چندین پله در برابر دروازه دیوار خارجی، که با دو برج در میان گرفته شده بود، ساخته شد. همچنین در قسمتهای دیگر معبد از پله‌هایی برای دسترسی به سکوی قربانگاه و نیز برای گذشتن از دروازه درونی و ورود به حیاط اصلی معبد استفاده شده است (مجیدزاده،۱۳٨۰ :۳۸) .
در معبد سین راه پله به پشت بام در نخستین بنای این معبد، از اتاق باریک و بلند غرب شبستان به بخش شمالی حیاط مجاور ساختمان انتقال یافت و درهای فضای راه پله قدیم مسدود شد تا برای صعود به پشت بام نیازی به رفت وآمد از شبستان نباشد (مجیدزاده، ۱۳٨۰ :۱۲). در معبد ـ کاخ شوسین (گیمیلسین) در ورودی به یک هشتی راستگوشه باز می‌شود که در سمت راست از طریق رشته پلکانی به پشت بام راه دارد (1967،zaguoleD).
با توجه به تصویر( ٢-٧) که پلان معبد و کاخی را درتل اسمر نشان می‌دهد، علاوه بر پلههای مستقیم که دسترسی به سطوح مختلف را میسر می‌سازد از راه پله‌ای که به دور یک جرز مرکزی مربع شکل می‌پیچد، نیز استفاده شده است. بعد از ورود از حیاط به اتاق تخت نشین که ورودی آن در سمت راست حیاط قرار دارد از طریق درگاه باریکی در سمت چپ وارد اتاقک راه پله می‌شویم. این اتاق به شکل مربع و دارای ابعادی به صورت ٤٠/١١ × ٤٠/١١متر می‌باشد. جرز مرکزی نیز به شکل مربع و با ابعاد ٤٢/٣ × ٤٢/٣ متر در مرکز این اتاق قرار دارد. گردش پله‌ها از سمت راست است و احتمالاً به طبقه‌ی دوم منتهی می‌شوند.
تصویر ٢-٧- تل اسمر. کاخ و معبد شوسین. طرا حی ایزومتریک (مجیدزاده،1380 :91)
در تل اسمر از لایه اکدی در اتاق 28:1 J راه پله‌ای به دست آمده که به خوبی حفظ شده و در آن پنج پله بدون آسیب باقی مانده است. بخشی از یک دیوار باریک باقی مانده که در واقع نوعی نرده برای پله‌ها بوده است (1967،zaguoleD). (تصویر ٢-٨)
تصویر ٢-٨- تل اسمر. پلکان اتاق1: 28J از خانه اکدی (Delougaz,1967,Pl. 79)
تصویر ٢-٩- کاخ ماری. نقشه‌ی مجموعه. Gates,1984,73))
کاخ ماری (١٨٠٠ ق. م) از بزرگترین آثار معماری بر جای مانده در بین النهرین باستان و در شرق سوریه واقع شده است. ماری در اواخر دوران سلسله‌های قدیم ویران شد و در زمان سلسله اکد استقلال خود را از دست داد و به تابعیت اکد گردن نهاد. (تصویر ٢-٩)
در کاخ ماری بزرگترین مجموعه اتاقها با تالار عام و راه پله نیمدایره مقابل آن (اتاق 132)، دور وسیعترین حیاط سراسر کاخ ماری گرفته است و با توجه به نقاشیهای دیواری این تالار، به تاریخ سلسله سوم اور می‌رسد (مجید زاده،۱۳٨۰ :۱۱۲) (تصویر ٢-١٠). در غرب اتاق شماره ٦٥ واحد کوچکتری با کارکردی نا مشخص وجود داشت، حیاط مرکزی شامل یک کف موزاییک کاری شده، دو تنور بزرگ و یک راه پله بود، که هم زمان نیز نبودند. همچنین در منطقه مذهبی، اتاق از طریق یک راه پله صاف و هموار به زیارتگاه جنوب شرقی منجر می‌شود. مارژران Margueron)) معتقد است این ویژگی‌ها یعنی شیب‌ها و راه پله‌ها را می‌توان نزدیک به سبک بین النهرین دانست Gates,1984,79,80,83,84)). (تصویر ٢-١١)
تصویر ٢-١٠-کاخ ماری. Gates,1984,74))
تصویر ٢-١١-کاخ ماری. Gates,1984,80))
محوطه تل ریماح (کرن در دوران باستان ) در شمال عراق در نزدیکی غرب نینوا قرار دارد و مربوط به دوران بابل قدیم (۱۸۸۱-۱۸۹۴ ق.م ) است و در آن یک معبد و زیگورات یادمانی به دست آمده است. بقایای پله‌هایی که دسترسی به پشت بام را میسر می‌ساخت به دست آمده است (مجیدزاده، ۱۳٨۰: ۱۰۸). همچنین در مقابل دروازه اصلی شرقی معبد یک راه پله بلند از سطح خیابان زیر تپه تا دروازه کشیده شده و بر طبق شواهد پله‌ها هم زمان با تراس پایینی و تراس بالایی ساخته نشدند. Oates,1970,1-11)). (تصویر ٢-١٢)
تصویر ٢-١٢ تل ریماح. نقشه‌ی بازسازی شده معبد و زیگورات اصلی Oates,1967,Pl XXXVIII))
دیوید اوتس در حفاری سال 1966 میلادی اتاقهای ١٠ و ١١ در گوشه شمال شرق معبد را بررسی کرد. در اتاق ١١ یک راه پله با یک سطح از پلههای بالا رونده از راهرو اتاق ١٢ به یک پاگرد به دست آمد. پله‌ها از خشت اندود شده بودند. هر یک و نیم آجر ٥٣ سانتی متر درازا و هر دو رج آجر دیوار ٢١ سانتی متر ارتفاع داشت که در عرض کامل اتاق کشیده شده بودند. آجرهای پاگرد به دیوارهای معبد نچسبیدند و کمی به طرف غرب فرو رفتند که این نشان می‌دهد آنها بر روی یک توده جامد از خشت که به طور غیر یکنواخت پخش شده است قرار گرفته‌اند. رویه داخلی دیوار معبد در سمت شمال پاگرد زمانی به اندازه یک نیم آجر کنده شده بود و این امر باعث وسیع تر شدن سطح پاگرد شده بود و البته علت آن مشخص نیست. همچنانکه سطح حیاط معبد و کف اتاق ١٢ در طول فاز سوم بالا آمده بود، پلههای پایین به تدریج دفن شدند و سطح‌های جدید پی در پی به بخشی از یک سطح شیبدار ملایم تبدیل شده بودند Oates,1967,72-94)). (تصویر ٢-١٣)
در سطح اصلی پاگرد یک راهرو به انتهای شرقی اتاق ١٠ منتهی می‌شد. در قسمت غربی این اتاق در سال 1964 قسمت ابتدایی یک طاق بشکه‌ای خشتی مشاهده شد و در 1966 بقیه‌ی آواری که در قسمت شرقی اتاق انباشته شده بود خالی شده و ابتدای از بین رفته‌ی یک سری پله پیدا شد که این پلکان به طرف غرب راهرو اتاق بالا می‌رفت. این پله‌ها به وسیله یک سری طاق‌های ضربی با ارتفاع بالا رونده حمایت شده بودند. فاصله عمودی بین تاج طاق‌های کنار هم با چهار رج آجر برابر بود و هر طاق به طول ٣ آجر بود. واضح است که هر طاق ایجاد شده بود که از دو پله هم سایز با پلههای سطح قبلی حمایت کند و احتمالاً تعداد ٨ طاق در قسمت طولی اتاق وجود داشته است (Ibid). (تصویر ٢-١٤ )
کف پلههای یافت شده آشکارا به منظورکاهش شیب پلکان کم شده بود. این تغییر احتمالاً همراه با کندگی زیر طاق سوم که در قسمت غربی ترانشه پیدا شده است نشان از یک دیوار تقویت کننده می‌داد. رویه‌ی شرقی این دیوار تا عمق ٣٠/٢ سانتی متری در زیر تاج طاق مشخص شد. برای حفظ دسترسی به انتهای شرقی از اتاق زیر پله‌ها شکاف ٥٠ سانتیمتری در بین دیوار اصلی جنوبی اتاق و قسمت پایینی دیوار آجری تقویت کننده به حال خود گذاشته شده بود، که قسمت بالای آن به زیر قطعات پایینی تشکیل دهنده‌ی طاق پیوسته شده بود (به حالت کوربل Corbell) (Ibid).
تصویر ٢-١٣ تل ریماح. اولین سطح پله‌ها (اتاق ١١) از جنوب شرقی، نمایی از سطح شیبدار Oates,1967:Pl XXXV))
تصویر ٢- ١٤ تل ریماح. بازسازی ایزومتریک از پله‌ها، تصویر طاق زیر سطح دوم Oates,1967:Pl XXXIV))
کشف پله‌ها و به طور خاص طاق‌های ضربی که سطح دوم پله‌ها را تقویت می‌کردند کمک می‌کنند تا با خطایی ناچیز ارتفاعاتی از ساختمان اصلی را محاسبه کرد. پله‌ها بر دیوار شرقی اتاق دروازه در یک ارتفاع ٧٢ رج آجر دیوار بالاتر از سطح زمین بودند. علاوه بر این هیچ قطعه‌ای از آجر پخته در ارتباط با سطح دوم پله‌ها و کف پله‌ها به دست نیامد و به طور قطع اندود شده بودند. اگر این احتمال درست باشد آنها نمی‌توانستند در معرض هوای آزاد قرار بگیرند و می‌بایست در ارتفاعی که از یک فاصله‌ی مناسب در بالای پله‌ها برخوردار شوند، مسقف شده باشند. در واقع آنها احتمالاً به یک معبر پوشیده شده روی اتاق دروازه منتهی می‌شوند. بطور کاملاً فرضی ٣٦ رج آجر (٧٨/٣ متر) برای ارتفاع این معبر و در کل ١٠٨ رج آجر (٣٤/١١ متر) برای ارتفاع سقف معبد محاسبه شده است (Ibid).
کاخ یاریم لیم (Yarim-Lim) مربوط به قرن ۱۸ ق. م در الالاخ واقع در شمال سوریه قرار دارد (نقشه 2-2). این کاخ از نقشه‌ی هندسی منظمی پیروی نمی‌کند و قسمت شمالی آن تغییر داده شده است. پلکان اتاق ۱۰ به حیاط اصلی و مجموعه‌ای از اتاقها در طبقه دوم که ستونهای چوبی دارند ختم می‌شود Frankfort,1952:129)). اتاق ١٠ به شکل مربع و دارای ابعاد ٦/٤ × ٦/٤ متر است. این پلکان به دور یک جرز مرکزی مربع شکل با ابعاد ٦/٢ × ٦/٢ متر به سمت طبقه بالا می‌پیچد.
نقشه 2-2- الالاخ (Casana,2009:9)
پله‌هایی که به اتاق ۵ ختم می‌شوند با سردر عریض و چهار ستون به نظر قدیمی تر از ایوان ستوندار بیت هیلانی است. اتاق ۵ در واقع نقش اتاق انتظار را برای اتاق ۲ داشته است و پلکان قرار گرفته در کنار این اتاق کاملاً شبیه بیت هیلانی است (Ibid). (تصویر ۲-١٥ )
بیت هیلانی شیوه‌ای در معماری است که در شمال سوریه از قرن ٩ تا ٧ ق. م دیده می‌شود. این شیوه شامل کاخی با دو اتاق بلند و دراز است که هر دو به موازات نمای ساختمان قرار گرفته‌اند بعد از ورود به یک صفه کم ارتفاع از طریق چند پله و ایوانی با یک تا سه ستون به اتاق تخت وارد می‌شویم. پله‌هایی که به طبقه دوم می‌رسند در یک سمت این ایوان ساخته شده‌اند. ساختمانهایی از این نوع در تل حلف (Tall Halaf)، زنجیرلی (Zincirli)، ساکچه گوزو (Sakce Gozu) و تل تعیینات (Tall Tayinat) قرار دارند. بیت هیلانی در تضاد با معماری مصر و بین النهرین قرار دارد، از آن جهت که بر خلاف کاخهای بین النهرینی که قابل گسترش هستند، بیت هیلانی ساختاری به شدت محدود دارد. آشوری‌ها این سنت معماری را مورد تقلید قرار دادند که می‌توان در کاخ سارگون در خورس آباد دید و باید گفت ک بیشتر ایوان مورد تقلید قرار گرفته و در تل اسمر و ماری این نوع کاخها را می‌توان در دوره ایسین لارسا دید، در نتیجه این نوع کاخ سازی در بین النهرین سابقه‌ای طولانی دارد. Frankfort,1952:120)).
تصویر ٢-١٥- کاخ یاریم لیم. الالاخ (128 :1952،trofknarF)
آشوری‌ها در قرن ١٣ ق. م فرمانروایی بر سرزمین بین النهرین را به دست گرفتند. آنها از ساکنان قدیمی منطقه‌ی دجله‌ی علیا بودند و شمشی ادد اول این امپراتوری را بنیان گذارد. دوران آشور به سه دوره‌ی آشور قدیم، آشور میانه و آشور جدید تقسیم می‌شود. (نقشه 2-3)
نقشه 2-3- امپراتوری آشور(http://www.gcfweb.org)
