متغير هاي پژوهش و متغير هاي جمعيت شناختي از آزمون تحليل واريانس ANOVA و آزمون t مستقل و نيز جهت بررسي سطح رهبري اخلاقي مديران و تعهد سازماني کارکنان ستادي بانك ملي در شهر تهران از آزمون دو جمله اي استفاده خواهد شد .
3-2- متغيرهاي تحقيق
در اين تحقيق ، “رهبري اخلاقي” به عنوان متغير مستقل مورد بررسي و سنجش قرار مي گيرد ، که شامل دو بعد فرد اخلاقي و مدير اخلاقي مي باشد . متغير وابسته نيز ” تعهدسازماني ” است که شامل سه بعد عاطفي ، مستمر و هنجاري است .
ارزيابي اعضاء سازمان از هر کدام از اين ابعاد ( با طراحي سئوالات مناسب ) بر اساس مقياس ليکرت ، نمره هر کدام از اين ابعاد و نهايتاً نمره هرکدام از اين متغيرها را مشخص خواهد نمود .
3-3- روش هاي جمع‌آوري اطلاعات
روش هاي آماري مورد استفاده در اين تحقيق به دو صورت خواهد بود. روش هاي آماري توصيفي و روش هاي آماري استنباطي . در آمار استنباطي با استفاده از روش هاي آماري نتايج نمونه گيري به كل جامعه تعميم داده خواهد شد . در اين بخش با استفاده از روش هاي آماري پارامتري و ناپارامتري به آمار استنباطي خواهيم پرداخت . همچنين از نرم افزاري SPSS جهت تحليل اطلاعات بدست آمده استفاده خواهد شد .
مهمترين روش هاي گردآوري اطلاعات در اين تحقيق بدين شرح است :
1) مطالعات کتابخانه‌اي
در اين قسمت جهت گردآوري اطلاعات در زمينه مباني نظري و ادبيات تحقيق موضوع ، از منابع کتابخانه‌اي ، مقالات ، کتاب هاي مورد نياز و نيز از شبکه جهاني اطلاعات (internet) استفاده شده است .
2) تحقيقات ميداني
در اين قسمت به منظور جمع‌آوري داده‌ها و اطلاعات براي تجزيه و تحليل از 2 نوع پرسشنامه استفاده گرديده است :
ابعاد رهبري اخلاقي
گويه هاي هر بعد در پرسشنامه
فرد اخلاقي
1-3-4-5-6-10
مدير اخلاقي
2-7-8-9
الف) پرسشنامه مربوط به رهبري اخلاقي را كاركنان پاسخ گفته اند . پرسشنامه رهبري اخلاقي مديران توسط براون و همكاران (2005) طراحي شده است . پرسشنامه دو بعد فرد اخلاقي ( 6 گويه ) ، مدير اخلاقي ( 4 گويه ) را مي سنجد.
ابعاد تعهد سازماني
گويه هاي هر بعد در پرسشنامه
عاطفي
1-2-3-4-5-6
مستمر
7-8-9-10-11
هنجاري
12-13-14-15-16-17
ب) پرسشنامه مربوط به تعهد سازماني را كاركنان پاسخ گفته اند . و براي سنجش آن از مقياس تعهد سازماني ، آلن و مير استفاده گرديده است . اين پرسشنامه سه بعد تعهد عاطفي (8 گويه) ، مستمر (7 گويه) و هنجاري (8 گويه) را مي سنجد. توضيح آنكه تعداد گويه هاي بعد مستمر به پيشنهاد استاد مشاور به دليل تشابه معنايي بين دو گويه از 8 گويه در پرسشنامه اصلي به 7 گويه تقليل يافت .
پرسشنامه هاي مذکور شامل 2 بخش عمده مي‌باشند :
1) نامه همراه : در اين قسمت هدف از گردآوري داده‌ها به وسيلة پرسشنامه و ضرورت همکاري پاسخ دهنده در عرضة داده‌هاي مورد نياز، بيان شده است. براي اين منظور بر با ارزش بودن داده‌هاي حاصل از پرسشنامه تأکيد گرديده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سوال ها را عرضه کند.
2) سوالهاي (گويه‌ها) پرسشنامه
گويه هاي پرسشنامه شامل 2 قسمت است :
الف) سوالات عمومي :
در سوالات عمومي سعي شده است که اطلاعات کلي و جمعيت شناختي در رابطه با پاسخ دهندگان جمع‌آوري گردد.
ب) سوالات تخصصي:
پرسشنامه رهبري اخلاقي داراي 10 گويه و پرسشنامه تعهد سازماني داراي 17گويه مي با شند . در طراحي اين قسمت سعي گرديده است که سئوالات پرسشنامه تاحد ممکن قابل فهم باشد.
براي طراحي اين بخش از طيف پنج گزينه‌اي ليکرت استفاده گرديده است که يکي از رايج‌ترين مقايسه اي اندازه‌گيري به شمار مي‌رود. شکل کلي و امتياز بندي اين طيف براي سئوالات مثبت به صورت ذيل مي‌باشد :
براي هر دو پرسشنامه هاي رهبري اخلاقي و يادگيري سازماني طيف ليکرت به صورت زير مي باشد.
شکل کلي : كاملا مخالفم – مخالفم – نظري ندارم – موافقم – كاملا موافقم
امتياز بندي : 1 2 3 4 5
3-1 جدول ابعاد متغيرها و تعداد كلي سؤالات هر يك
متغيرهاي مورد بررسي
ابعاد
مجموع سوالات
رهبري اخلاقي
فرد اخلاقي
مدير اخلاقي
10
تعهد سازماني
تعهد عاطفي
تعهد مستمر
تعهدهنجاري
18
پس از تدوين طرح مقدماتي پرسشنامه تلاش گرديد تا ميزان روايي و پايايي پرسشنامه تعيين شود.
3-4- روايي و پايايي پرسشنامه
پس از تدوين طرح مقدماتي پرسشنامه تلاش گرديد تا ميزان روايي و پايايي پرسشنامه تعيين شود . در اين تحقيق به منظور تعيين پايايي آزمون از روش آلفاي كرونباخ استفاده گرديده است . اين روش براي محاسبه هماهنگي دروني ابزار اندازه گيري كه خصيصه هاي مختلف را اندازه گيري مي كند به كار مي رود . بدين منظور ابتدا يك نمونه اوليه شامل 45 پرسشنامه پيش آزمون گرديد و سپس با استفاده از داده هاي به دست آمده از اين پرسشنامه ها و به كمك نرم افزار آماري SPSS ميزان ضريب اعتماد با روش آلفاي كرونباخ براي اين ابزار محاسبه شد . ضريب آلفاي کرونباخ به طريق زير محاسبه مي شود:
که در آن:
n = تعداد سوالهاي تست
s= واريانس سوال i
S = واريانس کل تست
3-2 جدول آزمون آلفاي كرونباخ براي پايايي پرسشنامه
مقدار آلفاي كرونباخ
تعداد سوالات
تعداد نمونه
0.865
28
45
در صورتي يك پرسشنامه پاياست كه مقدار آلفاي كرونباخ بزرگتر از مقدار 0.7 باشد. و هر چه اين مقدار به عدد 1 نزديكتر باشد پرسشنامه از پايايي بالاتري برخوردار مي باشد.
در پرسشنامه اخير مقدار آلفا برابر 0.865 مي باشد كه از مقدار 0.7 بزرگتر است پس پرسشنامه پاياست. و ما مي توانيم عمليات آماري بر روي اين پرسشنامه را شروع نمائيم.
3-3 جدول آزمون آلفاي كرونباخ براي پايايي سوالات بخش رهبري اخلاقي
مقدار آلفاي كرونباخ
تعداد سوالات
تعداد نمونه
0.876
10
45
در سوالات بخش رهبري اخلاقي مقدار آلفا برابر 0.876 مي باشد كه از مقدار 0.7 بزرگتر است پس سوالات مربوط به بخش اول پاياست.
3-4 جدول آزمون آلفاي كرونباخ براي پايايي سوالات بخش تعهد سازماني
مقدار آلفاي كرونباخ
تعداد سوالات
تعداد نمونه
0.862
18
45
در سوالات بخش تعهد سازماني مقدار آلفا برابر 0.862 مي باشد كه از مقدار 0.7 بزرگتر است پس سوالات مربوط به بخش دوم پاياست.
تعيين اعتبار (روايي) پرسشنامه : مفهوم اعتبار به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که ابزار اندازه‌گيري تا چه حد خصيصه مورد نظر را مي‌سنجد بدون آگاهي از اعتبار ابزار اندازه‌گيري نمي‌توان به دقت داده‌هاي حاصل از آن اطمينان داشت. براي تعيين اعتبار پرسشنامه روش هاي متعددي وجود دارد که يکي از اين روش ها اعتبار محتوا مي‌باشد.
اعتبار محتوا نوعي اعتبار است که براي بررسي اجزاي تشکيل دهندة يک ابزار اندازه‌گيري به کار برده مي‌شود. اعتبار محتواي يک ابزار اندازه‌گيري به سوال هاي تشکيل دهندة آن بستگي دارد. اگر سوال هاي پرسشنامه معرف ويژگي‌ها و مهارت هاي ويژه‌اي باشد که محقق قصد اندازه‌گيري آنها را داشته باشد، آزمون داراي اعتبار محتوا است. براي اطمينان از اعتبار محتوا، بايد در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوال هاي تشکيل دهندة ابزار اندازه‌گيري معرف قسمت هاي محتواي انتخاب شده باشد.
بنابراين اعتبار محتوا، ويژگي ساختاري ابزار اندازه‌گيري است که همزمان با تدوين آزمون در آن تنيده مي‌شود. اعتبار محتواي يک آزمون معمولاً توسط افرادي متخصص در موضوع مورد مطالعه تعيين مي‌شود.پرسشنامه هاي مورد استفاده در اين تحقيق توسط محققين و نظريه پردازان شهيري تدوين گرديده و همچنين در بسياري از تحقيقات به کار گرفته شده است و نيز اعتبار محتواي اين پرسشنامه ها دوباره توسط اساتيد راهنما و مشاور مورد تأييد قرار گرفته است و از اعتبار لازم برخوردار است.
3-5- جامعه و نمونه آماري
3-5-1- جامعه آماري
جامعه آماري عبارت است از مجموعه‌اي از افراد ، اشياء و …. (واحد) كه حداقل در يك صفت، مشترك باشند (خاكي، 1379 : 250) . جامعه‌ي آماري به كلِّ گروه افراد، وقايع يا چيزهايي اشاره دارد كه محقق مي‌خواهد به تحقيق درباره‌ي آنها بپردازد ( سكاران ، 1388 : 294 ) .
جامعه آماري اين پژوهش کارکنان ستادي بانک ملي در شهر تهران مي باشند . با اين توضيحات تعداد جامعه‌ي آماري 2913 نفر شامل مديران و كاركنان (جهت پاسخ به پرسشنامه هاي تعهد سازماني كاركنان و پرسشنامه هاي رهبري اخلاقي مديران) در نظر گرفته شده است و از روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي استفاده خواهيم کرد .
3-5-2- نمونه آماري و روش محاسبه حجم نمونه
در مرحله نمونه گيري بدان سبب آمار ضرورت پيدا مي کند که امکان مطالعه تمام افراد در خصوص پديده مورد مطالعه وجود ندارد . بنابراين محقق ناچار است قلمرو مطالعه خود را درباره افراد جامعه محدود کند و به جاي تمام افراد جامعه ، تعدادي را که معرف کل جامعه باشد ، انتخاب کند .
3-5-3- روش نمونه گيري
نمونه ، گروه کوچکتري از جامعه است که براي مشاهده و تجزيه و تحليل انتخاب شده است . با مشاهده مشخصات نمونه اي که از يک جامعه انتخاب شده است ، مي توان از مشخصات کل جامعه استنتاج معيني به عمل آورد ( بست ، 1391 : 24 ) .
براي نمونه‌گيري در پژوهش‌هاي علوم رفتاري روش‌هاي متداولي وجود دارند كه از جمله آنها نمونه‌گيري تصادفي ساده ، نمونه‌گيري تصادفي نظام‌يافته ، نمونه‌گيري طبقه‌اي ، نمونه‌گيري خوشه‌اي و نمونه‌گيري چندمرحله‌اي مي‌باشند ( آذر و مؤمني ، 1380 : 3 ) .
در تحقيق حاضر از روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي بهره جسته ايم . روش نمونه گيري طبقه اي وقتي به کار مي رود که جامعه آماري داراي ساخت همگن و متجانس نبوده و از اجزاء گوناگون تشکيل شده باشد . در چنين مواردي مي بايست جامعه به طبقاتي تقسيم شود که هر يک از آنها داراي ساخت متجانسي باشند و سپس از هر طبقه ( به صورت يک جامعه آماري خاص ) يک نمونه گرفت .
در نمونه گيري طبقه اي ، واحد هاي جامعه مورد مطالعه در طبقاتي که از نظر صفت متغير همگن تر هستند ، گروه بندي مي شوند ، تا تغييرات آنها در درون گروه کمتر شود . پس از آن از هر يک از طبقه ها تعدادي نمونه انتخاب مي شود . معمولا براي طبقه بندي واحدهاي جامعه ، متغيري با عنوان ملاک در نظر گرفته مي شود که با صفت متغير مورد مطالعه بستگي داشته باشد . اختصاص بهينه تعداد نمونه را مي توان با شيوه هاي متفاوتي از قبيل تقسيم مساوي ، انتساب بهينه و انتساب متناسب انجام داد که در تحقيق حاضر از شيوه آخري استفاده شده است . در اين حالت تعداد تمونه مورد مطالعه از هر طبقه به صورت زير تعيين مي شود :
که در آن تعداد افراد جامعه در طبقه h ام ، تعداد نمونه مورد انتخاب از طبقه h ام ، n تعداد کل افراد نمونه مورد انتخاب از جامعه و N تعداد کل افراد جامعه مي باشد.
در اين تحقيق جامعه آماري بر اساس دسته بندي هاي شغلي شامل مشاغل اجرايي ، مشاغل مديريتي و مشاغل تخصصي طبقه بندي شده و سپس حجم نمونه از هر گروه بر اساس فرمول فوق محاسبه گرديده است .
جدول زير تعداد افراد نمونه که از طريق آمار ارائه شده توسط دايره آمار اداره کل منابع انساني بانک ملي در خصوص تعداد کارکنان ستادي بانک ملي ايران در شهر تهران در سال 1392 بر حسب رسته شغلي آنها بدست آمده ، نشان داده شده است :
3-5 جدول رسته شغلي و تعداد افراد نمونه
رديف
رسته شغلي
تعداد کل
تعداد نمونه
1
اجرايي
840
101
2
مديريتي
626
75
3
تخصصي
1447
174
3-5-4- تعيين حجم نمونه
براي تعيين حجم نمونه
در حالتيكه تعيين تعداد نمونه زمانيكه هدف تحقيق برآورد نسبت موفقيت در جامعه باشد. نمونه آماري تعداد محدودي از آحاد جامعه آماري هستند که بيان کننده ويژگي هاي اصلي جامعه مي باشند. از آنجا که هميشه تعميم يافته هاي تحقيق به جامعه امکان پذير نيست در صورت انتخاب نمونه تصادفي با حجم مطلوب امکان تعميم نتايج به کل جامعه ميسر مي شود.
لذا در اين تحقيق با فرض نرمال بودن جامعه( با
