ل روش (ميداني، كتابخانهاي) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه، مصاحبه، فيشبرداري و غيره) گردآوري دادهها :
در این تحقیق از روش اسنادی و کتابخانه ای برای گرد اوری اطلاعات استفاده می شود که با مراجعه به کتب و مقالات و سایت های اینترنتی ، مطالب در خصوص موضوع جمع آوری می شود . در واقع به ترتیب فصول و مباحث به هر یک از منابع رجوع می شود و ابتدا با مباحث مربوط به فصل اول از کلیه منابع فیش برداری می شود و پس از پایان این فصل به ترتیب به فصول بعدی پرداخته می شود..
روش‌ها و ابزار تجزيه و تحليل دادهها:
ابتدا کلیاتی در مورد آموزش رایگان مطرح و سپس به کتب و مقالات و قوانین رجوع می شود . بطور کلی به روش اسنادی و کتابخانه ای مدارک و اطلاعات لازم جمع اوری و دسته بندی و سپس تجزیه و تحلیل میگردد و در تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش توصیفی و تحلیلی استفاده می شود.
پیشینه تحقیق
مروری بر مطالعات وتحقيقات انجام گرفته:
الف)- مطالعات خارجي:
سوهاتو (1990) وضعيت فقر و عوامل مؤثر بر آن را در پاناما براي يك دوره 20 ساله يعني از سال 1960 تا 1980 بررسي نموده و با استفاده از مدلهاي رگرسيون لاجيت به اندازهگيري شدت تأثيرگذاري ويژگيهاي خانوارهاي فقير جامعه، شامل ساختار درآمدي، ساختار خانوادگي، وضعيت سني سرپرست خانوار، وضعيت باروري، درصد برخورداري خانوارهاي فقير از نظام تأمين اجتماعي، وضعيت اشتغال، سطح تحصيلات و وضعيت مسكن خانوارهاي فقير پرداختهاست.
بوسكين، كاتليكوف، پوفرت و شاون (1987) نتیجه گرفته اند كه نظام تأمين اجتماعي آمريكا باعث توزيع به نفع نسلهاي پيرتر در هر دوره شده و در بين افراد بادرآمدهاي متفاوت نيز اين طبقات كم درآمد بودهاند كه بيشتر از نظام ياد شده منفعت كسب كردهاند.
جورجيش اف (1993) ابتدا به بررسي تغييرات كمي و كيفي و ساختاري ابعاد فقر در كشور بلغارستان پرداختهاست. سپس تأمين اجتماعي افراد بيكار و فقير را در چهارچوب قانوني پس از شروع تعديل اقتصادي مدنظر قرار داده، و اهميت مساعدت و منافع اجتماعي براي افراد فقير و بيكار را از سوي نظام تأمين اجتماعي متذكر ساختهاست. در پايان نتيجه گرفته است كه: اجراي سياستهاي تعديل اقتصادي باعث افزايش بيكاري و فقر شدهاست و سيستم تأمين مالي نظام تأمين اجتماعي مبتني بر دريافت ماليات بودهاست. همچنين اكثر سازمانهاي نظام تأمين اجتماعي دولتي بوده و سازمانهاي غيردولتي نقش كم رنگي در اين نظام داشتهاست.
در بين مطالعات خارجی صورت گرفته در مورد اين موضوع كاملترين و جامعترين تحقيق توسط سازمان بينالمللي كار، صورت گرفتهاست. در اين تحقيق كه در سال 2001 ميلادي صورت گرفتهاست،) سازمان بينالمللي كار روش‌ها و اصولي را جهت هدايت توسعهي نظام تأمين اجتماعي در جهان بيان كردهاست؛ سپس به بررسي اثرات تعديل كننده نظام تأمين اجتماعي كشورهاي جنوب شرقي آسيا (تايلند، اندونزي و…) در بحران مالي سال (1997) ميلادي پرداخته است، و نشان داده كه سيستم تأمين اجتماعي نقش مهمي در جلوگيري از فقر در اين سالها به عهده داشته است. در قسمتهاي ديگري از گزارش به بررسي سيستم تأمين اجتماعي كشورهاي مختلف جهان از قبيل برزيل، كشورهاي اروپاي شرقي و مركزي، تانزانيا، آفريقاي غربي، هند و… پرداختهاست.
مطالعات داخلي:
فرهاد نيلي(1375) در پژوهشی با عنوان«رشد اقتصادي، توزيع درآمدورفاه اجتماعي در سالهاي72-61»با استفاده از يك مدل پروبيت2 اقدام به تخمين ميزان احتمال ابتلاء به فقر به تفكيك در جوامع شهري و روستايي كردهاست. وی نتیجه گرفته است که چهار عامل: وضعیت جمعیتی خانوار، وضعيت اشتغال خانوار، سرمايه انساني و سرمايههاي فيزيكي خانوار بيشترين تأثير را بر فقر خانوارها دارند. اين چهار عامل مجموعاً قريب 90 درصد از فقر موجود اين خانوارها را توضيح ميدهد.
مهدی كرباسيان (1375) در مقاله «نقش تأمين اجتماعي در فقرزدايي» به توضیح استراتژیهای تامین اجتماعی پرداخته است.وپس از آن با تشريح چرخه فقر، نقش نهادهاي حمايتي بالاخص سازمان تأمين اجتماعي را در كاهش يا رفع فقر مورد تجزيه و تحليل قرار دادهاست. وی نتيجه گرفتهاست كه تأمين اجتماعي نميتواند بر پايه منابع زوالپذير و ناپايدار استوار گردد. و بالا بردن سطح زندگي و رفع فقر و محروميت هنگامي معنيدار خواهد بود كه به اتكاء كار و فعاليت خلاق افراد جامعه صورت گيرد .
جمشید پژويان (1379) در مقاله «نقش نظام تأمين اجتماعي در كاهش فقر» وظايف نظامهاي بيمهاي و حمايتي درصد فقر بين گروههاي مختلف (كارفرمايان، كاركنان مستقل، كاركنان بخش دولتي، كاركنان بخش خصوصي، بيكار و كاركنان فصلي، بازنشستگان، بيمهشدگان، غيربيمهشدگان و سرپرست زنان جامعه شهري و روستايي) را محاسبه نمودهاست. وي علاوه بر اين درصدجمعیت فقیر و خط فقر سرانه ساليانه براي شهر و روستا را نيز براي سالهاي 77-69 محاسبه كرده است.
با توجه به بررسی های انجام شده در خصوص تامین اجتماعی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
حیدری در فصلنامه پژوهشی تامین اجتماعی (1388) در پژوهشی با عنوان تحليلي كلي بر سير تطور ساختاري تامين اجتماعي در ايران و تبيين عوامل مساعد و نامساعد توسعه آن به بررسی كالبد شكافي مشكلات و مسائل مبتلا به سازمان تأمين اجتماعي، ابعاد ساختاري و تشكيلاتي، و بررسي ميزان و كيفيت تأثير مؤلفه هاي كلان اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و… بر ساختار و تشكيلات متولي امر تأمين اجتماعي در كشور پرداخته و سپس با بهره گيري از نتايج تحليل كليِ سير تطور ساختاري تأمين اجتماعي در ايران، فهرستي از عوامل مساعد و نامساعد توسعه تأمين اجتماعي در كشور احصا و به طور مختصر آثار آن ها بر ابعاد ساختاري و تشكيلاتي تأمين اجتماعي و جايگاهشان آن در ساختار كلان مديريت كشور ارائه مي نماید .
ابوطالبی ( 1387 ) در پژوهش با عنوان نقش تامین اجتماعی در اقتصاد ایران به این نتیجه رسید که تامین اجتماعی در اقتصاد یک جامعه اثراتی دارد که عبارتند از اثرات ضد تورمی کاهش تقاضا و مصرف و افزایش سرمایه گذاری. یکی از مسایلی که در رابطه با موسسات بیمه گر مطرح است چگونگی استفاده از ذخایر و حق بیمه دریافتی از افراد است که باید با توجه به تعهدات خود در راههای مختلف سرمایه گذاری کنند. سازمان تامین اجتماعی ایران از حق بیمه دریافتی در راههای مختلف از جمله خرید و فروش اوراق قرضه دولتی سرمایه گذاری در خانه سازی و … استفاده می کند. از جمله مشکلات تعمیم بیمه های اجتماعی در ایران، گرانی حق بیمه افرادی که می خواهند بیمه شوند: مشکلات اخذ حق بیمه از کسانیکه دارای مشاغل آزاد می باشند و مشکلات مربوط به تامین مزایای موجود در قانون مثل استفاده بیمه شده ها از خدمات درمانی و …. است.
همچنین نظرات مختلفی در مورد عدالت که یکی از اهداف اصلی تامین اجتماعی است عنوان شده که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :
نظریه عدالت : فردریک هایک
فردریک هایک (1899-1992)اقتصاددان سیاسی اتریشی الاصل که بیشترعمرش را در انگلستان سپری کرد ازمدافعان جدی آزادی خواهی واختیارگرایی به ویژه درزمینه اقتصادبازارآزادسرمایه داری است.اگرآزادی خواهی نوزیک رالیبرالیسم متکی برحقوق طبیعی تفسیرکنیم ،اختیارگرایی هایک ،لیبرالیسم متکی بر حکومت قانون(the rule of law) است.آرای او درباره عدالت اجتماعی درجلد دوم کتاب قانون،قانونگذاری وآزادی ،که باعنوان سراب عدالت اجتماعی نیز شناخته می شود بیش از آثاردیگر اوقابل ردیابی است.البته هایک نظریه مدونی درباره عدالت اجتماعی ندارد و مباحث او بیشترناظر به رد نظریه پردازی عدالت اجتماعی است . ( واعظی ، 1388 )
نظریه: عدالت افلاطون
اهمیت افلاطون در عدالت پژوهی از آن روست که مهمترین اثر وی ، کتاب جمهوری ، نخستین و مبسوط ترین تک نگاشت درباره عدالت است که تا کنون نوشته شده است . هدف ظاهری وابتدایی این کتاب مطرح کردن تعریف عدالت است و به نظر می رسد که بحث آن در فضای عدالت فردی باقی می ماند؛ اما در ادامه بحث افلاطون مقوله عدالت را در مقیاس گسترده آن یعنی در ظرف جامعه و دولت بررسی می کند.
افلاطون تحلیل نهایی خویش را از عدالت در کتاب چهارم جمهوری بیان می کند . او در آغاز این کتاب یادآوری می کند که جامعه آرمانی از هر حیث خوب است و چنین جامعه ای باید دارای چهارخصلت باشد؛یعنی دانا ، شجاع ، خویشتن دار و عادل باشد. در الگوی پیشنهادی افلاطون برای جامعه آرمانی که در رأس آن طبقه پاس داران(guardians) شامل فیلسوفان و حکیمان تربیت شده خاص قراردارند و در طبقه دیگر سپاهیان و جنگاوران و طبقه آخرپیشه وران و کشاورزان قراردارند هر چهارخصلت پیشین وجود دارد. عدالت در نظر افلاطون زمانی برقرار است که در جامعه هر کس تنها به یک کار مشغول باشد؛ کاری که با طبیعت و استعدادش سازگار است.
اهمیت خصلت عدالت به معنا آن است که سبب پیدایش سه خصلت دیگر است و تا وقتی که خود پابرجاست آن سه را بر پامی دارد. پس در ظرف اجتماع ،اگر هر طبقه اجتماعی به کاری بپردازد که استعداد آن را دارد و برای آن ساخته شده است ، یعنی سپاهیان درکار جنگ ، پیشه وران و کشاورزان در کار تولید و پاس داران و فیلسوفان که دانایان جامعه اند در کار حکمرانی باشند ، چنین جامعه ای عادلانه خواهد بود و در صورت برهم خوردن این توازن و بهم آمیختگی این طبقات سه گانه و مشغول شدن طبقه ای به کاری که برای آن ساخته نشده است بیدادگری مستقر خواهد شد و خصایص دیگر جامعه مطلوب نیز رخت برخواهدبست.
نکته بسیارمهم در نظرات افلاطون آن است که حقیقت عدالت فقط در امر شکلی و قالبی یعنی نظم اجتماعی برخاسته از اینکه هر فرد یا طبقه کار مناسب و فراخور خویش را انجام دهد به دست نمی آید بلکه عدالت مانند زیبایی ، خیر و خوبی معنایی است که باید تشخیص داده شود و کسانی که آن را درک می کنند محقق و اجرایش کنند. به بیان دیگر محتوای عدالت امری واقعی و از حقایق عالم است و مانند سایر امور واقعی و حقایق ، نمی توان درباره آنها به گمان و حدس بسنده کرد و اگر کسانی باشند که توان دسترسی و درک آن حقیقت را داشته باشند سزاوار زمامداری اند. ( همان )
نظریه عدالت : رابرت نوزیک
رابرت نوزیک استادگروه فلسفه دانشگاه هاروارد، صاحب آثار متنوعی در زمینه های گوناگون فلسفی است؛ اماشهرت اصلی او مرهون نگارش کتاب دولت ستیزی ، دولت و مدینه فاضله است که آن را در زمینه اندیشه سیاسی و دفاع از آزادی خواهی لیبرالی نگاشته است . کتاب نوزیک سه بخش اساسی دارد که بخش دوم با مبحث مورد نظر ما یعنی عدالت توزیعی ارتباط وثیق تری دارد.وی در این بخش ضمن رد نظریه های عدالت که به بازتوزیع منابع و امکانات جامعه می اندیشند ، نظریه عدالت خویش با عنوان نظریه استحقاق را تقریر می کند، که درتناسب کامل با نظریه دولت حداقل قراردارد.(۳۲۰) به اعتقاد نوزیک یگانه نظریه عدالتی که با حقوق طبیعی و الزامات جانبی برخاسته از این حقوق سازگاری وتناسب دارد نظریه تاریخی عدالت است که به جای پرداختن به معرفی الگویی برای توزیع منابع و امکانات یا بازتوزیع ثروت و دارایی ها به شیوه به دست آوردن و انتقال اموال و دارایی ها نظر دارد. این رویکرد به حفظ و شناخت حقوق ملکی توجه می کند. ( همان )
ساختار تحقیق
این پژوهش با هدف ، بررسی وضعیت تامین اجتماعی و نقش آن در اقتصاد ایران است. تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته، شامل سه بخش ……….. می باشد. در فصل اول تاریخچه و سیر تکاملی تامین اجتماعی در جهان به طور مختصر بررسی می گردد. در فصل دوم تامین اجتماعی در ایران از نظر تاریخی و سیر تکاملی و وضعیت فعلی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در فصل سوم درآمدها و هزینه های تامین اجتماعی در ایران بررسی می شود. دراین فصل میان موسسات مختلفی که در زمینه تامین اجتماعی در ایران فعالیت دارند وضعیت دو موسسه عمده یعنی سازمان تامین اجتماعی و سازمان بازنشستگی کشوری مورد بررسی قرار می گیرد. درفصل
