بازپرداخت بدهیهای کوتاهمدت و بلندمدت است. این نسبتها از طریق مقایسه هزینههای ثابت و سود و یا ارتباط دادن بدهیها به حقوق صاحبان سرمایه که اطلاعات آنها از سود و زیان یا ترازنامه بدست میآید محاسبه میشوند. این نسبتها برای وام‌دهندگان اهمیت ویژهای دارند، زیرا اگر این نسبتها بالا باشد، ریسک وام دهنده و احتمال سوخت‌شدن طلب آنها بالا میرود. نسبت‌های اهرمی متعددی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت توانایی پرداخت بهره و نسبت پوشش هزینههای ثابت.
در این مطالعه ما به بررسی تنها یک نسبت اهرمی به صورت زیر پرداختیم :
LEV = (بدهیها مجموع)/(داراییها مجموع)(3-6)
3-10-14) بحران مالی (DISTRESS)
شاخصی است که برای اندازه گیری بحران مالی شرکتi در سال t با استفاده از مدل پیش بینی زمی جواسکی64 (1984) محاسبه می شود.
(3-7)
3-10-15) درصد سهامداران عمده (OWN)
درصد سهام نگهداری شده توسط سهامداران عمده شرکت i در سال t که به عنوان شاخصی برای تمرکز مالکیت درنظرگرفته شده است.
3-10-16) نسبت ناخالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات (PPE)
قدرت سرمایه شرکت شركت i در سالt که از طریق نسبت ناخالص اموال، ماشین آلات وتجهیزات بر روی کل داریی شرکت بدست کی آید
3-10-17) نسبت کل اقلام تعهدی به کل دارائی (ACC)
(نسبت کل اقلام تعهدی به کل دارائی) :کل اقلام تعهدی دچاو و دیچو65 (2002) که از رابطه زیر بدست می آید :
(3-8)
تعریف عملیاتی متغیرها جدول(3-1):
ردیف
علائم اختصاری
بازشده علائم اختصاری
تعریف متغیر
نوع متغیر
چگونگی محاسبه
1
DELAYi,t
DELAY
تأخیر غیرعادی در زمان گزارشگری
وابسته
تأخیر غیرعادی در زمان تصویب سود را می توان از روز پایان سال مالی تا تاریخ تصویب سود سالانه توسط مجمع عمومی صاحبان سهام شرکت i در سال t اندازهگیری کرد.
2
BTDit
Book-tax differences
تفاوت دفتری مالیات
مستقل
از تفاوت سود ابرازی و درآمد قطعی شده شرکت i در سال t تقسیم بر کل دارائی شرکت i در ابتدای دوره t بدست می آید فرمول شماره 3
3
ETRit
The effective rate of tax
نرخ مؤثر هزینه مالیات
مستقل
نرخ مؤثر هزینه مالیات از تقسیم هزینه مالیات شرکت i در سال t بر درآمد قبل از مالیات شرکت i در سال t به دست می آید
4
CASH ETRit
The effective rate of tax paid in cash
نرخ مؤثر مالیات نقدی پرداختی
مستقل
نرخ مؤثر مالیات نقدی پرداختی از تقسیم مالیات نقدی پرداختی(تأدیه شده) شرکت i در سال t بر سود قبل از مالیات شرکت i در سال t بدست می آید.
5
UEi,t
Earnings Surprises
سود غیرمنتظره
کنترل
سود غیرمنتظره شرکت i در سال t که از طریق سود واقعی هر سهم در تاریخ اعلام ، منهای متوسط سود پیش بینی شده بدست می آید
6
OPINi,t
The auditor’s opinion
اظهارنظر حسابرس
کنترل
اگر اظهارنظر حسابرس درباره صورت هاي مالی شرکت از نوع مقبول باشد عدد یک به آن نسبت داده و در غیر این صورت براي مقدار صفر براي آن در نظر گرفته می شود.
7
BIGi,t
Biggest audit
firm
بزرگترین موسسه حسابرسی کننده
کنترل
منظور از بزرگترین موسسه حسابرسی کننده این است که شرکت مورد بررسی در بورس توسط کدام موسسه یا سازمان مورد حسابرسی قرار میگیرد .اگر صورتهاي مالی شرکت توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی شده باشد عدد یک ودر غیر این صورت مقدار صفر به آن نسبت داده می شود.
8
SIZEi,t
Natural logarithm of total company assets
لگاریتم طبیعی کل دارائیهای شرکت
(اندازه شرکت)
کنترل
لگاریتم طبیعی کل دارائیهای شرکت i در سال t
9
MTBi,t
The ratio of market value of equity
نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام
(فرصت رشد شرکت)
کنترل
که از تقسیم ارزش بازاری حقوق صاحبان سهام بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام بدست می آید .
10
LEVi,t
Leverage
اهرم عملیاتی
کنترل
شاخصی است براي تعیین ریسک مالی شرکت که عبارت است از نسبت کل بدهی ها به جمع داراییها
11
DISTRESSi,t
DISTRESS
بحران مالی
کنترل
شاخصی است که برای اندازه گیری بحران مالی شرکتi در سال t با استفاده از مدل پیش بینی زمی جواسکی (1984) فرمول شماره 5 بدست می آید .
12
OWNi,t
The five largest owners
درصد سهامداران عمده
کنترل
درصد سهام نگهداری شده توسط سهامداران عمده شرکت i در سال t که به عنوان شاخصی برای تمرکز مالکیت درنظرگرفته شده است
13
PPEi,t
The ratio of gross property, machinery and equipment
نسبت ناخالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات
کنترل
قدرت سرمایه شرکت شركت i در سالt که از طریق نسبت ناخالص اموال، ماشین آلات وتجهیزات بر روی کل داریی شرکت بدست کی آید
14
ACCi,t
total accruals scaled by total assets
نسبت کل اقلام تعهدی به کل دارائی
کنترل
کل اقلام تعهدی دچاو و دیچو(2002) که از فرمول شماره 7 بدست می آید
تعریف عملیاتی سایر متغیرهایی که برای محاسبه متغیرهای مستقل و کنترل به کار میروند جدول(3-2) :
ردیف
علائم اختصاری
بازشده علائم اختصاری
تعریف متغیر
چگونگی محاسبه
1
CFOi,t
Cash flow operating activities
گردش وجه نقد فعالیت های عملیاتی
وجه نقد خالص حاصل از فعالیت های عملیاتی شرکتi درسال t است
2
TAi,t
total assets
کل دارائیها
از مجموع کل دارائیهای ابتدای دوره شرکت بدست می آید
3
ROA
Return on assets
بازده دارائی
شاخصی است از عملکرد اقتصادي شرکت که عبارت است از تقسیم سود قبل از کسر مالیات بر روی کل دارائی شرکت بدست می آید.
4
CR
Current ratio
نسبت جاری شرکت
نسبت جاری شرکت که از تقسیم دارائیهای جاری شرکت بر بدهیهای جاری آن بدست می آید
5
CA
Current assets
دارائیهای جاری
جمع کل دارائیهای شرکت می باشد
6
CL
Current liabilities
بدهیهای جاری
جمع کل بدهیهای شرکت می باشد
3-11) مدلهای پژوهش
برای آزمون فرضیه اول تا سوم پژوهش به ترتیب از مدل شماره 1 تا 3 به شرح زیر بهره گرفته خواهد شد. در اين مدل اگر ضرايب (ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل) در سطح اطمينان 95% معني‌دار باشد به ترتیب فرضيه‌های اول تا سوم پژوهش مورد تأييد قرار خواهد گرفت(باربر و اودن، 2008).
مدل 1
مدل 2
مدل 3
در این مدل‌ها داریم:
i بیان گر شرکت (واحدهای مقطعی) و t بیان گر سال می‌باشد.
= خطاي تصادفي شرکت i در سال t.
3-12) اعتبار درونی و برونی پژوهش
جهت تعيین اعتبار درونی پژوهش، این بحث مطرح است که آیا متغیر مستقل در متغیر وابسته ایجاد تغییر کرده است یا خیر. اعتبار درونی شرطی است که باعث می‌گردد تا مطمئن شویم که متغیرهای مزاحم و نامربوط تأثیری در متغیر وابسته نداشته‌اند. به دلیل عدم وجود استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا تا قبل از سال 1380 و هم‌چنین عدم آشنایی کافی با استاندارد‌ها در سال‌های ابتدايی لازم‌الاجرا شدن رعایت مفاد استانداردهای حسابداری ایران، کیفیت ناهمگن اطلاعات مالی مورد استفاده و اثر ناشی از تفاوت در روش‌های حسابداری مورد استفاده جهت اندازهگیری و گزارشگری رویدادهای مالی، ممکن است بر نتایج تحقیق اثر داشته باشد. تفاوت در نوع صنعت و مالکیت از دیگر عواملی است که می‌تواند اعتبار درونی را خدشه‌دار سازد. جهت تعیین اعتبار بیرونی پژوهش، می‌توان این‌گونه بیان نمود که، آیا یافته‌های تحقیق قابل بسط و تعمیم به تک تک اعضاء جامعه در شرایط زمانی متفاوت می‌باشد یا خیر. در تحقیق حاضر، جامعه مطالعاتی شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، بین سال‌های 1384 تا 1391 می‌باشد که این دوره دارای شرایط اقتصادی و مسایل سیاسی خاص خود می‌باشد. لذا تسرّی نتایج به سایر سال‌ها و سایر واحدهای اقتصادی خارج از بورس می‌باید با احتیاط و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و سیاسی صورت پذیرد.
به طور کلی دو سوال مهم در بررسی یافته‌های یک پژوهش مطرح می‌شود. اول این‌که نسبت به یافته‌های پژوهش تا چه اندازه می‌توان اطمینان داشت؟ در پاسخ به این سوال باید اعتبار درونی پژوهش را مد‌نظر قراردهیم. سوال دوم این است که تا چه اندازه می‌توان یافته‌های پژوهش را به جوامع دیگر در شرایط گوناگون تعمیم داد؟ این سوال با اعتبار بیرونی پژوهش ارتباط دارد. روایی و پایایی از ویژگی‌هایی هستند که برای مفید و مؤثر واقع شدن روش‌های جمع‌آوری داده‌ها شرط اساسی به شمار میروند.
روائی از واژه روا به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی آن است که وسیله اندازهگیری بتواند ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روائی از آن جهت است که اندازهگیریهای نامناسب و ناکافی می‌تواند پژوهش علمی را بی‌ارزش و ناروا سازد.
3-13) روش واکاوی مدل‌ها و آزمون فرضیات
در این پژوهش براي آزمون فرضيه‌ها از مدل رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است. روش آماری مورد استفاده در این پژوهش روش داده‌های پانل می‌باشد، زيرا به منظور بررسي رابطه بين متغيرهاي مستقل و متغیر وابسته از دو جنبه متفاوت موضوع مورد بررسي قرار مي‌گيرد. از يك سو، اين متغيرها در ميان شركت‌هاي مختلف و از سوي ديگر، در دوره زماني 1384-1391 آزمون مي‌شوند. در ادامه نخست روش داده‌های پانل و آزمون‌های مربوط به آن تشریح می‌گردد. سپس آزمون‌های مربوط به معنی‌دار بودن کل مدل و معنی‌دار بودن متغیرهای مستقل توضیح داده می‌شود. در هر آماره، نحوه تصمیم‌گیری و داوري در مورد رد یا پذیرش آزمون مورد نظر نيز بیان می‌گردد. در این مطالعه برای آزمون فرضیه‌ها از نرم افزار Eviews و STATA بهره گرفته شده است.
3-14) مدلهای رگرسیونی داده‌های ترکیبی66
واژه رگرسیون برای اولین بار توسط گالتون67 ، در سال 1877 به‌کار رفت. این واژه به معنی بازگشت بوده و نشان‌دهنده این است که مقدار یک متغیر به متغیر دیگری مربوط است. مدلهای رگرسیون براساس این نظریه ساخته شده‌اند که اگر دو عامل با یکدیگر همبستگی داشته باشند، تغییر یکی با تغییر دیگری قرین خواهد شد. هر چه ارتباط دو عامل مزبور به یکدیگر نزدیکتر باشد، ضریب همبستگی تغییرات آنها بزرگ‌تر و به حداکثر همبستگی یعنی 1، نزدیکتر خواهد بود. بنابراین اگر روند گذشته نشان دهد که بین تغییر یک عامل و تغییرات چند عامل دیگر همبستگی معناداری وجود دارد، می‌توان تصور کرد که در آینده نیز همبستگی مزبور حفظ خواهد شد و اگر ضریب همبستگی مزبور را بدانیم، می توان اندازه تغییر عامل وابسته را نسبت به تغییر عامل مستقل مرتبط با آن، اندازهگیری و پیش‌بینی کنیم.
مدل‌هاي رگرسيون انواع مختلفي دارند كه متداول‌ترين آنها نوع ساده و مركب آن است. رگرسيون ساده شامل ارتباط بين دو متغير است و رگرسيون مركب ، ارتباط يك متغير را با دو متغير و يا متغیرهای بيشتری نشان مي‌دهد.
هر يك از رگرسيون‌هاي مذكور به‌ترتيب زير مدل‌بندي مي‌شوند:
رگرسيون ساده: Y = a + bx
رگرسيون مركب: εt + b2x2 + … bnxn a + b1x1+ Y =
b = r (Sy / Sx)
در رگرسيون‌هاي مذكور، علائم به‌كار رفته به‌ترتيب زير تعريف مي‌شوند :
Y : متغير وابسته
X : متغير مستقل b1 ، b2 ، bn … : ضرايب رگرسيون
r : ضريب همبستگي بين x و y Sy : انحراف استاندارد متغير وابسته
Sx :
