یادداشت‌برداری شد. طبیعی است با این شیوه برخی از جزییات پاسخ‌ها از نظر دو می‌ماند و امکان ثبت آن‌ها با توجه به سرعت جریان گفتگو وجود نداشت. پژوهشگر پس از ضبط کردن متن مصاحبه‌ها، پیادهسازی آن‌ها را آغاز کرد. به این صورت که متن تمام مصاحبه‌ها را بدون کم و کاست یادداشت کرد و متن مصاحبه‌هایی را هم که بدون ضبط کردن، یادداشت کرده بود را تنظیم نمود و سپس برای نظم و انسجام بخشیدن به نوشته‌ها، همه یادداشت‌ها را در محیط ورد تایپ کرد.
پس از ضبط چند مصاحبه‌ی نخست، فرایند تحلیل اولیه‌ی داده‌ها آغاز شد. به این ترتیب پژوهشگر پاسخ‌های مصاحبه‌شوندگان را چند مرتبه با دقت می‌خواند، این مرور و دقت چند‌مرتبه‌ای در پاسخ‌ها به صورت سطر به سطر- همان اقدامی که در کتاب‌های روش تحقیق کیفی، به روش کدگذاری باز موسوم است- منجر به شناسایی مفاهیم مرتبط با اهداف پژوهش میشد. این مفاهیم یادداشت می‌شدند. پس از شناسایی اولیه مفاهیم مرتبط با اهداف پژوهشی، کد یا مقوله‌هایی به هر مفهوم اختصاص داده میشد. البته مقوله‌های اختصاص داده شده در این سطح از تحلیل، هنوز خام بودند و پژوهشگر با ابهام‌های زیادی در این زمینه روبرو بود. به تدریج با ضبط و پیادهسازی مصاحبه‌های بعدی و نیز شناسایی مفاهیم و مقوله‌ای کشف شده، فرایند تجزیه و تحلیل داده‌ها پختگی بیشتری پیدا کرد.
در مرحله کدگذاری محوری داده‌ها، نکات اشتراک مقوله‌ها شناسایی شدند و ارتباط میان مقوله‌ها با زیرمقوله‌های نزدیک به هم، به ادغام کمک نمود. در این مرحله از تجزیه و تحلیل، پژوهشگر از چارت‌ها و اشکال هندسی- که با استفاده از فلش‌ها با یکدیگر متصل بودند و ارتباط معنایی مفاهیم را نشان می‌دادند-، برای نشان دادن نکات مشترک و مقایسه میان مقوله‌ها، زیرمقوله‌ها و مفاهیم استفاده کرد که تنظیم این چارت‌ها و اشکال، کمک بسیار زیادی به پژوهشگر نمود. در این مرحله مقوله‌های به دست آمده، حول مفهومی مرکزی که در محور اهداف پژوهش است، قرار گرفتند و معرفی شدند. در واقع این مفهوم مرکزی در اکثر مقوله‌ها به کار رفته و سایر مفاهیم حول محور آن هستند.
در مرحله کدگذاری انتخابی، به پالاش مقوله‌ها و یکپارچه سازی آن‌ها می‌پردازیم، مقوله‌ها در انتزاعی‌ترین سطح تحلیل قرار دارند و زمینه را برای ارائه‌ی نتایج پیرامون عوامل زمینه‌ای در شناسایی عوامل مؤثر بر ارتقاء منزلت اجتماعی کتابداران و توسعه سرمایه اجتماعی آنان فراهم می‌کنند.
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش
4-1. مقدمه
پس از آشنایی با چارچوب نظری و روش انجام پژوهش، مطالب حاضر در این بخش به توصیف و تحلیل یافته‌های حاصل از مطالعه می‌پردازد. همان‌طور که در فصل اول بیان شد این مطالعه به بررسی شناسایی عوامل مؤثر بر ارتقاء منزلت اجتماعی کتابداران و توسعه سرمایه اجتماعی در کتابخانه‌های دانشگاهی از دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی می‌پردازد. در این فصل به‌تفصیل به یافته‌های پژوهش در ارتباط با هرکدام از سؤال‌های پژوهش پرداخته خواهد شد.
در ابتدا به بررسی جامعه موردمطالعه می‌پردازیم. همان‌طور که در جدول 1-4 آمده است تعداد 20 نفر از کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی در این پژوهش شرکت کردند که ازنظر رشته تحصیلی و جنسیت تفکیک شده‌اند.
جدول1-4 : اطلاعات دموگرافیک
ردیف
رشته تحصیلی
میزان تحصیلات
جنسیت
1
اقتصاد
دیپلم
زن
2
تجربی
دیپلم
زن
3
کتابداری
فوق‌دیپلم
مرد
4
کتابداری
فوق‌دیپلم
زن
5
کتابداری
لیسانس
زن
6
کتابداری
لیسانس
مرد
7
کتابداری
لیسانس
زن
8
حسابداری
لیسانس
زن
9
اقتصاد
لیسانس
زن
10
کتابداری
دانشجوی کارشناسی ارشد
زن
11
کتابداری پزشکی
دانشجوی کارشناسی ارشد
مرد
12
کتابداری
دانشجوی کارشناسی ارشد
زن
13
کتابداری
لیسانس
زن
14
کتابداری
لیسانس
زن
15
کتابداری
لیسانس
زن
16
کتابداری
فوق‌لیسانس
زن
17
کتابداری
فوق‌لیسانس
زن
18
کتابداری
فوق‌لیسانس
مرد
19
حسابداری
فوق‌لیسانس
مرد
20
ادبیات عرب
فوق‌لیسانس
مرد
۴-۲. میزان رضایت شغلی
اولین مقوله‌ای که به آن می‌پردازیم “میزان رضایت شغلی” است که در جدول 2- 4 آمده است. این مقوله، خود به زیر مقوله‌های جایگاه اجتماعی و میزان علاقه شخصی تقسیم شده است. دیدگاه اجتماعی به دیدی که جامعه نسبت به شغل کتابداری دارند اشاره دارد و از میان پاسخ‌ها، کمبود رضایت، احساس سرخوردگی، تغییر دید جامعه و تغییر نگاه مدیران را در بر می‌گیرد. شواهد زیر به‌خوبی مفاهیم مربوط به دیدگاه اجتماعی را بیان می‌کنند. ” با توجه به جایگاهی که کتابداری در حال حاضر در جامعه دارد راضی نیستم”، ” برای شغل کتابداری هیچ جایگاهی در جامعه تعریف نکردند واقعاً آدم سرخورده می‌شود” یا ” اگر دید مردم به این رشته عوض شود من از جایگاه آن راضی هستم”
مفاهیم مربوط به میزان علاقه شخصی با ذکر برخی شواهد در زیر آمده است. رضایت درونی: “از حرفه و موقعیتم صد درصد احساس رضایت می‌کنم”، رضایت از جذابیت‌های حرفه: “با توجه به روزآمد بودن این حوزه و جذابیت‌هایی که دارد من از شغلم راضی هستم”، جستجوی دانش: ” با توجه به این‌که با داشتن شغل کتابداری می‌توان در حوزه‌های مختلف آگاهی کسب کنم رضایت کامل دارم” و رضایت از ابزارهای آن، تمایل به استمرار کار، علاقه شخصی و سازگاری با روحیات از دیگر مفاهیم میزان علاقه شخصی کتابداران دانشگاهی از میزان رضایت شغلی آنان است.
جدول2 -4: میزان رضایت شغلی
مقوله
زیر مقوله
مفاهیم
شواهد
میزان رضایت شغلی
جایگاه اجتماعی
کمبود رضایت
با توجه به جایگاهی که در حال حاضر کتابداری در جامعه دارد راضی نیستم
احساس سرخوردگی
برای شغل کتابداری هیچ جایگاهی در جامعه تعریف نکردند واقعاً آدم سرخورده می‌شود
تغییر دید جامعه
اگر دید مردم به این رشته عوض شود من از جایگاه آن راضی هستم
تغییر نگاه مدیران
باید نگاه مدیران به کتابداری عوض شود و جایگاهی مناسب برای آن تعریف کنند
میزان علاقه شخصی
رضایت درونی
از حرفه و موقعیتم صد در صد احساس رضایت می‌کنم
رضایت از جذابیت‌های حرفه
با توجه به روزآمد بودن مطالب این حوزه و جذابیت‌های که دارد به‌خصوص باوجود ابزارهای جدید اطلاعاتی من از شغلم راضی هستم
رضایت از ابزارهای آن
جستجوی دانش
با داشتن شغل کتابداری می‌توانم در حوزه‌های مختلف آگاهی کسب کنم از این نظر راضی هستم
تمایل به استمرار کار
شغلم را دوست دارم اگر دوباره به عقب برگردم کتابداری را انتخاب می‌کنم و این بار بدون وقفه ادامه می‌دهم
علاقه زیاد
با توجه به علاقه شدیدی که به کتاب و کتابداری دارم از شغلم راضی هستم
سازگاری با روحیات
کتابداری با روحیات من سازگار است این شغل را دوست دارم و رضایت کامل دارم
4-3. تعریف منزلت اجتماعی از دیدگاه کتابداران
مقوله تعریف منزلت اجتماعی، مقوله دیگری است که به آن می‌پردازیم. در فرایند تحلیل داده‌ها، پژوهشگر به مفاهیمی که به‌صورت کلی به تعریف منزلت اجتماعی از دیدگاه کتابداران ارتباط دارد، مقوله‌ی ” تعریف منزلت اجتماعی” را اختصاص داده است. این مفاهیم تلاش کتابداران، موقعیت شغلی مناسب، تحصیلات عالی، احترام، محبوبیت، موقعیت اجتماعی، ارزش، اهمیت، اعتبار و شأن و نگرش مردم هستند. شواهد زیر در رابطه با این مقوله آورده شده‌اند: ” جایگاهی است که افراد با توجه به استعداد و تلاش خود به دست می‌آوردند”، “احترامی که برای یک شغل قائل می‌شوند و احترام به فردی که آن شغل را انجام می‌دهد”، “شاًن و اعتبار و شخصیتی که افراد به‌واسطه یک شغل کسب می‌کنند” و “جایگاه و نگاه خاصی است که مردم به یک شغل دارند” این شواهد به ترتیب در رابطه با مفاهیم تلاش کتابداران، احترام، اعتبار و نگرش مردم است که در جدول 3-4 آمده است.
جدول3-4: تعریف منزلت اجتماعی از دیدگاه کتابداران
مقوله
مفاهیم
شواهد
تعریف منزلت اجتماعی
تلاش کتابداران
جایگاهی است که افراد با توجه به استعدادها و تلاش خود به دست می‌آورند
موقعیت شغلی مناسب
موقعیت شغلی خوب و داشتن تحصیلات عالی از شاخص‌های منزلت اجتماعی به‌حساب می‌آید
تحصیلات عالی
احترام
احترامی که برای یک شغل قائل می‌شوند و احترام به فردی که آن شغل را انجام می‌دهد
محبوبیت
میزان محبوبیت یک شغل در بین مشاغل دیگر منزلت اجتماعی آن شغل را شکل می‌دهد
نگرش مردم
جایگاه و نگاه خاصی است که مردم نسبت به یک شغل دارند
شأن و اعتبار
شأن و اعتبار و شخصیتی است که افراد به‌واسطه یک شغل کسب می‌کنند
موقعیت اجتماعی
جایگاهی است که یک فرد نسبت به یک موقعیت اجتماعی دارد
ارزش
ارزش یک شغل نسبت به مشاغل دیگر منزلت اجتماعی آن شغل را نشان می‌دهد
اهمیت
اهمیت یا مقامی است که برای یک شغل قائل هستند
4-4. ارتقاء منزلت اجتماعی
شرکت‌کنندگان در پژوهش، در پاسخ به این پرسش که چه عواملی را در ارتقاء منزلت اجتماعی خود مؤثر می‌دانید، عوامل زیادی را بیان کردند. در فرایند تحلیل داده‌ها، زیر مقوله‌های عوامل شخصی، عوامل سازمانی و عوامل اجتماعی در قالب مقوله‌ی “ارتقاء منزلت اجتماعی” جای گرفتند. مفاهیم این مقوله نیز، همانند سایر مقوله‌های یادشده متنوع هستند. و طیف وسیعی از عوامل را در برمی‌گیرند. عوامل شخصی به عواملی مانند سخت‌کوشی کتابداران و اثربخشی آنان، اخلاق و رفتار مناسب، پشتکار در کارها، افزودن به علم و دانش، داشتن تخصص، تحصیلات بالا، عمل کردن به رسالت خود، علاقه و رضایت اشاره دارد. در ادامه برخی از شواهد مربوط به این مفاهیم را ذکر می‌کنیم.
“اگر کتابداران در محیط کار اخلاق و رفتار پسندیده‌ای داشته باشند منزلت اجتماعی آنان ارتقاء می‌یابد”، “داشتن پشتکار در انجام فعالیت‌ها در ارتقاء منزلت اجتماعی تأثیر به سزایی دارد”، “اگر کتابداران به دانش خود بیفزایند می‌توانند منزلت اجتماعی خودشان را ارتقاء دهند” و “علاقه شخصی به کار کردن و شغلت در ارتقاء منزلت اجتماعی تأثیر مثبتی دارد”
از یازده عامل بودجه، مدیریت کتابخانه، حقوق و مزایا، استخدام کتابداران متخصص، جذب نیروهای شایسته، پرهیز از اعمال تبعیض، ارزشیابی دقیق، تأمین امنیت شغلی، تأمین مسکن، مدیریت صحیح و سهولت ادامه تحصیل تحت عنوان عوامل سازمانی مؤثر بر ارتقاء منزلت اجتماعی نام برده شده است. بعضی از شواهد مربوط به عوامل سازمانی را که در جدول 4-4 آمده است، در ادامه بیان می‌کنیم: ” اگر کتابخانه‌ها و مدیران کتابخانه‌ها شرایط ادامه تحصیل را برای کتابداران آسان کنند و شرط و شروط نگذارند منزلت اجتماعی کتابداران بالا می‌رود چون اگر کتابداران سطح تحصیلاتشان ارتقاء یابد احساس منزلت اجتماعی بالایی می‌کند”، “استفاده صحیح از منابع انسانی و مدیریت صحیح کتابخانه‌ها می‌تواند منزلت اجتماعی کتابداران را بالا ببرد”، “اگر کتابخانه‌ها بتوانند برای ما کتابداران مسکن تهیه کنند در ارتقاء منزلت اجتماعی‌مان مؤثر است” و ” افزایش حقوق و مزایای دریافتی هم می‌تواند منزلت اجتماعی ما را ارتقاء دهد”
عواملی که از سوی کتابداران به‌عنوان عوامل اجتماعی مؤثر بر ارتقاء منزلت اجتماعی بیان‌شده شامل مفاهیم تبلیغات، سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌سازی، تغییر نگرش مدیریت جامعه، تغییر نگرش جامعه علمی و دانشگاهی، نگاه مردم، توجیه اهمیت نقش کتابدار، تشویق دولت، حمایت دولت، روش کردن نتایج کار کتابداران، برقراری عدالت اجتماعی، توجه به روز کتابدار و ایجاد تشکیلات صنفی است. شواهدی که بر این مفاهیم دلالت می‌کند، در زیر آمده است: ” اگر واقعاً بخواهند منزلت اجتماعی ما را ارتقاء بدهند باید یک انجمن یا تشکیلات صنفی باشد که از حقوق ما به خوبی دفاع کند”، “به روز کتابدار توجه ویژه کنند و در این روز برای ما در حضور مردم جشن بگیرند آگه این کارها را بکنند منزلت اجتماعی ما بیشتر می‌شود” دولت باید مردم را به استفاده از کتابخانه تشویق بکند و از کتابخانه‌ها حمایت کند که این حمایت و
