
کرده و به شیوه برجسته سازی خبری توجه داشته است.
در بحث استفاده از قالب های خبری در مقوله ها (جزئیات) هرکدام از ابعاد ششگانه هویت ملی جدول های 4ـ25، 4ـ26 و 4ـ27 نحوه پراختن به بعدهای جامعهای، سیاسی و جغرافیایی را نشان می دهند.
جدول شمارۀ 4ـ25 قالب اخبار21 سیما و رابطه آن با ابعاد جامعه شناختی هویت ملی
قالب خبر
بعد جامعه ای
خبر مکتوب
گزارش
مصاحبه خبری
ارتباط زنده و کارشناسی
ويسي
احساس تعلق و عضویت در جامعی ملی ـ ایرانی
10.4
18.2
40.0
0.0
12.5
اعتقاد به داشتن سرنوشت مشترک و دغدغه نسبت به آینده
0.0
5.5
0.0
0.0
12.5
احساس افتخار نسبت به عضویت در جامعه ملی
3.0
7.3
0.0
0.0
0.0
موفقیتهای فرهنگی و ورزشي ایرانیان در داخل و خارج
29.4
33.3
15.8
0.0
18.2
موفقيتهاي علمي و تكنولوژيك ايران در منطقه و جهان
29.9
23.6
20.0
0.0
0.0
امكانات اقتصادي مناطق مختلف كشور
17.9
16.4
0.0
0.0
18.8
چگونگی توزیع عادلانه ثروت در مناطق مختلف ایران
16.4
7.3
0.0
0.0
6.2
معرفی مشکلات و معضلات اقتصادی و ارائه راهکارها
4.5
7.3
0.0
0.0
25.0
شخصیتهای علمی، هنری، و دانشمندان ایرانی، استعدادهای درخشان، تجلیل و حمایت از نخبگان و برگزیدگان
4.5
3.6
0.0
0.0
0.0
لزوم هوشياري و حفظ وحدت براي مقابله با دشمنان
1.5
1.8
0.0
0.0
12.5
ترکیبی از چند مقوله از مقوله های فوق
0.0
0.0
0.0
0.0
6.2
جمع
100
100
100
100
100
Chi-Square=228/56 df=40 Sig= 046/0
با توجه به نتایج آماری بدست آمده از آزمون خی دو (228/56)، درجه آزادی 40 و میزان خطای 5% با سطح اطمینان (046/0)، بین قالب خبرها و بعد جامعه ای هویت ملی رابطه معناداری وجود دارد. بر پایه داده های جدول شماره 4ـ25 بیشترن استفاده از قالب گزارش در بعد جامعه ای مربوط به مقوله «موفقیتهای فرهنگی و ورزشي ایرانیان در داخل و خارج» (33درصد) بوده است، همچنین «موفقيتهاي علمي و تكنولوژيك ايران در منطقه و جهان» (24درصد) خبرها و «احساس تعلق و عضویت در جامعی ملی ـ ایرانی» (18درصد) خبرها در رتبه های بعد قرار گرفته اند.
جدول شمارۀ 4ـ26 قالب اخبار21 سیما و رابطه آن با بعد سیاسی هویت ملی
قالب خبر
بعد سیاسی
خبر مکتوب
گزارش
مصاحبه خبری
ارتباط زنده و کارشناسی
وي سي
استفاده از پرچم و سرود ملی، نقشة كشور، كتاب ديني و تحکیم سایر عناصر سازندی هویتی
26.3
27.3
20.0
0.0
9.1
قانون اساسی به عنوان میثاق ملی
0.0
9.1
40.0
0.0
4.5
وجود دشمن مشترک خارجی و مقاومت مردم در برابر تهدیدات
8.8
6.1
0.0
0.0
4.5
شخصیتها و نهادهای سیاسی وحدتآفرین و هویتبخش
33.3
12.1
0.0
33.3
4.5
قومیتهای مختلف در کشور به عنوان فرصتی برای همگرایی بیشتر
0.0
3.0
40.0
0.0
22.7
ضرورت تبعيت مردم و مسئولان از رهبر معظم انقلاب
10.5
3.0
0.0
0.0
9.1
لزوم وحدت مردم و مسئولان / تعامل و وحدت مسئولان سياسي
0.0
9.1
0.0
0.0
9.1
الگو بودن نظام جمهوری اسلامی به عنوان مردمسالاری دینی
0.0
9.1
0.0
0.0
4.5
دفاع از یکپارچگی و همبستگی سیاسی
1.8
0.0
0.0
0.0
9.1
جایگاه کشور در نظام بینالملل
15.8
12.1
0.0
0.0
9.1
دفاع از تصمیمگیریهای سیستم سیاسی کشور (غلط یا درست)
3.5
6.1
0.0
66.7
4.5
ترکیبی از چند مقوله از مقوله های فوق
0.0
3.0
0.0
0.0
9.1
جمع
100
100
100
100
100
Chi-Square=420/970 df=44 Sig= 000
با توجه به نتایج آماری بدست آمده از آزمون خی دو (420/97)، درجه آزادی 44 و میزان خطای 5% با سطح اطمینان (000/0)، بین قالب خبرها و مقوله های بعد سیاسی هویت ملی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج جدول (4ـ26) نشان می دهد اغلب خبرهای مربو ط به سیاسی در قالب گزارش منعکس شده اند. بر این اساس بیشترین استفاده از قالب گزارش (27 درصد) مربوط به مقوله « عناصر سازندی هویتی اعم از استفاده از پرچم و سرود ملی، نقشة كشور، كتاب ديني و تحکیم سایرعناصر هویتی» بوده است و «جایگاه کشور در نظام بینالملل» و «شخصیتها و نهادهای سیاسی وحدتآفرین و هویتبخش» هرکدام با (12درصد) در رتبه ها بعدی قرار داشته اند.
جدول شمارۀ 4ـ27 قالب اخبار21 سیما و رابطه آن با بعد جغرافیایی هویت ملی
قالب خبر
بعد جغرافیایی
خبر مکتوب
گزارش
وی سی
تصویر نقشه ایران و جایگاه آن در کره زمین
5.6
86.4
14.3
دلبستگي و تعلق به سرزمين ايران
5.6
0.0
0.0
امادگي دفاع از مرز و خاك سرزمين ايران
11.1
0.0
0.0
نام شهرها و مناطق مختلف
33.3
2.3
57.1
معرفي اماکن مذهبي، طبيعي، تفريحي (اکوتوريسم، اماکن تاريخی و ابنیه قدیمی در نقاط مختلف کشور)
44.4
11.4
28.6
جمع
100
100
100
Chi-Square=071/48 df=42 Sig= 00/0
با توجه به نتایج آماری بدست آمده از آزمون خی دو (071/48)، درجه آزادی 8 و میزان خطای 5% با سطح اطمینان (000/0)، بین قالب خبرها و بعد جغرافیایی هویت ملی رابطه معناداری وجود دارد. یافته های جدول 4ـ27 حاکی است بیشترین استفاده از قالب گزارش مربوط به « تصویر نقشه ایران و جایگاه آن در کره زمین» (86درصد) و «معرفي اماکن مذهبي، طبيعي، تفريحی (اکوتوريسم، اماکن تاريخی و ابنیه قدیمی در نقاط مختلف کشور)» (11درصد) بوده است و در سایر مقوله ها از این قالب استفاده نشده و یا بسیار ناچیز بوده است.
4-2-2-1-3 پرسش سوم: بخش خبری 21:00شبکه اول سیما در بازنمايي هويت ملي تا چه حد به نقاط مشترک و وحدت آفرین در هويت ملي توجه دارد؟
كشور ايران به عنوان کشوري با پیشینه تاریخی و تمدنی عظیم و همچنین با لایههاي فرهنگی مختلف و متشکل از خرده فرهنگهاي قومی، مذهبی و دینی گوناگون در مقاطع مختلف با مسائل و مشکلاتی از سنخ تضعیف وحدت ملی مواجه بوده است. تحولات ايران پس از انقلاب اسلامي و فراز و نشيبهايي كه عرصههاي گوناگون زندگي فردي و اجتماعي بوجود آمده است مفهوم هويت ملي و راههاي تقويت آن نهتنها در ميان پژوهشگران فرهنگ، جامعه و سياست ايران بلكه حتي در ميان مردم عادي نيز به يك دغدغۀ ذهني تبديل شده است. افزون بر اين، برخي از متفكران مسائل سياسي و اجتماعي ايران تقويت هويت ملي را شرط لازم افزايش توان و ظرفيت ملي براي رويارويي با تهديدات و بحرانها ميدانند (سيد امامي، 1390: 41؛ به نقل از كاظمي، 1382: 6-205). بنا به همین دلایل، می توان گفت یکی از کارکرد های بخش خبری21:00شبکه اول سیما توجه به نقاط مشترک و وحدت آفرین در هویت ملی است که می توانسته آن را از طریق توجه به ارزش خبری در برگیری منعکس سازد. زیرا مفهوم «دربرگیری» همچنانکه از نام آن پیداست به نظر می آید بیشترین نزدیکی را با هویت ملی و نقاط مشترک و وحدت آفرین داشته باشد.
جدول شمارۀ 4ـ28 ارزش های خبری اخبار 21 سیما و رابطه آن با ابعاد هویت ملی
ارزشهاي خبري
ابعاد هویت ملی
برخورد
مجاورت
دربرگیری
فراوانی
شهرت و دربرگیری
بدون ارزش خبری
بعد جامعه ای
.0
51.3
33.0
0
19.4
0
بعد فرهنگی
25.0
12.4
39.1
0
8.3
0
بعد سیاسی
37.5
17.7
21.8
33.3
52.8
0
بعد تاریخی
0
2.7
3.0
0
2.8
0
بعد جغرافیایی
25.0
8.8
18.3
66.7
2.8
100.0
بعد دینی
12.5
6.2
8.6
0
5.6
0
ترکیبی از چند بعد
0.0
0.9
5.1
0
8.3
0
جمع
100
100
100
100
100
100
Chi-Square= 573/140 df=42 Sig= 00/0
با توجه به نتایج آماری بدست آمده از آزمون خی دو با (573/140) و درجه آزادی 42 و میزان خطای 5% با سطح اطمینان (000/0) بین ارزشهاي خبري و ابعاد هویت ملی رابطه معناداری وجود دارد. یکی از راه های اندازه گیری میزان توجه این بخش خبری به مقوله فوق، بررسی موضع آن نسبت به ارزش های خبری معمول در کار فعالیت های خبری اصحاب رسانه است. نتایج بر آمده از جدول شماره (4-28) گویای این مطلب است که از منظر ارزشهای خبری هریک از ابعاد ششگانه هویت ملی به نحو متفاوتی منعکس و بازنمایی شدهاند. بر اساس میزان در برگیری که به نظر می رسد شاخص مناسبی برای موضوع مورد نظر (هویت ملی و نقاط مشترک و وحدت آفرین) باشد. بعد جامعه ای (33 و 19درصد) در مقوله های دربرگیری و شهرت + دربرگیری و بعد سياسي (29 و 53درصد) بيشترين ميزان از ارزشهاي خبري به خود اختصاص داده اند. همچنین بعد فرهنگی با (39 و 8درصد) در مرحله بعدي قرار دارد. افزون بر این بعد دینی (9 و 6درصد) و تاریخی (3درصد) سایر درصدهای ارزش های خبری دربرگیری و شهرت + دربرگیری را به خود اختصاص داده اند. در خصوص خبرهای با ارزش خبری برخورد و مجاورت هرچند تعداد ناچیزی از خبرهای مربوط به ابعاد هویت ملی مورد بررسی را در برمی گیرد اما داده های جدول نشان میدهد که این خبرها عمدتا در ابعاد سیاسی، فرهنگی، جغرافیایی و دینی انعکاس یافتهاند به طوریکه بعد سیاسی (37 و 9درصد)، بعد فرهنگی (25 و 39درصد)، بعد جغرافیایی (25 و 26درصد) و بعد دینی (12 و 4درصد) را به خود اختصاص داده اند. دادههای منعکس شده در جدول بالا نشان میدهد که بخش خبری مورد مطالعه، در بازه زمانی مورد نظر تحقیق، توان بازنمایی خود را غالباً بر روی سه بعد جامعه ای، سیاسی و فرهنگی متمرکز کرده و در بازنمایی هویت ملی بهخصوص در بعد سياسي و جامعهاي به نقاط مشترک وحدتآفرین توجه ویژه ای داشته یا به عبارتی بیتوجه نبوده است.
4-2-2-1-3پرسش چهارم: بخش خبري21:00شبکه اول سیما در بازنمايي هويت ملي تا چه ميزان به تكنيك «انگارهسازي» توجه دارد و انگاره سازی را از چه طریق بازنمایی می کند ؟
انگارهها همان تصاویری هستند که ما از شخصیتها، مکانها، اشیاء و رویدادها در ذهن خود داریم. در واقع به هرگونه قضاوت دربارۀ تصاویر یا انگارههای قدیم که در ذهن داریم، ارجاع میدهد.
