لشکرکشی آینده خشایارشا آگاه سازد و بدین منظور پیامی در زیر موم لوحه ای چوبی پنهان کرد تا راهبانان آن را کشف نکنند . با پیک های تندرو نیز به واسطه منابع و اسناد غربی آشنایی داریم . این پیک ها زیردست یک استندس ( رئیس اداره « پست » یا چاپارخانه ) کار می کردند و سوارکار یا دونده بودند که به صورت امدادی خبر را منتقل می کردند ، به علاوه سیستم ارتباطی از طریق علامت دادن با آتش یا نور یا آینه تشکیل داده بودند که بسیار باعث حیرت یونانیان و رومیان شد و بر آن ها اثر گذاشت و به برکت ستایش های ایشان است که ما اکنون این اطلاعات را در اختیار داریم . شالوده این نظام ارتباطی مجهز ، تشکیلات سازمانی امپراطوری هخامنشی بود که بعدها بخصوص شبکه جاده هایش ، مورد ستایش و تقلید قرار گرفت . هنگامی که پارسیان جای شاهان عیلامی ، مادی ، آشوری ، بابلی ، لیدیایی و مصری را گرفتند ، با برخی ساختارهای آزمایش شده روبرو شدند که هنوز بر جا بود و کار می کرد . یکی از آن ها وجود راه های کاروان رو و جاده های بسیار قدیمی بود . در درون یا پیرامون شهرهای مهم سرزمین آشور و بابل ، این جاده های سنگفرش یا آجرفرش که قیر پاشی شده بودند وجود داشتند . در زمان ایرانیان این شبکه جاده ها و راه ها توسعه یافت و مورد بررسی و نقشه برداری قرار گرفت . 221از « جاده های شاهی » در درجه نخست برای انتقال سریع سپاه و تجهیزت و نیز انتقال اطلاعات در سریع ترین زمان ممکن استفاده می شد . پرآوازه ترین آنها « جاده شاهی » بود که مدارک فراوانی در منابع قدیمی در مورد آن وجود دارد . این جاده سارد ( یا افِسوس ) را از طریق آسیای صغیر و بین النهرین به شوش پیوند می داد . با وجود این ، بازرگانی از راه خشکی – به استثنای کالاهای تجملی – به دلیل هزینه بالایی که داشت فقط برای فواصل نسبتاً کوتاه می توانست با اهمیت باشد . در « الواح باروها » بارها از ششصد کیلومتر راه بین شوش و تخت جمشید یاد شده است . به برکت عوامل جغرافیایی و مکان نگاری [ توپولوژیک ] و یافته های باستان شناسی و نیز اشاره منابع قدیمی به وجود محل هایی در طول این جاده ، نه تنها وجود جاده اثبات شده بلکه حتی وجود توای 22 ایستگاه مسلم شده است . آنچه هرودوت درباره جاده سارد تا شوش گزارش می دهد ، احتمالاً به این بخش جاده مربوط می شود.
بخش سوم
5-3 هیئت ها و جنس هدایا :
هدایا بنا به گفته گرالد والزر شامل موارد زیر است :
نریان و یک دست جامه سواری مشتمل بر جبه ، قبا و شلوار ، شال گردنی ، تکه کرباسی بسیار زیبا ، نریان پر عضله از نژاد تورانی ، دو ظرف به اشکال مختلف جفت اولی مانند جام بلند است و دو جفت بعدی مثل پیاله ، نفر پنجم قواره پارچه تا شده ، بافته های تا شده ، مخروط کروی و نمی تواند چیزی جز پشم تابیده و به دقت کلاف کرده شده باشد .
ظرف از فلز قیمتی ، شتر دو کوهانی ، گاو کوهان دار ، دو نیزه ، سلاحی تشریفاتی به خاطر گنجینه اسلحه شاهی ، به ویژه زیبا ساخته شده است .222
کاسه بلند راه راه ، پیاله ای که لباه هایشان را به تفصیل زینت داده اند . چهارپای سواری و بارکش ویژه بلخ ، نریانی که به دقت یراقش کرده اند .
دو حلقه بازوبند ، دو تبرزین ، دو زنبیل یا کیسه ، یا ظروف کوچکی را به وسیله ترازوی بر دوش گرفته ، می آورد . این وضع یادآور خاک طلائیست که به گفته هرودتوس هندوان به عنوان خراج سالانه تحویل می دادند .
شاید بتوان محمولات زنبیل ها را باید چیزهای دیگری از نوع پیشکش های سنگین هندی پنداشت . سنگ های قیمتی ، مروارید ، ادویه ، اقسام صمغ ها ، عطر و بویهای خوش .
دو نوع اسلحه ، یعنی دو سپر و دو جفت نیزه ، عبای تاکرده با لبه قلابدوزی ، شتر جمازه ، سپری گرد که حاشیه برجسته اش کاملاً پیداست و نیزه ای که بیخش گلوله دارد .
گاو نر پیچیده شاخی ، یک بز نر ، یک جفت نریان کوچک اندام ، قوطی سردار میتوان آن را محتوی عطریات ، روغن خوشبوی یا ادویه دانست . عاج ، جانوری که میبایست به خانواده زرافه تعلق داشته باشد . 223
بر دیواره قسمت پلکان شرقی ، بیست و سه گروه نمایندگی را نقش کرده اند که هدایای نوروزی برای خشایارشا می آورند .
1- مادها : نه نفرند . هدایای آنها شامل : سبو ، کاسه ، شیشه ، طوق و دستبند و … است .
2- خوزی ها : شش نفرند . هدایای آنها شامل : کمان تزئینی ، خنجر ، یک ماده شیر ، دو توله شیر و … است .
3- ارمنی ها : سه نفرند . هدایای آنها شامل : اسب ، سبو … است .
4- هراتیان : چهار نفرند . هدایای آنها شامل : ظروف دهان گشاد جام مانند ، شتر دو کوهانه و پوست جانوری وحشی است .
5- بابلی ها : شش نفرند . هدایای آنها شامل : شتر کوهان دار است .
6- لودیه ای ها : شش نفرند . هدایای آنها شامل : گلدان های منقش و … است .
7- رخجی ها : چهار نفرند . هدایای آنها شامل : کاسه جام ، شتر دو کوهانه زنگوله دار ، پوست جانوران وحشی است .
8- آشوریان بین النهرین : هفت نفرند . هدایای آنها شامل : کاسه های بزرگ پیاله مانند ، پوست بره کوچک و قوچ های زیبا است .
9- کاپادوکیه ای ها : پنج نفرند . هدایای آنها شامل : جبه مادی و شلواری که جوراب آن سر خود است و … می باشد .
10- مصریان : شش نفر بوده اند . هدیه آنها شامل : شال و …
11- سکائیان تیزخود : شش نفرند . هدایای آنها شامل : دستبندهایی با سر حیوانات ، جبه های مادی ، شلوار مادی جوراب دار و … است .
12- ایونیه ای ها : به تعداد زیاد . هدایای آنها شامل : کاسه های جام مانند و پیاله دار و … است .
13- بلخی ها : چهار نفرند . هدایای آنها : کاسه های پر قیمت ، شتر دو کوهانه زنگوله دار و … است .
14- گنداریان دره کابل : که شش نفرند . هدایای آنها شامل : گاو نر کوهان دار ، سپر بزرگ و گرد و نیزه می باشد .
15- پارشوی ها ( خراسانیان کهن ) : چهار نفرند . هدایای آنها شامل : کاسه های جام مانند با شیارهای افقی ، پیاله های آراسته به خطوط افقی و با لبه مزین به گلبرگ های عمودی و یک شتر دو کوهانه زنگوله دار است .
16- ساگارنیان کناره ماد : پنج نفرند . هدیه شان هم شبیه هدیه مادها است .
17- سکاهای هوم پرست : پنج نفرند . هدایای آنها شامل : تیغ مادی با نیام و یراق و … است .
18- هندوان : پنج نفرند . هدایای آنها شامل : کیسه هایی که حاوی ادویه گرانبها و یا خاک زر می باشد و توسط ترازویی که یکی از هندوان بر دوش گرفته ، آورده می شود .224
19- سکاهای اروپایی ( تراکیه ای ) : این گروه چهار نفرند . هدایای آنها شامل : سپر گرد ، نیزه و … است .
20- تازیان ناحیه اردن و فلسطین : سه نفرند . هدایای آنها شامل : عبایی تاکرد با حاشیه قلابدوزی و چهار گوشه منگوله دار و یک شتر است .
21- زرنگیان : چهار نفرند . هدایای آنها شامل : سپر گرد و حاشیه دار ، نیزه و گاو نر پیچیده شاخی می باشد .
22- لیبی ها : سه نفر . هدایای آنها نیزه ، غزال آفریقایی و گردونه ای دو اسبی می باشد .
23- حبشیان : که سه نفرند . هدایای آنها شامل : یک قوطی احتمالاً عطر یا روغن خوشبو ، عاج فیل و یک نوع زرافه است .225
5-3-1 نظریات مطرح شده در مورد ماهیت چارپا
ماهیت چارپای همراه آخرین هیئت نمایندگان بر نمای پلکان های شمالی و شرقی تالار آپادانا در تخت جمشید همواره با ابهام همراه بوده و زرافه ، اکاپی ، چارپای منقرض شده ای از خانواده زرافه ، نیلگای هندی و گاو حبشی فرض شده است .
دقت حجاری افراد هیئت بیست و سوم تا آنجاست که نقش پرداز آنها را آگاهانه با پوست تیره ، اندام کوتاه ، پیکر خرد و زمخت ، موهای مجعد و بینی پهن تصویر کرده ، به طوری که آشکارا صفات ظاهری سیاه پوستان را نشان می دهند . این افراد را ، که نماینده آنان در نقوش آرامگاه ها و در حجاری اورنگ های کوچک نیز تصویر شده است ، اهل کوش ، نوبه و حبشه می دانند .
نوبه یا نوبیه به سرزمینی در شمال شرقی آفریقا گفته می شود که از آسوان در مصر علیا تا محل اتصال نیل سفید و نیل آبی در نزدیکی خارطوم امتداد دارد .
الف- هیئت نوبیایی بر نمای شمالی و شرقی پلکان های آپادانا :
اعضای هیئت بیست و سوم بر هر دو نما از سه نفر تشکیل شده است . یک رئیس در پیشاپیش که یک راهنمای مادی او را هدایت می کند و دو نفر به دنبال وی که نفر اول ظرف دربسته ای در دست گرفته و نفر آخر عاجی بر دوش و افسار چارپایی را در دست دارد . اگرچه ترکیب کلی کار در هر دو نما مشابه است ، تفاوت های مشهودی نیز از نظر فضای حجاری و جای گیری افراد در دو نما دیده می شود . در نمای شمالی راهنما و رئیس هیئت بر روی یک پله قرار گرفته اند . در حالی که در نمای شرقی راهنما بر روی پله و رئیس به همراه دو نفر دیگر در یک سطح قرار گرفته اند .
بررسی نمای شرقی ، که چارپا در آن به شکل بسیار خوبی حفظ شده ، نشان دهنده گردن و بازوان بسیار بلندی است که در قیاس با تنه و پاهای چارپا نامعمول به نظر می رسد . جزئیات ریخت شناسی دیگر نشان دهنده یال کوتاه بر روی گردن ، یک جفت شاخ کوچک ، که از رو به رو نشان داده شده و دم بالا آمده با انتهای پهن است چارپا با افساری ، که به پوزه بسته شده ، هدایت می شود .
برعکس چارپای نمای شرقی که به خوبی محفوظ مانده چارپای نمای شمالی به شدت آسیب دیده و فقط دست و پاها و قسمتی از پشت آن باقی مانده است . از بالاتنه چارپا تنها یک قطعه سنگی کوچک به دست آمده که نشان می دهد چارپا در مقایسه با نقش پلکان شرقی از مهتر بلندتر بوده است . این قطعه سنگ در بازسازی چارپای نمای شمالی بسیار اهمیت دارد.
در زمینه گونه چارپای مورد بحث تا به حال نظریاتی چند مطرح شده است :
1. اکاپی (Okapi) : اول بار برایان پترسن مشاور جانورشناس اریک اشمیت ، چارپای نمای آپادانا را به اکاپی شبیه دانست . به گفته پترسن : « حیوانی که در اینجا نشان داده شده از نوع زرافه است و به اکاپی شباهت دارد ، مگر از نظر شکل سر و اندازه پای عقب و دم و بیضه ها … این اختلافات بر اثر آشنا نبودن حجار با چارپا حاصل شده باشد.»
اکاپی یکی از بزرگترین پستانداران شناخته شده است و با راه یافتن اروپاییان به قلب جنگل های پر باران و استوایی مرکز آفریقا و شمال شرق زئیر و کنگو کشف شد . به جهت آنکه چارپا از نظر ریخت شناسی به اسب شباهت دارد بومیانی که تا آن زمان اسب ندیده بودند از دیدن اسبان کاشفان اروپایی شگفت زده نشده و حتی ادعا کردند که حیواناتی مشابه را به نام اکاپی در تله های خود اسیر کرده اند . حتی اروپاییان نیز تا مدتی اکاپی جدید از اسب و حتی به جهت خطوطی بر روی پاهایش گورخر دانسته و بر آن نام علمی اسب جانستون نهاده بودند ، تا اینکه بررسی های بیشتر مشخص کرد که چارپای مزبور در واقع دومین عضو خانواده زرافه است و به آن نام علمی «اکاپی جانستون» دادند .226
گردن اکاپی از گردن دیگر نشخوارکنندگان بلندتر به نظر می رسد اما به هیچ وجه از لحاظ بلندی و زاویه آن نسبت به تنه به گردن زرافه شباهت ندارد . گوش های اکاپی نیز بسیار بزرگ است و بر روی گردن آن یالی دیده نمی شود . اکاپی نر یک جفت شاخ با انحنای رو به عقب دارد . شاید مهمترین مشخصه زرافه ، مانند اکاپی ، زبان دراز و سیاه رنگ آن است که برای کندن برگ ها و جوانه ها از آن استفاده می کند .
2. نیلگای هندی : شباهت بین نیلگای هندی – که آهویی درشت جثه و در حد و اندازه های گاوست – با چارپای هیئت سودانی در یال کوتاه ، شاخ های کوچک و بدنی تا حدی شیب دار و انگشت های کوچک بالای سمهاست که در زرافه و اکاپی دیده نمی شود . اگرچه شکل کلی این چارپای گاوسان ، وجود موهای انبوه در زیر گردن آن که در نقش برجسته دیده نمی شود و مهمتر از همه موقعیت جغرافیایی هیئت کوشی در آفریقا و محل زیست نیلگا یعنی سرزمین هند ، این انتساب را با مشکل مواجه کند . این فرض نیز که طراحان به همراه هیئت آفرقایی حیوانی هندی را به نمایش گذارده باشند با توجه با وضع دیگر هیئت ها بعید به نظر می رسد .
3. زرافه (Giraffe) : در بسیاری از منابع این چارپا زرافه معرفی شده است . ویژگی زرافه دست و پا و گردن بلند و کشیده آن با بدنی شیب دار است که باعث
