خصوصي‌اي در ايران وجود ندارد، ولي از سال 1369 همه شركت‌ها و كارخانه‌ها مي‌توانند براي پرسنل خود بيمه سلامت را، از همان شركت بيمه تجاري كه كالا و خدمتشان را بيمه مي‌كنند، بخرند. براي بيمه سلامت، كارفرمايان همه حق بيمه كاركنان و خانواده‌هايشان را به عنوان مزاياي شغلي پرداخت مي‌كنند. مبلغي كه كارفرمايان به عنوان حق بيمه پرداخت مي‌كنند از مالياتي كه شركت بايد پرداخت كند معاف است. خدمات مراقبت‌هاي بهداشت و دهان و دندان از طريق قرارداد بين شركت‌هاي تجاري بيمه و دندانپزشكان كلينيك‌هاي خصوصي فراهم مي‌شود . در اكثر شهرهاي صنعتي كارفرمايان اين مزاياي شغلي را به كاركنانشان پيشنهاد مي‌كنند. حدود 17 درصد ايراني‌هاي كه بيمه دارند، از طريق شركت‌هاي بيمه خصوصي پوشش داده شده‌اند. تصور مي‌شود كه اين مزايا و خدمات سالانه مورد استفاده قرار بگيرند (بيمه مركزي ايران 1383). اخيراً، مطابق با سياست خصوصي سازي، تعدادي شركت بيمه تجاري با مزاياي مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان تأسيس شده است.
پاداش دندانپزشكان كه براي بيمه دولتي كار مي‌كنند از طريق حقوق ماهانه و براي دندانپزشكان قراردادي از طريق پرداخت هزينه خدماتشان صورت مي‌گيرد.
افراد بيمه شده تنها مي‌توانند از يك طرح بيمه استفاده كنند. شوراي عالي بيمه سلامت مسئول ايجاد تغييرات در مقررات بيمه اجتماعي طرح‌هاي بيمه و اعلام ميزان دستمزدها مطابق با برنامه‌ها و تعرفه‌هاي هر كدام از طرح‌ها هستند.
واضح است كه دستمزدها براي خدمات مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان در طرح‌هاي بيمه كمتر از بخش خصوصي است (تقريباً 50 درصد كمتر). همه طرح‌هاي بيمه سلامت از يك برنامه براي دستمزدها استفاده مي‌كنند.
مزاياي بيمه سلامت دولتي بعد از بازنشستگي نيز ادامه مي‌يابد. براي افراد بيمه شده در شركت‌هاي تجاري اين مزايا در زمان بازنشستگي متوقف مي‌شود. بعضي از مشخصات ارائه شده توسط سيستم مراقبت هاي بهداشت دهان و دندان در ايران در جدول 2 نشان داده شده است.
جدول2-2: ارائه خدمات مراقبت بهداشت دهان و دندان در ايران
نوع فراهم کننده خدمات
فراهم کننده
بودجه
شامل
پرسنل درگير
وجه پرداختي
نوع خدمات ارائه شده
بازپرداخت به دندانپزشک
وزارت بهداشت و درمان وآموزش پزشکي
کلينيک هاي دندانپزشکي دولتي
بودجه دولت
همه افراد جامعه
دندانپزشکان درمانگر
90-80 درصد کمک مالي براي جمعيت هدف که کل جمعيت را از جيب مي دهند
آزمايشات،scalling، پر کردن ساده دندان، کشيدن دندان،فيشورسيلنت و درمان با فلورايد
از طريق حقوق
بيمه هاي دولتي(همگاني)
کلينيک هاي که متعلق به بيمه هاي دولتي است
حق بيمه: 70 درصد توسط کارفرما (دولت) 30درصد توسط کارکنان
کارکنان و خانواده هايشان (50 درصد از جمعيت ايران)
دندانپزشکي که در استخدام دولت هستند
کل هزينه ها
آزمايشات ،راديوگرافي، scalling، پرکردن ساده دندان، کشيدن دندان، دندان مصنوعي کامل
از طريق حقوق
کلينيک هاي خصوصي و عمومي که با بيمه دولتي قرارداد دارند
دندانپزشکان بخش خصوصي که با دولت قرارداد دارند
90-80 درصد کمک مالي
دستمزد براي خدماتشان پرداخت مي شود
بيمه تجاري
کلينيک هاي خصوصي و دولتي که با بيمه تجاري قرارداد دارند
حق بيمه: به وسيله کارفرما به عنوان مزاياي شغلي ،پرداخت مي شود
افراد کارمند و خانواده هايشان (10 درصد از جمعيت ايران)
دندانپزشکان بخش خصوصي که با بيمه تجاري قرارداد دارند
90-80 درصد کمک مالي
همه ي خدمات مراقبت بهداشت دهان و دندان
دستمزد براي خدمتشان پرداخت مي شود
بخش خصوصي
کلينيکهاي خصوصي
کل هزينه ها توسط بيمار پرداخت مي شود
همه مردم
دندانپزشکان خصوصي
همه ي هزينه ها توسط بيمار پرداخت مي شود
همه ي خدمات مربوط به مراقبت بهداشت دهان و دندان
دستمزد براي خدماتشان پرداخت مي شود
2-21- وضعيت سلامت دهان و دندان در ايران
اندازه‌گيري وضعيت دنداني از طريق وضعيت دنداني جمعيت افراد بالغ امكان‌پذير است (Bageul itz et al; 2001) ديد كلي از اجزاي سلامت دهان و دندان نيازمند اين است كه درك جامع‌اي از نيازهاي سلامت دهان و دندان داشته باشيم. بخشي از فاكتورهايي كه مستقيماً و يا غير مستقيم در اين موضوع دخيل مي‌باشند شامل: سيستم سلامت دهان و دندان، عوامل اجتماعي و اقتصادي، بيش زمينه‌هاي جمعيت شناختي و عوامل رفتاري پوسيدگي‌‌هاي دندان وبيماري‌هاي پريودنتال كه از شايع‌ترين بيماري‌هاي دهان و دندان مي‌باشند.
اين افراد كه اكثر جمعيت را نيز شامل مي‌شوند نيازمند درمان هاي تخصصي هستند (Petersen et al., 2005) و اين موضوع دليل اصلي كشيدن دندانها و از دست دادن دندانها است (Nuttall and Nugent 1997) . اولين بررسي كه در سراسر كشور در مورد وضعيت سلامت بهداشت دهان و دندان و نيازهاي درماني انجام شده (Jaber Ansori, 1998, MHME, 1993) از سال 1369 تا 1371 بررسي بچه‌ها و افراد بالغ بين 6 تا 69 سال اجرا شده است. اين مطالعه نشان داد كه پوسيدگي دندان در بين افراد 15 تا 19 سال و 44-35 سال به ترتيب 3/87 درصد و 8/98 درصد و ميزان شاخص DMFT آنها نيز به ترتيب 5 و 3/11 است. دومين مطالعه در سال 1376 (Samadzadeh et al., 1999) انجام گرفته و سومين مطالعه در بين سال‌هاي 1378-1377 (OHSIC 2000) انجام گرفته كه نشان مي‌دهد شاخص DMFT در بين افراد 12 ساله به ترتيب، 2 (دومين مطالعه) و 5/1 (سومين مطالعه) بوده است. تعداد دندان‌هاي پوسيده شده (DT) بيشترين عامل‌اش خوردگي بوده است. آخرين بررسي كه در ايران صورت گرفته (OHS, 2004) در سال 1381-1380 ، براي بررسي وضعيت پوسيدگي و پريودنتال، دو گروه سني انتخاب شده 19-15 ساله و 44-35 ساله. ميزان DMFT آنها 1/4 و 8/14 دندان‌هاي پوسيده (DT) دندان‌هاي از دست رفته(MT) بيشترين عامل از دست دادن دندانها در اين دو گروه بوده است.
مقايسه نتايج دو مطالعه اخير نشان مي‌دهد كه ميزان DMFT براي افراد بالغ جوان: از 2 در سال 1376 به 3/4 در سال 1381 رسيده (Hessari, 2009). در حالي كه در كشورهاي توسعه يافته، دندانها پر شده (FT) بيشترين ميزان شاخص DMFT را به خود اختصاص مي‌دهد، در ايران از افراد بالغ جوان نياز بالقوه به درمان دارند.
متوسط سطح شاخص DMFT ميانسالان ايران مشابه تمام كشورهاي صنعتي بين 9/13 – 9 است. تفاوت قابل توجه آن در اين است كه ميزان دندان هاي از دسترفته MT (60 درصد) دندان‌هاي ايراني در مقايسه با FT (دندان پر شده) در بين افراد بالغ در كشورهاي صنعتي مثل فنلاند (70 درصد) ديده شده است.(Suominen-Taipale et al., 2008). تنها داده‌هاي ملي كه از وضعيت پريودنتال از تحقيق انجام شده در سال‌هاي 1381-1380 است که از از طرف CPI (جامعه شاخص پريودنتال) ارائه شده است. مطابق با اين مطالعه وضعيت پريودنتال در بين افراد بالغ ايراني تعداد زياد پلاك دنداني در بين ميانسالان را نشان مي‌دهد. (OHS, 2004).
مقايسه مطالعات انجام شده بر روي افراد بالغ 35 تا 44 ساله كه از سال 1367 تا 1369 انجام شده توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکي با مطالعه‌اي كه در سال 1388 گزارش شده (Hessari, 2009) نشان مي‌دهد كه تعداد افراد بدون دندان سه برابر شده (از 1 درصد به 3 درصد) با متوسط حدود 3 تا دندان كمتر (2/24 دندان در سال 69-1367 در مقابل 5/21 دندان در سال 1387)
2-22-عوامل مربوط به بيمه و استفاده از خدمات مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان
چندين مطالعه در مورد شناسايي عوامل تأثيرگذار بر روي ميزان استفاده از مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان مخصوصاً عامل مهم بيمه دندانپزشكي در ميزان تقاضا براي استفاده از خدمات مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان صورت گرفته است. (Sintonen and Linnosmaa, 2000, Suominen-Taipale, 2000; stoy anova, 2004)
هزينه‌هاي مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان باعث شده كه مردم از ويزيت دندانپزشك اجتناب كنند. (Bagewitz et al., 2002 macek et al. , 2004) در نتيجه طرح‌هاي به اشتراك‌گذاري هزينه‌ها به وسيله نهاد يا سازمان حمايت كننده ثالث، مثل بيمه‌ها يا بيمه سلامت تلاشي در جهت كاهش و يا بهبود موانع هزينه‌اي و آسان‌سازي دسترسي به مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان است. (Furino and Douglass 1990; Damiano et al., 1990, EKLund, 2001) از آنجايي كه موانع مالي برطرف شده و پرداخت كل هزينه‌ها از جيب بيمار كاهش يافته است وقدرت خريد استفاده كنندگان از اين خدمات افزايش يافته، درك نيازها مي‌تواند بسيار آسان‌تر تبديل به نياز و يا تقاضا شود (Penchansky, 1981, Furino and douglass 1990)
2-23- مقبوليت خدمات بهداشت دهان و دندان
از آنجايي كه امروزه بيماران از موضوع سلامت به خوبي آگاه هستند و از حقوق خود اطلاع دارند و به مقدار زيادي نگران كيفيت خدماتي هستند كه دريافت مي‌كنند (Douglass and sheet 2000) فراهم كننده‌هاي خدمات دندانپزشكي بايد مراقبت انتظارت بيماران خود باشند و آماده به خوبي خدمت كردن براي نگه داشتن بيماران خود باشند (Tickle et al., 1998)
بيماران عموماً خدمات را ارزيابي و مقبوليت خود را اظهار مي‌كنند، فاكتورهاي تكنيكي و فاكتورهاي فردي و دستمزد خدمات مشخص مي‌كنند كه چه خدمتي مطلوب و چه خدمتي نامطلوب است و با بودن خشنودي از خدماتي كه دريافت كردند ادراك خودشان را از دندانپزشك و خدماتي كه فراهم شده نشان مي‌دهند (Hashim, 2005).
ارزيابي بيماران از خدمات مراقبت بهداشت دهان و دندان فرايندي است پيچيده كه متكي به دانش و انتخاب، بيماران مي‌شود (Goedhart et al., 1996; New Soma and Wright 1999b; Ngugen and Hakkinen, 2006) . انتظارات بيماران براساس عوامل ، انتظارات فردي و محيط زندگي بيشتر از عوامل جمعيت شناختي اجتماعي و شخصيت بيماران، مؤثر است. (Lahti et al., 1992; Freeman 1999a,b) و ويژگي‌هاي سيستم ارائه دهنده مراقبت‌هاي بهداشتي نيز براي ارزيابي بيماران تأثير مي‌گذارد (Newsome and wright 1999b; skaret et al., 2005)
بيمار تخصص لازم را جهت ارزيابي كيفيت خدمات فراهم شده ندارد. بنابراين فراهم كننده خدمات دو نقش را بازي مي‌كنند: به عنوان مشاور و راهنماي بيماران عمل مي‌كند و البته مراقبت‌هاي بهداشتي را ارائه مي‌دهد. در نقش راهنما مشاور همه دندانپزشكان بايد براساس ارزيابي‌ها خدمات بهداشت دهان و دندان را براساس وضعيت اجتماعي و وضعيت مالي بيمار بدون در نظر گرفتن منافع اقتصادي خودشان فراهم كنند. (Grytten, 2004).
مطالعات زيادي در كشورهاي توسعه يافته انجام شده كه جزئيات طرح‌هاي بيمه دندانپزشكي و تأثيرشان بر روي مراقبت‌هاي بهداشت دهان و دندان را نشان مي‌دهد چنين مطالعاتي در كشورهاي در حال توسعه به ندرت انجام شده است، معمولاً گرايش درمان سيستم ارائه دهنده مراقبت‌هاي بهداشتي استفاده منظم از خدمات بهداشت دهان و دندان را سست مي كند.
الگوهاي رفتاري بيماران در کشورهاي توسعه يافته مطابق با مراقبت‌هاي دريافت شده وضعيت بيمه آنها متفاوت است با الگوهاي رفتاري بيماران در كشورهاي توسعه يافته كه طرح‌هاي بيمه سلامت آنها پيشگيري‌گرا است.
2-24-پيشينه تحقيق
2-24-1-تحقيقات داخلي
بر آورد تابع تقاضاي بيمه درماني خصوصي در مناطق شهري ايران: تحليل توبيت
اين مقاله توسط مينا کاموئي در سال 89 انجام شده است.هدف اين مقاله برآورد تابع تقاضاي بيمه درماني خصوصي در مناطق شهري ايران است. با توجه به وجود داده هاي سانسورشده، برآوردها در غالب الگوي توبيت صورت مي گيرد. براي ارزيابي شدت واريانس ناهمساني، الگوي تقاضا براساس رگرسيون هاي كوانتيلي (برآوردگر پاول) برآورد شده و تفاوت هاي موجود بين ضرايب به دست آمده براي كوانتيل هاي مختلف و ضرايب الگوي ساده استفاده مي شوند. همچنين مقايسه فواصل اطمينان به دست آمده در روش بوت-استراپ با فواصل اطمينان برآورد توبيت نشان از اثر قابل اغماض واريانس ناهمساني دارد. كشش درآمدي تقاضا براي بيمه درماني خصوصي مثبت است. استفاده كنندگان، بيمه هاي درماني – اجتماعي را جايگزين بيمه هاي درماني– خصوصي مي پندارند. تقاضاي
