ژنو(2003) نیز مطرح گردید و نهایتا َمنجر به پیشنهاد تشکیل یک کارگروه گردید که وظایف این گروه در بند 50 اعلامیه مذکور تشریح گردیده است.
به طور اجمالی می‌توان گفت که این کارگروه وظیفه برنامه‌ریزی جهت مدیریت این فضا را برعهده گرفت و مقرر گردید که طی نشست و تحقیقات آتی، گزارشی از وضعیت فعلی مدیریت فضای سایبر را برای اجلاس بعدی که اجلاس سران جامعه اطلاعاتی (تونس 2005) می‌باشد آماده نمایند. و نهایتاَ این کارگروه در سال 2004 با چهل عضو رسماَ فعالیت خود را زیرنظر دبیرکل سازمان ملل متحد آغاز نمود.
اما با توجه به نوپا بودن این نهاد، هنوز آنچنان که باید، فعالیت زیادی را انجام نداده‌اند و به همین دلیل در اجلاس سران جامعه اطلاعاتی (تونس 2005) پیشنهادات دیگری مبنی برحاکمیت فضای سایبر ارائه گردید.
3- حاکمیت غیرانحصاری و چندلایه‌ای برفضای سایبر
باتوجه به ویژگیهای فضای سایبر، ساختار آن به گونه‌ای است که آمیزه‌ای از تمرکز و عدم تمرکز را به همراه داشته و کاربرد آن در تمام کشورهای جهان فراگیرگردیده، لذا حاکمیت بر این فضا، ازطرفی نیاز به حاکمیت ملی داشته و ازطرفی دیگر برای هماهنگی بین حاکمیت‌های ملی و زیرساخت‌های اصلی این فضا در سطح بین‌المللی نیز نیاز به حاکمیت وجود دارد.
لذا کشورهایی که معتقد به حاکمیت انحصاری ملی بر این فضا هستند جنبه‌های بین‌المللی آن را در نظر نگرفته‌اند و کشورهایی که اعتقاد به حاکمیت انحصاری بین‌المللی دارند، حاکمیت ملی را نادیده گرفته‌اند.
شاید برخی فکر کنند که قربانیان حملات سایبری فقط دولت‌ها و سازمان‌های ذیربط می‌باشند اما بالغ بر چندین میلیون دلار در سال به شرکت‌ها و اشخاص حقوق خصوصی ضرر وارد گردیده که اکثر آنها در آمار و گزارشات دولتی لحاظ نگردیده است. بنابراین اگر قرار باشد که حاکمیت و مدیریت بر این فضا به گروه یا دولت خاصی واگذار گردد لازم است که بخش خصوصی نیز در این مدیریت مشارکت داشته باشد.
لذا با توجه به نظرات مختلفی که تاکنون مطرح گردیده، به نظر می‌رسد که حاکمیت غیرانحصاری و چندلایه‌ای بین‌المللی می‌تواند این مشکل را حل نماید.
اصطلاح حاکمیت غیرانحصاری یا چندلایه ای634 را اولین بار آقای تام دبلیوبل استاد حقوق دانشگاه کالیفرنیا در هنگامی که دانشجوی حقوق دانشگاه شیکاگو بود، مطرح کرده است.635 آقای بل این اصطلاح را در مقابل “حاکمیت قانون سنتی و عرفی” استفاده کرده است. به نظر می‌رسد این اصطلاح، چیزی شبیه به مدیریت سازمان جهانی تجارت می‌باشد که هم زمان با رعایت حاکمیت ملی، کشورهای عضو مجبور به رعایت اصول و قواعد مندرج در اساسنامه سازمان مذکور نیز می‌باشند و عضویت در آن، هم یک فرصت قلمداد می‌شود و هم یک موقعیت مناسب بین‌المللی را برای دولت عضو به ارمغان آورده و اقتصاد آن کشور را رونق می‌دهد.636
منابع
1- منابع پارسی
الف- کتاب
1- ابراهیم‌گل،علیرضا،مسئولیت‌بین‌المللی‌دولت،مؤسسه مطالعات‌وپژوهش‌های‌حقوقی‌شهردانش، 1391.
2- ابراهیم زاده،تقی ، هاشمی، احمدعلی، اموال و مالکیت، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1391.
3- جان بیلیس و دیگران، استراتژی معاصر: نظریات و خط مشی‌ها، ترجمه هوشمند میرفخرایی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1369.
4- جعفری لنگرودی، محمدجعفر،حقوق اموال،تهران،انتشارات گنج دانش،1388.
5- حلمی،نصرت اله،مسئولیت بین‌المللی‌دولت و نظریه حمایت سیاسی، تهران،نشر میزان،1390.
6- خلیق، غلامرضا، رایانه کار، انتشارات سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور، تهران، 1385.
7- دوئرتی،جیمز و رابرت فالتزگراف ،نظریه های متعارض درروابط بین‌الملل، ترجمة علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران،نشر قومس، 1383.
8- دبیرخانه کمیته ملی حقوق بین‌الملل بشردوستانه ، حقوق بین‌الملل ناظر بر نحوه هدایت مخاصمات ، انتشارات سرسم ،چاپ اول.
9- راجرز،آنتونی پ و پل مالرب، قواعد کاربردی حقوق مخاصمات مسلحانه، ترجمه کمیته ملی حقوق بین‌الملل بشردوستانه، انتشارات امیر کبیر، 1388.
10- روسو، شارل ، حقوق مخاصمات مسلحانه ، ترجمه : سید علی نجفی ، دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی ، چاپ اول، 1369.
11- زماني، سیدقاسم، حقوق بين‌الملل و كاربرد سلاح‌هاي شيميايي در جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس مدیریت، انتشارات و ادبیات ،1376.
12- زندي، محمد رضا، تحقیقات مقدماتی در جرایم سایبری، تهران، انتشارات جنگل، ١٣٨٩ .
13- زيبر، اولريش، جرايم رايانه‌اي، ترجمه‌ی محمدعلي نوري و…، تهران، انتشارات گنج دانش، 1383.
14- ساعد، نادر، حقوق بین‌الملل بشردوستانه و سلاح های هسته‌ای، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش، چاپ اول،1388.
15- شریعت باقری، محمد جواد، اسناد دیوان بین‌المللی کیفری ، انتشارات جنگل ، چاپ اول ، سال 1386.
16- شریفی طرازکوهی، حسین، حقوق بین‌الملل بشردوستانه،تهران، نشرمیزان، 1390.
17- صابری، هنگامه، ضمانت اجرای حقوق بین‌الملل بشردوستانه ، تعهد دولت‌ها در ترغیب یکدیگر به رعایت حقوق بین‌الملل بشردوستانه ، انتشارات وزارت امور خارجه ، چ اول 1378.
18- ضیایی بیگدلی، محمدرضا،حقوق بین‌الملل بشردوستانه، انتشارات گنج دانش،1392.
19- ضیایی بیگدلی، محمد رضا، حقوق بین‌الملل مخاصمات مسلحانه، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ دوم،1380.
20- ضیایی بیگدلی،محمدرضا،حقوق بین‌الملل عمومی،تهران،کتابخانه گنج دانش،1385.
21- ضیایی بیگدلی، محمدرضا، آرا و نظریات مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری، انتشارات علامه طباطبایی، جلداول، 1387.
22- عبدالله خانی، علی، امنیت بین‌الملل:فرصت ها ،تهدیدها و چالش های فرارو، تهران، انتشارات ابرار معاصر، چاپ نخست،جلد اول، 1383.
23- عسکری،پوریا و ژان ماری هنکرتز، مجموعه مقالات همایش حقوق بین‌الملل بشردوستانه عرفی، انتشارات مجد ، 1390.
24- فیوضی، رضا، مسئولیت بین‌المللی و نظریه حمایت سیاسی، تهران،مرکز مطألعات بین‌المللی، 1379.
25- فلسفی، هدایت الله، حقوق بین‌الملل معاهدات، انتشارات نشر نو، 1379.
26- کاتوزیان، ناصر، اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، 1386.
27- کلود جی. هالستی. مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل، ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم سری، (تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1373.
28- گریفیتس، مارتین، دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمه ی علیرضا طیب، تهران: نشر نی، چاپ دوم،1390.
29- موسی زاده،رضا ، حقوق سازمان‌های بین‌المللی: حقوق شورای امنیت، تهران، نشر میزان، 1389.
30- مدنی،ضیاءالدین،حقوق بین‌الملل بشر و تعهدات فراسرزمینی دولت‌ها،تهران،انتشارات مجد،1392.
31- مستقیمی، بهرام و مسعود طارم سری ، مسئولیت بین‌المللی دولت با توجه به تجاوز عراق به ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
32- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین،جلد 3، تهران، انتشارات امیرکبیر،1375.
33- ممتاز،جمشید و رنجبریان،امیرحسین،حقوق بین‌الملل بشردوستانه مخاصمات مسلحانه داخلی،تهران،نشر میزان،چاپ اول، 1384.
34- ممتاز، جمشید، شایگان، فریده، حقوق بین‌الملل بشردوستانه در برابر چالش های مخاصمات مسلحانه عصر حاضر، تهران، شهردانش، 1393.
35- والاس، ربکا، حقوق بین‌الملل، ترجمه سید قاسم زمانی، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهردانش، چاپ چهارم،1392.
36-هنکرتز ، ژان ماری، مطالعه کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در خصوص حقوق بین‌الملل بشردوستانه عرفی : ویژگی ها ، نتایج و کاربرد عملی ،به اهتمام عسکری، پوریا و ژان ماری هنکرتز،انتشارات مجد، 1390.
ب- مقاله
1- ابراهیمی، سیدنصرالله، تجاوز و دفاع در حقوق بین‌الملل،پرتال جامع علوم انسانی،1390.
2- احمدی،مهدی؛ جنگ های هوشمند ؛ ماهنامه مهرنامه، شماره 3، 1389.
3- آذری ، بهزاد ، مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در قبال اعمال خشونت آمیز اشخاص خصوصی در چارچوب تروریسم.
4- اژدر، حسین، “ماهیت جنگ نامتقارن”، اندیشکده روابط بین‌الملل، 1391.
5- الوانی، م، یعقوبی، ن.، مدیریت دولتی و دولت الکترونیک، مجله ی فرهنگ مدیریت، شماره ی 3، 1382.
6- افتخارجهرمی، گودرز، اسلامی، ابراهیم، نحوه اعمال صلاحیت دادگاه‌ها در رسیدگی به جرایم فضای سایبر، مجله حقوقی دادگستری، دوره 78،شماره 88،تهران،1393.
7- افضلی،رسول؛قالیباف،محمد باقر؛احمدی فیروزجایی،میثم، تبیین تحولات مفهوم مرز در فضای سیاسی مجازی، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 8، 1385.
8- باطنی، ا، یزدان شناس، م.، نگاهی به فرآیند شکل‌گیری دولت الکترونیک و چالش های فراروی آن. مجله‌ی فقه و حقوق، شماره 9، 1385.
9- بهمن‌پوری، عبدالله و دیگران،بررسی فقهی-حقوقی مال بودن داده‌های رایانه‌های،فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل وهفتم شمارۀدوم، پاییز و زمستان1393.
10- جلالی،غلامرضا؛ تهدیدات سایبری، خبرگزاری ایرنا، 27/03/1393.
11- جنگ سایبر؛ نشریه علمی، خبری، تحلیلی و آموزشی پژوهشگر، سال هفتم،ش:64، 1393.
12- جی پست، دیوید، هرج ومرج، دولت واینترنت، جستاری در باب قانون گذاری در فضای شبکه ای، ترجمه پرویزعلوی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آشتیان، پیش شماره ۱، پاییز ۱۳۸۵.
13- حاجی زین العابدینی، محسن ، حاکمیت براینترنت و مدیریت اطلاعات، فصلنامه‌اطلاع رسانی و کتابداری، تهران، شماره 1387،19.
14- دزیانی، محمدحسن 0(مترجم)، گزارش دستاوردهای شورای اروپا در ارتباط با توصیه نامه R (89)9، دبيرخانه شوراي‌عالي انفورماتیک، جزوه جرایم رایانه‌ای، جلد اول، 1376.
15- دلخوش،علیرضا، جنبه های گوناگون«مسئولیت» در حقوق بین‌الملل کیفری،مجله حقوقی بین‌المللی، نشریه مرکز امور بین‌المللی ریاست جمهوری،ش 44، 1390.
16- دوست محمدیان،حمید، جرایم، قانون، مقررات و ادله الکترونیکی، ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات، شماره 35، 1389.
17- روزگاری،خلیل، مفهوم مشارکت مستقیم در یک حمله از منظر حقوق مخاصمات مسلحانه،1394.
18- ساعدی،ستاره، کمالی نژاد، حسن، تصویب معاهده تجارت اسلحه در مجمع عمومی ملل متحد ،تازه‌های ملل متحد، شماره 10، 1392.
19- سعیدوزیری، خدایار ؛ نقش سازمان ملل متحد در ارتباطات بین‌المللی.
20- شایگان، فریده، چالش حملات سایبری و قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه، هتل استقلال، همایش رونمایی از کتاب “حقوق بین‌الملل بشردوستانه در برابر چالش های مخاصمات مسلحانه عصر حاضر”، مهرماه 1393.
21- شهلایی، محمد ابراهیم، سایبرنتیک چیست؟،بی نا، 1390.
22- شهسوار، م، دهقان، ف.، دولت الکترونیک و نقش آن در اقتصاد، مجله‌ی اقتصادی، شماره- های 43 و 44، 1384.
23- ضیایی بیگدلی، محمدرضا، نگرشی بر مسئولیت بین‌المللی ناشی از نقض حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، پژوهش حقوق و سیاست، دانشگاه علامه طباطبایی، ش 13، 1384.
24-عسکری، پوریا، شرکتهای خصوصی نظامی وامنیتی و حقوق بین‌المللی بشردوستانه، پژوهشهای حقوقی، شماره 12 ، 1386.
25-عسکری، پوریا، مسئولیت بین‌المللی افراد و دولت‌ها در پرتو ضابطه کنترل، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 40، 1388.
26- مقررات و ضوابط شبکه‌های اطلاع رسانی رایانه‌ای، شماره 3091، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی1380.
27- مسائلی،محمود، ارفعي، عالیه، جنگ و صلح از ديدگاه حقوق و روابط بين‌الملل، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي، 1371.
28- ملکی زاده، امیرحسین، تحلیل مفهوم قابلیت انتساب مسئولیت بین‌المللی در رویه دیوان بین‌المللی دادگستری، فصلنامه راهبرد، ش64، 1391.
29- محمودی، سیدهادی، تأثير فناوري هاي علمي بر توسعه و تحول حقوق بين‌الملل فضايي، فصلنامه پژوهش حقوق، سال سيزدهم، شماره 32 ، بهار 1390.
30- نلکمپر،آندره،اعمال متخلفانه بین‌المللی در دادگاههای داخلی،ترجمه نگارعقیقی،سالنامه ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی،ش4، 1387.
31- یزدان فام، محمود؛ حملات سایبری و راهبرد کشورها؛ مجله نور؛
