پایان نامه با موضوع اشخاص حقوقی، شخص حقوقی، مالیات بر درآمد، امور مالیاتی

ثروت
1370
66/50
3/34
5/55
9/9
1371
9/52
5/27
1/65
4/7
1372
6/64
3/29
2/61
5/9
1373
3/70
2/29
2/63
6/8
1374
73/70
1/33
4/58
6/8
1375
5/71
4/33
60
7/6
1376
8/63
5/31
62
4/6
1377
68
7/30
5/62
7/6
1378
3/64
5/32
6/60
9/6
1379
6/53
9/34
7/57
4/7
1380
6/54
9/37
8/53
3/8
1381
56
2/32
5/57
3/10
1382
2/49
1/28
5/63
3/8
1383
6/49
1/28
5/62
8/9
1384
4/62
2/18
6/76
2/5
1385
4/64
20
36/74
5/5
1386
9/65
1/20
3/73
2/6
نماگرهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور، شماره‌های 6، 7 و 8
مالیاتی کشور در سالها 70 تا 86 نشان داده‌شده است. این مقایسه نشان میدهد که نظام مالیاتی ایران در بخش مالیات‌های مستقیم برخلاف سایر کشورها که تمرکز اصلیشان بر مالیات بر مشاغل (مالیات بر مجموع درآمد) است، بر مالیات بر شرکت‌ها تمرکز دارد و در بخش مالیات‌های غیرمستقیم نیز به جای مالیات عمومی بر مصرف، بیشتر بر مالیات بر تجارت تمرکز کرده است (پژویان و درویشی، 1389).
با توجه توضیحات فوقالذکر، به این نتیجه رسیدیم که سهم بالایی از درآمدهای مالیاتی را مالیات بر درآمد شرکت‌ها یا همان مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی تشکیل میدهد، بنابراین لازم است در ادامه ابتدا مفهوم و تاریخچه شخص حقوقی ذکرشده و سپس درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی شرح داده شود.
مفهوم و تاریخچه شخص حقوقی
شخص حقوقی عبارت است از اهلیت و صلاحیت داشتن یا دارا شدن حقوق و اختیارات و قبول تکالیف و تعهدات و اجرا و اعمال آن‌ها از طرف شخص حقوقی (کاتبی، 1351، ص 125).
از حدود یکصد سال پیش یعنی قبل از انقلاب مشروطیت قانونی به صورت مکتوب و مرجعی جهت تعیین روابط حقوقی افراد و اشخاص در ایران وجود نداشته است ؛ اما قدیمی‌ترین اساس‌نامه مربوط به “شراکت عمومی امتعه ایران ” است که در سال 1279 هجری شمسی با سرمایه دو کرور تومان تعیین شد و اساس‌نامه آن به توشیح مظفرالدین شاه رسید. باید گفت این متن تنها اساس‌نامه یک شرکت نیست زیرا در زمانی که قانون تجارت و حتی به طور کلی هیچ قانونی در خصوص تجارت در ایران وجود نداشت این خود می‌توانسته به منزله پیش‌نویس یک قانون مصوب باشد؛ اما با تصویب قانون تجارت مصوب 13/2/1311 بر اساس مواد 583، 584 و 587 آن کلیه شرکت‌های تجارتی شامل: شرکت‌های سهامی، با مسئولیت محدود، تضامنی، مختلط غیر سهامی، مختلط سهامی، نسبی، تعاونی تولید و مصرف و تشکیلات و مؤسساتی که برای مقاصد غیر تجارتی تأسیس شده یا بشوند از تاریخ ثبت مخصوص که وزارت عدلیه معین می‌نماید و همچنین مؤسسات و تشکیلات دولتی و بلدی به محض ایجاد بدون احتیاج به ثبت، دارای شخصیت حقوقی می‌باشند. در واقع می‌توان نتیجه گرفت کلیه اشخاصی که به موجب قانون تشکیل و یا در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی به ثبت رسیده‌اند دارای شخصیت حقوقی هستند. (ذکوری، 1387).
مبنای مالیاتی که از اشخاص حقوقی اخذ میگردد، درآمد مشمول مالیات این اشخاص است که بر حسب آن و به طرق مختلف که در ادامه ذکر میگردد مالیات قابل دریافت شناسایی میشود.
درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی
درآمد مشمول مالیات درآمدی است که با اعمال نرخ مالیاتی در آن مبلغ، مالیات پرداختی توسط مؤدیان تعیین و مشخص می‌شود. در ماده 94 قانون مالیات‌های مستقیم درآمد مشمول مالیات کلیه مؤدیان عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول مالیات فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینه‌ها و استهلاکات مربوط طبق مقررات فصل هزینه‌های قابل‌قبول و استهلاکات (ماده 147 و 148 ق.م.م)؛ و در ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم نیز در خصوص مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی این گونه بیان گردیده است که: جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت‌های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات دارای نرخ جداگانه‌ای است مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد خواهند بود (دوانی، 1390).
در جدول 2-9 تغییرات عمده و اساسی اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مورخ 27/11/1380 نسبت به اصلاحیه بهمنماه 1378 در خصوص مالیات بر اشخاص حقوقی نشان داده‌شده است.
جدول 2-9- تغییرات عمده و اساسی اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مورخ 27/11/1380 نسبت به اصلاحیه مورخ بهمنماه 1378 در خصوص مالیات بر درآمد شرکت‌ها
مواد قانون مالیات تغییریافته
اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1378
اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1380
ماده 105
نرخ مبنای محاسبات بر اساس نرخ تصاعدی ماده 131
نرخ مبنای محاسبه مالیات بر اساس نرخ ثابت 25%
ماده 108
اندوخته‌هایی که مالیات آن‌ها پرداخت‌نشده، در صورت تقسیم یا انتقال آن به حساب سرمایه یا سود و زیان، به درآمد مشمول مالیات سال تقسیم یا انتقال اضافه میشود.
اندوخته‌هایی که مالیات آن‌ها پرداخت‌نشده، در صورت انتقال به حساب سرمایه مشمول مالیات نخواهد شد لیکن در صورت تقسیم یا انتقال به حساب سود و زیان یا کاهش سرمایه معادل اندوخته اضافه‌شده به حساب سرمایه، به در آمد مشمول مالیات سال تقسیم یا انتقال اضافه میشود. این حکم شامل اندوخته‌های سود ناشی از فعالیت‌های معاف موسسه در دوران معافیت و اندوخته موضوع ماده 138 ق.م.م مصوب سال 1366 و اصلاحیه‌های بعدی آن تا تاریخ تصویب این اصلاحیه پس از احراز شرایط مربوط تا آن تاریخ نخواهد بود.
ماده 132
درآمد مشمول مالیات ابرازی ناشی از فعالیت‌های تولیدی و مصرفی از تاریخ استخراج و بهرهبرداری حسب اولویتهای 1و 2و3 به ترتیب به مدت 8 و 6 و 4 سال از معافیت مالیاتی برخوردار هستند. در مورد واحدهایی که در مناطق محروم مستقر میشوند و یا مستقر میشوند معادل 50% مدتهای مذکور در فوق به مدت مقرر در این ماده اضافه میشود.
درآمد مشمول مالیات ابرازی ناشی از فعالیت‌های تولیدی و مصرفی در واحدهای تولیدی یا مصرفی در بخشهای تعاونی و خصوصی از تاریخ شروع به بهرهبرداری یا استخراج به میزان 80% و به مدت 4 سال و در مناطق کمتر توسعه‌یافته به میزان 100% به مدت 10 سال از مالیات موضوع ماده 105 معاف هستند.
ماده 138
آن قسمت از سود ابرازی حاصل از فعالیت‌های صنعتی و مصرفی که شرکت‌ها برای بازسازی و توسعه یا تکمیل واحدهای صنعتی و مصرفی موجود خود یا ایجاد واحدهای صنعتی و مصرفی جدید ذخیره نمایند از پرداخت مالیات معاف است.
آن قسمت از سود ابرازی شرکت‌های تعاونی و خصوصی که برای بازسازی و توسعه یا تکمیل واحدهای صنعتی و مصرفی موجود خود و یا ایجاد واحدهای صنعتی و مصرفی جدید در آن سال مصرف گردد، از 50% مالیات ماده 105 این قانون معاف است مشروط بر اینکه قبلاً اجازه توسعه، تکمیل یا ایجاد واحد صنعتی و یا معدنی جدید در قالب طرح سرمایه‌گذاری معین از وزارتخانه ذی‌ربط تحصیل شده باشد. در صورتی که هزینه اجرای طرح یا طرحهای یادشده در هر سال مازاد بر سود ابرازی همان سال باشد و یا از طرح سرمایه‌گذاری کمتر باشد شرکت میتواند از معافیت مذکور در محاسبه مالیات سود ابرازی سال‌های بعد حداکثر به مدت 3 سال و به میزان مازاد مذکور و یا باقی‌مانده هزینه اجرای کامل طرح بهرهمند گردد.
ماده 143
شرکتهایی که سهام آن‌ها طبق قانون مربوط از طرف هیئت پذیرش برای معامله در بورس قبول میشود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست نرخها در بورس حذف نشده در صورتی که کلیه نقل و انتقال سهام از طریق کارگزاران بورس انجام و در دفاتر مربوط ثبت گردد، از پرداخت 10% مالیات شرکت موضوع بند «د» ماده 105 این قانون معاف است.
شرکتهایی که سهام آن‌ها طبق قانون مربوط از طرف هیئت پذیرش برای معامله در بورس قبول میشود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست نرخها در بورس حذف نشده در صورتی که کلیه نقل و انتقال سهام از طریق کارگزاران بورس انجام و در دفاتر مربوط ثبت گردد، معادل 10% مالیات آن‌ها بخشوده میشود.

درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی، بر مبنای اظهارنامه مالیاتی تکمیل‌شده توسط مؤدی و بررسی دفاتر و مدارک مؤدی یا ضرایب علیالرأس و یا با توجه به گزارش حسابرسی مالیاتی موضوع ماده 272 ق.م.م محاسبه و برآورد میگردد.
اظهارنامه مالیاتی
می‌توان گفت اظهارنامه مالیاتی نوعی گزارشگری مالی برای مقاصد خاص است. چون محصول نهایی فرآیند حسابداری مالی ارائه اطلاعات مالی به استفاده‌کنندگان مختلف اعم از استفاده‌کنندگان داخلی و استفاده‌کنندگان خارج از واحد تجاری در قالب گزارش‌های حسابداری است و گزارش‌های حسابداری که باهدف تأمین نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان خارج از واحد تجاری تهیه و ارائه می‌شود، در حیطه عمل گزارشگری مالی قرار می‌گیرد (استانداردهای حسابداری ،1385، ص 622). بنابراین اظهارنامه مالیاتی نوعی گزارشگری مالی برای مقاصد خاص مالیاتی است.
دریافت اظهارنامه مالیاتی از مؤدیان مالیاتی، نقطه شروع تعیین درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی است و پس از آن پروسه نسبتاً طولانیای برای قطعیت مالیات قابل دریافت طی میگردد که بعضاً این فرآیند چندین سال به طول میانجامد.
سرعت وصول مالیات
فاصله بین ابلاغ برگ تشخیص مالیات و وصول مالیات را سرعت وصول مالیات گویند و فاصله فوق تابع تشریفات قانونی که فرایند وصول مالیات نامیده می‌شود است (عنایتی، 1390). در قوانین مالیاتی یک فاصله زمانی از پایان دوره تشخیص تا زمانی که مالیات باید وصول شود مقرر می‌گردد تا بدین ترتیب مؤدیان فرصت محاسبه صحیح بدهی خود را داشته باشند همچنین طبق قانون مالیاتی حتی مؤدیان می‌توانند درخواست تعویق در پرداخت مالیات خود را بنمایند. در نمودار 2-10 می‌توانیم پروسه قطعی شدن مالیات تشخیصی مؤدیان قابل مشاهده است. همان طور که از در نمودار مشخص است ممکن است زمان طولانی صرف قطعی شدن مالیات گردد. تورم توأم با این فاصله زمانی وصول، قدرت درآمدزایی سیستم مالیاتی را تضعیف می‌کند هرچه تورم کمتر باشد پرداخت علیالحساب بیشتر بوده و هرچه دوره‌های تشخیص کوتاه‌تر باشد زیان درآمد ناشی از فواصل زمانی وصول کمتر خواهد بود همچنین هر قدر فاصله بین تشخیص درآمد و پرداخت مالیات زیادتر شود رغبت پرداخت در مؤدی کاهش‌یافته و میل به فرار مالیاتی در او تقویت می‌شود. ممکن است مراحل قطعیت یک پرونده مالیاتی، به بیش از چند سال طول بکشد و حتی در بعضی از مراحل رسیدگی مانند رسیدگی هیئت حل اختلاف مالیاتی مهلتی مقرر نشده است. (حاجی اسماعیلی، 1382).
با توجه به مواد قانونی نیز می‌توان به وقفه‌های وصول مالیات پی برد، مثلاً شرکت‌هایی که نسبت به تسلیم اظهارنامه مالیاتی در مهلت مقرر اقدام نمینمایند طول مدت رسیدگی و تشخیص مالیات 5 سال پیش‌بینی شده است؛ بنابراین، با احتساب مدت فوق، طول تشریفات تشخیص و وصول مالیات از شرکت‌هایی که به موقع از تسلیم اظهارنامه مالیاتی، خودداری کردهاند، زمانی حدود 7 سال لازم دارد و این جای تعجب است، زیرا قانون به جای شدت عمل در مورد شرکت‌هایی که به وظایف خود عمل نکرده تسریع در تشخیص و وصول مالیات از این گونه شرکت‌ها و فرصت بیشتری را برای فرار از پرداخت مالیات در اختیار آن‌ها قرارداده است. فلذا، صدور سریع برگ تشخیص و فرایند قطعیت سریع پرونده‌های مالیاتی باعث افزایش درآمدزایی سیستم مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی خواهد شد.
همان‌گونه که در مقدمه ذکر شد، یکی از تمهیدات وزارت امور اقتصاد و دارایی برای وصول سریع‌تر مالیات اشخاص حقوقی، تصویب ماده 272 ق.م.م است که به موجب این ماده قانونی، امکان استفاده از ظرفیت‌های تخصصی و حرفه‌ای در امور مالیاتی فراهم شده است.

بر اساس این قانون (ماده 272 ق.م.م)، سازمان حسابرسی، حسابداران رسمی و مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی که عهده‌دار وظایف حسابرسی و بازرسی قانونی یا حسابرسی اشخاص هستند در صورت در خواست اشخاص مکلف‌اند گزارش حسابرسی مالیاتی را طبق نمونه‌ای که از طرف سازمان امور مالیاتی تهیه می‌شود، تنظیم کنند و جهت تسلیم به