چگونه میتواند با فعالیتهای گردشگری ارتباط داشته باشد؛ و آیا انگیزهها باعث میشوند که مردم گردشگران فیلم (به‌طور خاص) شوند یا اینکه بازدید لوکیشنهای فیلم، به‌طور تصادفی یک تجربهی گردشگر است. سؤال اصلی این بوده است: آیا فیلم در انگیزش گردشگران جهت سفر به مقصد نقش دارد؟ موضوعات ثانویهی این پژوهش، متمرکز بر انواع انگیزههای درگیر بوده است. نتایج تحقیق نشان داد انگیزش گردشگری فیلم چندبعدی است و بر اساس تحلیل عاملی 3 موضوع انگیزشی با عناوین نوجویی، پرستیژ و شخصیسازی نتیجهگیری شده است. همچنین یافتهها نشان داده است که اکثر گردشگران بیشتر تمایل دارند که به‌طور تصادفی گردشگران فیلم باشند.
4) اکانر (2010) رسالهی دکترای خود با عنوان “یک برنامهی عملیاتی بازاریابی برای مقصدهای گردشگری فیلم – نمونهی موردمطالعه: یورکشیر” را با این هدف اصلی انجام داده است: ایجاد یک مدل به‌منظور آنکه به عنوان یک چارچوب عملی خوب در یکپارچهسازی موفق گردشگری فیلم با استراتژی بازاریابی مقصدها به کار رود. وی این تحقیق را در دو مرحله انجام داده است. در مرحلهی اول، با سؤالات پژوهشی کمی به بررسی رابطهی گردشگری فیلم و برندینگ مقصد در یورکشیر پرداخته است. در مرحلهی دوم، مصاحبههای کیفی با ذینفعان اصلی گردشگری و فیلم یورکشیر انجام داده است. او به این نتیجه رسیده است که اکثر مدلهای گردشگری فیلم که در ادبیات دانشگاهی آمده است برای آنکه فرایند گردشگری فیلم را از جنبهی برندینگ بررسی کنند کافی نیستند. بنابراین، بر اساس موضوعات و یافتههای پژوهش خود یک مدل جدید ارائه کرده است.
5) کیم (2012) در مقالهای با عنوان “درگیر شدن بیننده و تجربیات گردشگری فیلم: مکانهای احساسی و تجربیات احساسی” بررسی کرده است که به چه میزان درگیری بینندگان با یک نمایش تلویزیونی بر روی تجربهی واقعی آن‌ها در لوکیشن فیلم اثر میگذارد. او این تحقیق را در پارک موضوعی که لوکیشن فیلم جواهری در قصر (کشور کره) بوده انجام داده است. ابزار اندازهگیری پرسشنامه بر اساس طیف 5 گزینهای لیکرت بوده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که درگیری احساسی و رفتاری بینندگان، محرک اصلی بوده است و به‌طور مثبت بر روی تجربیات گردشگری فیلم آن‌ها تأثیر گذاشته است. دیگر آنکه هرچه درگیری احساسی بینندگان، حین تماشای نمایش تلویزیونی بیشتر باشد احتمال بازدید آن‌ها از لوکیشن فیلم بیشتر است.
6) سالیمان (2011) در مقالهای با عنوان “بررسی نقش فیلم در ترویج گردشگری داخلی: نمونه موردمطالعه الفیوم – مصر” بررسی کرده است که فیلم چه تأثیری بر تصویر ذهنی ادراک‌شده‌ی مقصد داخلی نمایش داده شده دارد؛ و به شناخت زمینهی نوظهور گردشگری فیلم به‌خصوص در خاورمیانه پرداخته است. او همچنین تأثیر عناصر مختلف فیلم بر تمایل به بازدید از لوکیشن را موردبررسی قرار داده است. او 19 مشخصهی تصویر ذهنی مقصد را از ادبیات دانشگاهی استخراج کرده و در قالب پرسشنامه درآورده است. جامعه نمونه وی بخشی از پرسشنامه را پیش از مشاهده و بخشی از آن را پس از مشاهدهی فیلم “کاپیتان هیما” تکمیل نمودهاند. به‌طورکلی نتایج به این اشاره دارند که فیلمها به طرق مختلف و به گونهای مثبت بر ادراکات بینندگان از مقصد داخلی تأثیرگذارند.
2-10- چارچوب نظری
چارچوب نظری یا مدل مفهومی، بنیانی است که پژوهش بر آن استوار است. این چارچوب شبکهای است منطقی و توصیفی مشتمل بر روابط موجود میان متغیرهایی که تصور میشود در شناسایی و حل مسئلهی تحقیق، نقش دارند. شکل 2-12 چارچوب نظری این تحقیق را نشان می دهد. چارچوب نظری تحقیق بر اساس دستاوردهای فصل دوم تحقیق حاصل شده است.
شکل 2-12 چارچوب نظری تحقیق
جمعبندی
در فصل دوم، مبانی نظری پژوهش مربوط به گردشگری فیلم و همچنین تصویر و انگیزه گردآوری شد و سپس نمونههای موفق در گردشگری فیلم مرور شد و در نهایت به بررسی پیشینه مطالعات و تحقیقات داخلی و خارجی پرداخته شد. در انتهای فصل با بیان چارچوب نظری به اتمام ر سید.
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
هدف این فصل، تعیین روش مناسب به‌منظور دستیابی دقیق، آسان و سریع به پاسخ مربوط به سؤالات پژوهش است. به این منظور ابتدا نوع تحقیق مشخص گردیده و سپس جامعهی آماری تعریف شده است. در ادامه نمونه، روش نمونهگیری و ابزار اندازهگیری که شامل پرسشنامه است به‌طور کامل شرح داده شده و سرانجام به روش تجزیه‌وتحلیل دادههای آماری اشاره شده است.
3-1- روش تحقیق
تحقیق حاضر با توجه به اهداف آن در دسته تحقیقات کاربردی قرار میگیرد زیرا به دنبال یافتن تأثیر گردشگری فیلم بر تصویر مقصد و انگیزه گردشگران است و از یافتههای آن میتوان در بهبود تصویر مقصد و انگیزه بخشی به گردشگران از طریق گردشگری فیلم در تبریز و دیگر مناطق استفاده نمود. با توجه به چگونگی به دست آمدن دادهها و اطلاعات موردنیاز در این تحقیق، دیدگاه تحقیق توصیفی- پیمایشی بوده و در آن به توصیف پرداخته شده است. از سوی دیگر در فرایند تحقیق از نظرات و اطلاعات کارشناسان و برنامهریزان حوزه گردشگری استفاده شده و پرسشنامه در میان جامعهی آماری توزیع گردیده و نظرات ایشان دربارهی میزان تأثیر گردشگری فیلم بر تصویر مقصد و انگیزه گردشگران فیلم گردآوری شده و به‌منظور دستیابی به پاسخ برای سؤالات تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراین این تحقیق، از نوع توصیفی – پیمایشی به شمار میرود.
3-2- جامعهی آماری تحقیق
جامعهی آماری این تحقیق، گردشگران ورودی به استان آذربایجان شرقی است که از سایتهای گردشگری فیلم استان دیدن کردهاند و حداقل یکی از دو فیلم تبریز در مه و شهریار را دیدهاند.
3-3- حجم نمونه و روش نمونهگیری
به‌طورکلی، هدف از مطالعهی نمونه کسب اطلاع در مورد جامعهای است که نمونه از آن انتخاب شده است. بنابراین هرچه حجم نمونه بزرگتر باشد، شاخصهای آماری محاسبه‌شده برآورد دقیقتری از پارامترهای جامعه به دست خواهند داد اما در اکثر موارد محدودیتهای مالی، وقت و نیروی انسانی اندازه نمونه را محدود میسازند. به دلیل عدم دسترسی به آمار دقیق از مراجع ذیصلاح مانند سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و عدم اطمینان از صحت‌وسقم آمار منتشرشده در سایتهای مختلف جهت تعیین حجم نمونه در این پژوهش ابتدا یک مطالعه مقدماتی با توزیع پرسشنامه بین 30 نفر از گردشگران انجام شد که از این طریق با برآورد انحراف معیار نمونه اولیه در سطح اطمینان 95 درصد و میزان خطای قابل‌قبول 05/0 حجم نمونه از طریق فرمول زیر محاسبه گردید.
n=((t^2 )×(s^2 ))/d^2
در فرمول فوق حداکثر میزان خطای قابل‌قبول (d) معادل 05/0، ضریب اطمینان برابر 95 درصد و واریانس نمونه (2s) برابر 134/0 است. بر اساس فرمول فوق، تعداد 206 نفر به‌عنوان حجم نمونه تعیین شد که برای این منظور با حضور در سایتهای مهم گردشگری استان و همچنین سایتهای مربوط به گردشگری فیلم، خانه موزه شهریار و خانه مشروطیت، تعداد 175 پرسشنامه در بین گردشگران به‌صورت تصادفی ساده توزیع و از آن بین تعداد 150 پرسشنامه انتخاب شد؛ مابقی به‌صورت پرسشنامه آنلاین در گوگلداک در بین گردشگرانی که مشمول شرایط خاص پرسشنامه بودند به اشتراک گذاشته شد و در نهایت 206 پرسشنامه تکمیل‌شده مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
3-4- روش و ابزار گردآوری اطلاعات و دادهها
دادهها را میتوان با روشهای گوناگونی گردآوری نمود. در این پژوهش، برای جمعآوری اطلاعات از منابع کتابخانهای و اینترنتی شامل کتب و پژوهشهای سایر پژوهشگران داخلی و خارجی استفاده شده است و برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه استفاده شده است.
3-5- ابزار سنجش
3-5-1- پرسشنامه
متغیرهای پرسشنامه بر اساس مبانی نظری و مرور ادبیات و پیشینه پژوهش طراحی گردیده است. پرسشنامه از پنج بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل پرسشهای جمعیت شناختی، بخش دوم مربوط به انگیزه گردشگران نسبت به سفر، یخش سوم مربوط به گردشگری فیلم، بخش چهارم مربوط به تصویر مقصد گردشگری آذربایجان شری و بخش پنجم به انگیزه گردشگران فیلم است. در این پرسشنامه از طیف پنج‌تایی لیکرت استفاده شده است
جدول 3-1) گویههای پرسشنامه
ابعاد
گویهها
انگیزه گردشگری (5 گویه)
سفر میکنم تا وقت خودم را با دوستان و خانواده صرف کنم
سفر میکنم تا چیزهای جدیدی تجربه کنم
سفر میکنم چون سفر کردن باعث میشود احساس خوبی نسبت به خودم داشته باشم
سفر میکنم تا از زندگی روزمره خودم دور شوم
سفر میکنم تا بتوانم با افراد جدیدی ملاقات کنم
گردشگری فیلم (11 گویه)
تماشای فیلم/سریال مشوق سفر به مکان فیلم‌برداری فیلم است
وجود مناظر طبیعی زیبا در فیلم مشوق سفر به مکان فیلم‌برداری فیلم است
وجود اماکن تاریخی در فیلم مشوق سفر به مکان فیلم‌برداری فیلم است
حضور بازیگران مشهور در فیلم مشوق سفر به مکان فیلم‌برداری فیلم است
شخصیتهای جذاب در فیلم مشوق سفر به مکان فیلم‌برداری فیلم است
داستانی جذاب فیلم مشوق سفر به مکان فیلم‌برداری فیلم است
موضوع (ژانر) فیلم مشوق سفر به مکان فیلم‌برداری است
تماشای فیلم شهریار/تبریز در مه من را به سفر آذربایجان شرقی علاقه‌مند کرد
علاقه من به آذربایجان شرقی از طریق فیلم شهریار/تبریز در مه افزایش یافت
طرفدار شخصیتهای فیلم شهریار/تبریز در مه بودم و مایل بودم به مکانی که از ایشان فیلم‌برداری شده سفر کنم
اتفاقی از آذربایجان شرقی دیدن کردم و هیچ ربطی به فیلم/سریال نداشت
تصویر مقصد گردشگری آذربایجان شرقی (22 گویه)
تصویر مقصد گردشگری آذربایجان شرقی (22 گویه)
آذربایجان شرقی دارای استاندارد نظافت و بهداشت مناسبی است
آذربایجان شرقی دارای استاندارد زندگی بالایی است
پیدا کردن رستوران و هتل مناسب در آذربایجان شرقی آسان است
آذربایجان شرقی دارای بزرگراهها و جادههایی همواری است
آذربایجان شرقی دارای امکانات خرید مناسبی است
خدمات خوبی در رستورانها و هتلهای آذربایجان شرقی است
آذربایجان شرقی دارای مردم محلی مهماننوازی است
در آذربایجان شرقی میتوان تعطیلات هیجانانگیزی داشت
آذربایجان شرقی دارای سرگرمیهای جذاب و متفاوتی است
آذربایجان شرقی دارای اماکن متعدد باستانی و تاریخی است
آذربایجان شرقی دارای مکانهای متعددی برای فرار از شلوغی و ترافیک است
آذربایجان شرقی دارای مکانهای آرامبخشی است
آذربایجان شرقی دارای مناظر طبیعی زیبایی است
آذربایجان شرقی دارای مناطق کوهستانی و حفاظت‌شده طبیعی است
اطلاعات گردشگری مناسب در آذربایجان شرقی آماده است
آذربایجان شرقی دارای جاذبههای گردشگری معروف و مشهوری است
آذربایجان شرقی دارای مکانی مناسب برای کوهنوردی و پیادهروی است
آذربایجان شرقی دارای تفریحات شبانه (کنسرت، تئاتر، سینما و ….) است
آذربایجان شرقی دارای آب‌وهوای مطبوعی است
آذربایجان شرقی دارای محصولات و خدمات مقرون‌به‌صرفه است
مردم محلی آذربایجان شرقی به‌راحتی به زبان فارسی صحبت میکنند
مردم محلی آذربایجان شرقی به‌راحتی زبان فارسی را متوجه میشوند
انگیزه گردشگر فیلم (29 گویه)
انگیزه گردشگر فیلم (29 گویه)
تجربه کردن چیزی جدید و نو
رفتن به مکانی معروف که دوستانم به آنجا نرفتهاند
حرف زدن راجع به آن مکان هنگام بازگشت به خانه
در زیبایی آن غرق شوم
یادآوری فیلم
عکس‌برداری از مکان فیلم
فرار از روزمرگی
تجسم صحنههایی از فیلم
تصور اینکه در فیلم حضور داشتم
مشاهده صحنه و مناظر فیلم در دنیای واقعی
تجربه کردن مکان فیلم
سفر به مکانهای که در فیلم نشان داده شدهاند
احساس نزدیکی به بازیگر مورد علاقهام داشته باشم
تحقق رویای شخصی
شخصاً داستان فیلم را تجربه کنم
تصور اینکه بازیگر فیلم بودم
برای حس کردن جو صحنهی فیلم
مشاهده
