می‌شود.گاماسياب از سرشاخه هاي اصلي سيستم كرخه محسوب می‌شود.( Absalon 2007) بنابراين اين حوضه، تنها حوضه غيربسته ايران است و اگر مجموعه حوضه هاي مركزي را يك حوضه درنظر نگيريم، بزرگترين حوضه منطقه اي كشور به شمار ميرود. (نقيب زاده ۱۳۷۳)
مختصات جغرافيايي اين محدوده ۴۸º ۳۷ و ´ ۴۷ تا º ۵۳ درجه عرض شمالي و º ۲۷ و ´ ۳۳ تا۵۷ درجه و34 دقیقه ، طول شرقي و مساحت آن، برابر با ۳۸/۱۷۰۶ کیلومتر مربع است. (شایان ۱۳۷۹)
رودخانه دینور از شمال شرقی دشت سرچشمه گرفته و در قسمت جنوب غربی شهر بیستون به رودخانه گاماسیاب می پیوندد.
شکل 2-9-نقشه رودخانه های دشت بیستون
2-6-3-مخروطه افکنه
هنگامی که آبراهه‌ها از دره‌های پرشیب کوهستان وارد منطقه کم‌شیب و دشت می شوند به‌دلیل کاهش سرعت آب رسوبات خود را به صورت مخروط بازشده‌ای به‌جا می‌گذارند که مخروط‌افکنه یا مخروط آبرفتی نامیده می‌شود. رأس مخروط‌افکنه به‌سمت بالادست آبراهه و قاعده آن در پایین‌دست است. رسوبات مخروط‌افکنه در نزدیک رأس آن‌ها بیش‌تر از قطعات سنگ درشت‌دانه، قلوه سنگ‌های بزرگ تشکیل شده و به‌تدریج به سمت قاعده شامل دانه‌های شن، ماسه، مارن و رس است. مخروط افکنه‌ها معمولاً در محل خروجی دره به دشت پدید می‌آیند. اگر چند مخروط افکنه مجاور با همدیگر به یک دامنه شیب دار بریزند تشکیل یک دشت آبرفتی می‌دهند. ته نشست رسوب ذخیره شده بوسیله رودخانه سریع السیر همچنانکه وارد دشت بیستون می‌شود و به شکل بادبزن است که به بادبزن آبرفتی یا مخروطه افکنه بادبزنی میباشد. در سطح دشت بیستون سه مخروطه افکنه دیده می شود که در قسمت شمال ، شرق و جنوب غربی دشت بیستون واقع شده اند که در شکل ۲-2 نقشه مخروطه افکنه های دشت بیستون نشان داده شده است . مخروطه افکنه قسمت جنوب غربی در پایکوه دیواره کوه بیستون قرار دارد که جزء اشکال هیدروژئومورفولوژی دشت بیستون محسوب می‌شود ، این مخروطه افکنه توسط گسل کوه بیستون به سمت چپ متمایل شده است و به‌وسیله رودخانهای که از دره های کوه بیستون جریان دارد در محل‌هایی که شیب آن‌ها بطور ناگهانی کم می‌شود به وجود آمده است به همین دلیل به صورت ته نشست های بادبزنی شکل است .اين آبرفتها از نظر ذخائر آبهاي زيرزميني غني بوده و به علت بالابودن سطح آبهاي زيرزميني در اين دره‌ها كشاورزي از رونق زيادي برخوردار است.
شکل 2-10 نقشه مخروطه افکنه های سطح دشت بیستون
2-7- اقلیم
منطقه بیستون دارای آب وهوای معتدل کوهستانی است.ورود و عبور جریان هوای مرطوب مدیترانه ای، علت اصلی بارندگی های ناحیه است. دشتها و جلگه ها دارای بارندگی کمتر ومناطق مرتفع معمولا دارای بارندگی بیشتری است. به دلیل نداشتن ایستگاه سینوپتیکی در شهر بیستون از داده‌های ایستگاه های سینوپتیکی سایر شهر های ایران استفاده شد و میانگین بارندگی سالانه بیستون ۴۰۰-500 میلیمتر بدست آمد. که لایه بارندگی دشت بیستون با روش کریجینگ درونیابی شده است. در دشت بیستون سرما معمولا از آذر آغاز و تا اسفند ادامه می‌یابد. در مناطق کوهستانی پراو – بیستون چندین ماه از سال برف در ارتفاعات می ماند و دما تا ۱۵- درجه سانتیگراد پایین می یاید. میانگین دمای سالانه در شهر بیستون ۱۳ درجه سانتیگراد میباشد که تیر گرمترین ماه سال با متوسط ۲۶ درجه سانتیگراد و دی ماه سردترین ماه سال به طور میانگین ۱- درجه سانتیگراد میباشد.
شکل 2-11- نمودار بارندگی ایستگاه های سینوپتیکی استان کرمانشاه
شکل -2-12- نقشه درونیابی بارش دشت بیستون به روش کریجینگ
بادهای مهم منطقه شامل بادهای باختری و باد شمال است. بادهای باختری رطوبت اقیانوس اطلس و مدیترانه را منتقل می کنند. باد شمال در فصل تابستان می وزد ودر اعتدال آب و هوای منطقه و کاهش دما موثر است. به علت بارندگی نسبتا کافی پوشش گیاهی خودرو فراوان است.جهت عمده بادهای دشت بیستون جنوب شرقی با سرعت ۳٫۵ نات میباشد.
۲-8- ویژگی جمعیتی شهر بیستون
شهر بیستون داری۵۸۶۲ نفر جمعیت و ۱۴۲۷ خانوار در سال ۱۳۹۳میباشد که در سه شهرک الزهرا، شهرک بیستون و شهر بیستون ساکن هستند.جمعیت شهر بیستون در سال ۱۳۸۵ در حدود ۶۱۸۹ نفر بوده است که این تعداد جمعیت در سال ۱۳۹۰ به ۵۱۰۷ نفر رسیده است که نشاندهنده کاهش نرخ رشد جمعیت است که با توجه به محاسبات وتجزیه تحلیل های انجام‌شده از سرشماری ۱۳۹۰ میزان نرخ رشد جمعیت ۸/۳- به دست آمده است .
3-1مقدمه
در ادامه تحقیق از مواد و روش‌هایی برای انتخاب مکان مناسب دفن پسماند شهری با توجه به معیارهای هیدروژئومورفولوژی استفاده می‌شود. با توجه به مکان مورد مطالعه و ویژگیهای منحصر به فرد برای هر مکان،متفاوت میباشد. لذا به کار بردن روش‌ها و نرم‌افزارهای کارآمد و به‌روزی چون GIS در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. در این تحقیق با رویکرد اسنادی، میدانی و نرم‌افزاری از مواد و داده‌های همچون DEM، نقشه‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی برای تولید معیارها استفاده‌شده است و پس از تهیه نقشه‌ها و لایه‌های مختلف در نرم‌افزار ARC GIS نقشه‌های تولید شده گردآوری،ذخیره و بعد از وزن دهی از طریق فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP روی هم گذاری شده ونقشه مکان بهینه دفن مواد زائد شهری در منطقه تهیه و مورد تحلیل قرار گرفته است.
3-2-روش های گردآوری داده ها و اطلاعات
یکی از اصلی ترین بخش های هر کار پژوهشی را جمع آوری اطلاعات تشکیل می دهد. چنانچه این کار به شکل منظم و صحیح صورت گیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد . روش های گردآوری پژوهش به دو دسته کتابخانه ای و میدانی تقسیم می شود.در این پژوهش که با هدف مکانیابی مکانه بهینه دفن پسماند شهری بیستون انجام گرفته است از سه روش کتابخانه ای ، مشاهده و پرسشنامه استفاده شده است .
3-2-1-روش کتابخانه ای
روش کتابخانه ای در تمام تحقیقات علمی استفاده می شود و در بعضی از آن ها موضوع تحقیق از نظر روش ، از آغاز تا انتها متکی بر یافته های کتابخانه ای است . در این پژوهش نیز از این روش برای آگاهی از نظرات صاحبنظران در زمینه مفاهیم و مسائل تئوریک و نیز آمار و اطلاعات موجود در دانشگاه ها نهادها و سازمان های مختلف و ترسیم وضعیت موجود منطقه مورد مطالعه استفاده شده است .
3-2-2-روش مشاهده
روش مشاهده قدیمی ترین روش جغرافیایی برای کسب اطلاع از پدیده هاست . روش مشاهده ای گردآوری اطلاعات ، برحضور محقق در کنار پدیده های مورد بررسی و مشاهده ی وضعیت آن مبتنی است.از مهم ترین مسائلی که پس از انتخاب و مکانیابی به وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی باید مورد توجه قرار گیرد. بررسی این موضوع است که مناطق تعیین شده تا چه حد با واقعیت و شرایط منطقه تطابق دارد. برای بررسی این موضوع بازدیدها و مطالعات میدانی می تواند درستی و نادرستی مناطق مکانیابی شده را نشان دهد.در این تحقیق بازدید میدانی به دو دلیل صورت گرفت:
– بازدید از منطقه مورد مطالعه و شناخت ویژگیهای طبیعی از نظر زمین‌شناسی، ژئومورفولوژیکی و هیدروژئومورفولوژیکی و برداشت نقاط ارتفاعی و مختصات جغرافیایی با استفاده از GPS
– بررسی وضعیت فعلی منطقه
3-2-3-روش پرسشنامه
پرسشنامه از مجموعه ای پرسش در رابطه با موضوع تحقیق تشکیل می شود و محقق برای گردآوری اطلاعات مرلوط به نظرات ، ایده ها و نگرش های افراد نسبت به پدیده های مورد بررسی ،ان را تهیه و پر می کند داده های مورد نیاز این پژوهش نیز از طریق پرسشنامه جهت شناسایی عوامل هیدروژئومورفولوژی و نقش آن در مکان یابی محل مناسب دفن پسماند تهیه شد .و جامعه ای آماری مورد نظر ما از کارشناسان ژئومورفولوژی و مدیران و مسئولان در سازمان شهرداری و محیط زیست شهر بیستون تهیه و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت .
۳-3-مواد و ابزار مورد استفاده در تحقیق
-نقشه زمین شناسی در مقیاس 1:100000 جهت ایجاد نقشه لیتولوژی و گسل
-نقشه توپوگرافی 1:50000 جهت تهیه نقشه توپوگرافی منطقه
-نقشه ی شبکه راهها در مقیاس 1:250000 جهت ایجاد نقشه ی جاده و راههای ارتباطی
-تصاویر ماهواره ای LANDSAT8 2014 جهت تعیین نقشه ی کاربری اراضی
– مدل رقومي ارتفاع DEM حاصل از نقشه‌های توپوگرافی
– نقشه شيب در كلاسهاي موردنظر مطابق با اهداف طرح
– نقشه مناطق حفاظت‌شده
– لايه اطلاعاتي مكآن‌ها و مراكز شهري و روستايي
لايه آبهاي سطحي و زيرزميني تهیه شده از سازمان آب منطقه ای استان کرمانشاه
3-3-1- نرم افزارهای مورد استفاده
10/2 GIS Arc
Google Earth
Expert Choice
Excel 2010
با توجه به اینکه فرایند مکانیابی یک مسئله تصمیم‌گیری چند صفته بوده و با استفاده از مدل رستری قابل انجام است، می بایست در انتخاب نرم‌افزار این نکته را مورد نظر قرارداد و علاوه بر این موارد، قابلیت استفاده ازقواعد تصمیم‌گیری چند صفته را نیز داشته باشد. بدین منظور با توجه به بررسیهای انجام‌شده، نرم‌افزارهای10/2 ARC GISجهت عملیات آنالیز چند صفته انتخاب گردید. با استفاد از نرم‌افزار GIS و قابلیت های بالای آن در پردازش، ویرایش، و تحلیل لایه‌های اطلاعاتی در آن ایجاد، خلاصه سازی و مورد تجزیه تحلیل قرار گرفتند. در نرم افزار Expert Choice ارزش های که برای هر یک از معیارها از طریق پرسشنامه بدست آمده بود وارد شد و با استفاده از مدل AHP مورد تجزیه قرار گرفته و ضریب اهمیت نسبی و نرخ ناسازگاری آن محاسبه شد .در این تحقیق با استفاده از EXEL 2010 به ترسیم نمودارهای مختلف پرداخته شد.
۳-3-2-لایه‌های مورد استفاده در این تحقیق
با توجه به در نظر گرفتن محدوده‌های قابل‌قبول در هر یک از لایه ها، در قالب مدل ها و با استفاده از عملکردهای مناسب به تجزیه و تحلیل لایه ها پرداخته و در نهایت نقشه مکان‌های مناسب با انجام عملیات میدانی و تأثیر هر یک از عوامل ژئومورفولوژی تهیه گردید. متناسب با شرایط تعیین شده، در حالت عمومی برای انتخاب یک مکان مناسب به منظور دفن اصولی زباله‌های شهری لایه‌های اطلاعاتی بایستی جمع‌آوری شده و وارد محیط GIS شوند.لایه‌های مورد استفاده در این تحقیق شامل: (جدول 3-1)
جدول ۳ -1-لایه‌های استفاده شده در تحقیق
۱
لایه شیب
۷
لایه شبکه هیدروگرافی
۲
لایه زمین‌شناسی
۸
لایه فاصله از جاده
۳
لایه گسل ها
۹
لایه مناطق حفاظت‌شده
۴
لایه عمق آب‌های زیرزمینی
۱۰
لایه فاصله از مناطق مسکونی
۵
لای
