گیرند. که در این تحقیق به دنبال آن هستیم که بدانیم آیا شرکت هایی که اقدامات اجتناب مالیاتی دارند گزارشگری مالی خود را به موقع برای ذینفعان(سهامداران،سرمایه گذاران ،بستانکاران) و سایر نهادهای قانونی افشاء میکنند.
1-3) اهميت و ضرورت پژوهش
مالیات به عنوان اصلی ترین ابزار کسب درآمد برای دولت ها جهت رسیدن به اهداف اقتصادی از اهمیت ویژهای برخوردار است. گسترش و تنوع فعالیتهای اقتصادی و همچنین نقش فزایندۀ دولت ها در ایجاد و گسترش خدمات عمومی، تامین اجتماعی و گسترش تعهدات دولت در عرصههای اقتصادی واجتماعی و تلاش در جهت تحقق رشد اقتصادی و توزیع عادلانه درآمد، پرداخت و دریافت مالیات را به مسأله ای مهم و مؤثر تبدیل نموده است. در هر کشوری مالیات به عنوان یکی از ابزارهای اصلی دولت در اقتصاد، نقش بسیار مهمی را ایفا میکند به گونه ای که امروز در کشورهای صنعتی، بهبود و توسعۀ کارایی و اثربخشی اظهار مالیات مودیان و مطالبه آن توسط کارشناسان امور مالیاتی، ضمن رعایت اصل عدالت مالیاتی، از اهمیت زیادی برخوردار گردیده است (پژویان، جمشید1380) .
اجتناب از پرداخت مالیات به عنوان استفادۀ قانونی از نظام مالیاتی برای منافع شخصی، برای کاهش میزان مالیات قابل پرداخت به وسیلۀ ابزارهایی که در خود قانون است، تعریف میشود (پاسترناک و ریکو10، 2008) اجتناب از پرداخت مالیات، به فعالیت غیر قانونی که موجب کاهش درآمدهای دولت که برای امور زیربنایی و خدمات رفاهی و عمومی نیاز است، مربوط میشود (اتسانیا11،2011) در نتیجه اجتناب از پرداخت مالیات، در حال تبدیل شدن به نگرانی اصلی دولتهاست (گراویل12، 2009 ) تصور نتایج اجتناب از پرداخت مالیات، می تواند مهم ترین بحث در تحقیق های پیرامون این موضوع باشد .
اهميت موضوع و چگونگي رابطه بین اجتناب مالیاتی و تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی از يك سو و كمبود پژوهش هاي خارجي و داخلي از سوي ديگر انگيزه اصلي انجام اين پژوهش است. مطالعه حاضر به بررسي اين موضوع مي پردازد كه آيا اجتناب از پرداخت مالیات مي تواند باعث تأخیر غیرعادی در ارائه گزارش مالی شرکت ها به صاحبان سهام(سرمایه گذاران بالفعل)،سرمایه بالقوه وبستانکاران و سایر نهادهای قانونی جهت اتخاذ تصمیم مناسب و به موقع گردد.. پژوهش حاضر در اندازه گيري اجتناب مالیاتی، متغيرهاي كنترلي و نحوه ي محاسبه تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی با پژوهش هاي داخلي متفاوت است. احتمال می رود بین بازارسازی سهام برروی درجه نقدشوندگی و ثبات قیمت آن ها شرکت ها رابطه مثبت و معنی داری وجود داشته باشد.
1-4) اهداف پژوهشي
هدف این تحقیق تکمیل شکاف موجود در عرصه ادبیات موضوعی با بررسی پاسخ به این پرسش است که چه رابطه‌اي بین اجتناب مالیاتی و تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد. اهداف تحقيق در دو بخش شامل اهداف عملي و اهداف كاربردي به شرح زير بيان مي گردند.
1-4-1) اهداف علمي
اهميت موضوع و چگونگي رابطه بین اجتناب مالیاتی و تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی از يك سو و كمبود پژوهش هاي خارجي و داخلي از سوي ديگر انگيزه اصلي انجام اين پژوهش شد اگر چه تحقيقات دانشگاهي بیشتری چه در داخل كشور و چه در خارج از كشور، در ارتباط با اجتناب مالیاتی و تأثير عوامل مختلف بر آن صورت گرفته است ، اما با اين وجود بيشتر اين تحقيقات معطوف به تأثير عوامل و متغيرهاي مختلف بر سياست‌ها و قوانين درون شركتي بوده و تا به حال تحقيقي در خصوص بررسي رابطه بین اجتناب مالیاتی و تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی در ايران انجام نگرفته است، لذا پژوهش حاضر در اندازه گيري اجتناب مالیاتی، متغيرهاي كنترلي و نحوه ي محاسبه تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی با پژوهش هاي داخلي كاملاً متفاوت بوده و با جنبه نوآورانه خود به دنبال ارتقاي مباني نظري و غني‌تر نمودن ادبيات موضوع حاضر است.
1-4-2) اهداف كاربردي
اطلاعات سود برای اينکه مربوط باشد، بايد به سرعت در بازار منتشر و در دسترس استفاده کنندگان قرار گیرد . به عبارت ديگر، اطلاعات بايد به موقع باشد . به موقع بودن سود، به توانايی سود جاری در انتقال اطلاعات جاری مربوط می باشد . به موقع بودن سود اشاره به اين دارد که سود قادر است اطلاعات را به شکل کارامدتر منتقل کند از اين رو، اقلام سود حاوی اطلاعات مفید و کیفی بیشتر برای سرمايه گذاران برون سازمانی هستند و باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مديران و سرمايه گذاران خواهد شد. در اين تحقیق به موقع بودن سود به عنوان شاخصی برای عدم تقارن اطلاعاتی مطرح می گردد و انتظار میرودکه به موقع بودن سود بر واکنش بازار نسبت به اجتناب مالیاتی تأثیر بگذارد . همچنین اگر اطلاعات مربوط به سود به موقع باشند، منجر به کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و در نتیجه واقعی شدن بازده موردانتظار سرمايه گذاران میگردد. وانگ13 (2010) نشان داد شرکت هايی که سود به موقع تری دارند، بدلیل کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مديران و سرمايه گذاران قیمت سهام آنها سقوط کمتری خواهد داشت. و از آنجایی که بین خطر سقوط قيمت سهام با اجتناب مالیاتی رابطه مثبتی وجود دارد (فروغی،داریوش؛ میرزائی، منوچهر و رسائیان، امیر) و بدان جهت خطر سقوط قيمت سهام در بازار يكي از نگراني هاي اصلي سرمايه گذاران است و پژوهش در اين زمينه مي تواند براي بازار سرمايه حائز اهميت باشد که با بررسی شرکت هایی که صورتهای مالی خود را بدون اجتناب مالیاتی و به موقع گزارش می نمایند و مقایسه آن با شرکت هایی که صورتهای مالی خود را با اجتناب مالیاتی تهیه وبا تأخیر غیرعادی گزارش می نمایند ، از نگرانی های دولت (اجتناب مالیاتی شرکت) و نگرانی های اصلی سرمایه گذاران (تصمیم گیری ناآگاهانه ) بکاهد ، بنابراین ميتوان با ارائه رهنمودهاي متكي بر نتايج پژوهش به اين اهداف دست يافت ، و بدين گونه باعث كمك به استفاده كنندگان صورتهاي مالي ، مديران شركتها و نهادهاي تدوين كننده قوانين و مقررات مالياتی و مالی شد. بنابراين نتایج تحقیقات حاضر می تواند برای گروه‌های زیر قابل استفاده باشد :
1- نهادهای تدوین كننده قوانين و مقررات مالياتی و مالی
2- سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، مردم و دولت
3- سهامداران شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
4- مدیران شرکت ها
5- مؤسسات مالی و اعتباری و سرمایه‌گذاری
6- متخصصین و تحلیل‌گران مالی و
7- محققان و دانشجویان.
1-5) سوالات و فرضيه‌هاي پژوهش
پس از بررسی مساله تحقیق و مطالعات مقدماتی درباره جواب‌های ممکن، برای پاسخ به سوالات مطرح شده در قسمت بيان مسأله، فرضیه‌هاي زیر تدوین شده‌اند:
1- آیا بین اجتناب مالیاتی و تأخير در گزارشگري مالي شرکت ها رابطه معنی داری وجود دارد؟
2- آیا بین نرخ مؤثر مالیات و تأخیر غیرعادی در تصویب سود سالیانه شرکت رابطه معنی داری وجود دارد؟
3- آیا بین نرخ مؤثرمالیات نقدی پرداختی و تأخیر غیرعادی در تصویب سود سالیانه شرکت رابطه معنی داری وجود دارد؟
4- آیا بین تفاوت دفتری مالیات و تأخیر غیرعادی در تصویب سود سالیانه شرکت رابطه معنی داری وجود دارد؟
فرضیه اصلی :
بین اجتناب مالیاتی و تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی رابطه مستقیم ومعنی دار وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
1- بین نرخ مؤثر مالیات و تأخیر غیرعادی در تصویب سود سالیانه شرکت ارتباط منفی و معنی دار وجود دارد 2- بین نرخ مؤثرمالیات نقدی پرداختی و تأخیر غیرعادی در تصویب سود سالیانه شرکت ارتباط منفی و معنی دار وجود دارد.
3- بین تفاوت دفتری مالیات و تأخیر غیرعادی در تصویب سود سالیانه شرکت ارتباط مثبت و معنیدار وجود دارد .
1-6) روش پژوهش
روش تحقيق مورد استفاده در اين پژوهش از نوع تحقيقات همبستگي، از انواع تحقيقات توصيفي مي‌باشد (در پژوهش توصیفی از نوع همبستگی، محقق به بررسی روابط بین دو یا چند متغیر می‌پردازد). شيوه استدلال پژوهش، قياسي‌ـ استقرايي می‌باشد. قياسي به این دليل كه براي چارچوب نظري و پيشينه پژوهش از مسير كتاب‌خانه، مقالات و اينترنت استفاده شده است و استقرايي به دليل آن‌كه جمع‌آوري اطلاعات از مسير داده‌هاي اوليه براي قبول يا رد فرضيهها انجام پذيرفته است. در اين پژوهش با توجه به نوع داده و روش‌هاي تجزيه و تحليل آماري موجود، از روش «داده‌هاي پانل ديتا» استفاده مي‌شود. زيرا به منظور بررسي رابطه‌ي بين اجتناب مالیاتی با تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی، متغيرهاي پيش‌بيني و برآورد شده از دو جنبه متفاوت مورد بررسي قرار مي‌گيرند. از يك سو، اين متغيرها در ميان شركتهاي مختلف و از سوي ديگر، در دوره زماني مورد نظر آزمون مي‌شوند.
1-7) قلمرو پژوهش
1-7-1) قلمرو موضوعی
بررسي رابطه بين اجتناب مالیاتی و تأخیر غیرعادی در گزارشگری مالی .
1-7-2) قلمرو زمانی
قلمرو زمانی این تحقیق در برگیرنده سال‌های 1384 الی 1391 می‌باشد .
1-7-3) قلمرو مکانی
از آن‌جايی که شرکت های بورس اوراق بهادار تهران مشمول مقررات خاص سازمان بورس می‌باشند، انتظار می‌رود اطلاعات تهیه شده از سوی این شرکت ها از انسجام، قابلیت اعتماد و کیفیت بالاتری برخوردار باشند. لذا قلمرو مکانی یا همان جامعه آماری این تحقیق شامل شرکت های فعال در بورس اوراق‌بهادار تهران بوده، که طی دوره زمانی تحقیق کلیه اطلاعات مالی آنها در بورس ارائه شده است.
1-8) جامعه و نمونه آماری پژوهش
در تحقیق حاضر کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در یک بازه زمانی 8 ساله، از سال 1384 تا 1391، جامعه آماری تحقیق می‌باشند، نمونه تحقیق به روش حذفی، پس از اعمال پیش فرض‌ها انتخاب میگردد.
1-9) تعاريف واژگان کليدي (تعاریف عملیاتی واژگان)
1-9-1) تعاریف عملیاتی
برخي از واژه‌ها و اصطلاحاتي كه به طور رايج در اين تحقيق مورد استفاده قرار مي‌گيرند، به صورت زير تعريف مي‌شوند. تعريف اصطلاحات از يك سو موجب جهت‌دهي بحث و از سوي ديگر موجب پيش‌گيري برداشت‌هاي متفاوت خوانندگان از اصطلاحات كاربردي مي‌شود.
1-9-2) اجتناب مالیاتی
اجتناب از مالیات، یک نوع سوء استفاده رسمی از قوانین مالیاتی است. این مقوله به بررسی و یافتن راههای گریز از پرداخت مالیات در قوانین مالیاتی مرتبط می شود که مؤدیان به آن وسیله خود را به نحوی از افراد مشمول مالیات کنار می زنند. (دهالیوال و همکاران14، 2004).
رگو15 (2003) اجتناب از پرداخت مالیات را به عنوان استفاده از روش های برنامه ریزی مالیاتی که به طور قانونی، پرداخت مالیات بر درآمد شرکت ها را کاهش میدهد، تعریف کرده است. اجتناب از پرداخت مالیات به طور کلی کاهش آشکار مالیات تعریف شده است (هانلون وهتزمن16،2009) فعالیتهای اجتناب از پرداخت مالیات به طور متداول به ابزارهای صرفه جویی مالیات که منابع را از دولت به سهامداران انتقال میدهد و بنابراین ارزش بعد از مالیات شرکت را افزایش میدهد، مربوط میشود (دسایی و دارماپالا17،2009)
1-9-3) به موقع بودن
هرگاه تأخيري نابجا در گزارش اطلاعات رخ دهد، اطلاعات ممكن است خصوصيت مربوط بودن خود را از دست بدهد. ممكن‌است لازم شود كه مديريت نوعي موازنه بين مزيتهاي نسبي “گزارشگري به‌موقع” و “ارائـه اطلاعات قابل اتكا” برقرار كند. براي ارائـه به موقع اطلاعات، اغلب ممكن است لازم شود قبل از مشخص شدن همه جنبه‌هاي يك معامله يا رويداد، اطلاعات موجود گزارش شود كه اين از قابليت اتكاي آن مي‌كاهد. به‌عكس، هرگاه به‌منظور مشخص‌شدن همه جنبه‌هاي مزبور، گزارشگري با تأخير انجام گردد، اطلاعات ممكن است كاملاً قابل اتكا شود، ليكن‌براي استفاده‌كنندگاني كه بايد طي اين مدت تصميماتي اتخاذ كنند بي‌فايده شود. براي نيل به موازنـه بين خصوصيات مربوط‌بودن و قابل اتكابودن، باتوجه به الزامات قانوني در مورد زمان ارائـه اطلاعات، مهمترين موضوعي كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه چگونه به بهترين وجه به
