پایان نامه ارشد رایگان درمورد ایران و چین، امنیت انرژی، نفت و گاز، عربستان سعودی

دانست.
با امضای این یادداشت تفاهم 100میلیارد دلاری برای توسعه میدان نفتی یادآوران (براساس یادداشت تفاهم فوق، سهم چین در اینطرح 51 درصد خواهد بود) و خرید 20 میلیون تن گاز طبیعی مایع، گام نخست در انعقاد بزرگ ترین قرارداد در تاریخ نفت و گاز ایران برداشته شد. انعقاد چنین موافقتنامه هایی حاکی از جایگاه ویژه ایران در امنیت انرژی چین است. همچنین، ایران در ژانویه 2006 (1385 خورشیدی) با پشت سر گذاشتن عربستان سعودی به اولین تآمین کننده نفت چین تبدیل شد در طول سال های پس از 2001، ایران به طور میانگین 14درصد از نفت وارداتی چین را تأمین کرده است (سنبلی، 1386 ،920 ).
ب ـ نقش مؤلفه های تجاری در روابط ایران ـ چین
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور در حال رشد تلاش کرده است تا ضمن رعایت و حفظ اصول و موازین خود گسترش روابط با کشورهای دوست را در اولویت کاری خود قرار دهد و در این عرصه چین به عنوان بزرگ ترین کشور در حال رشد، همواره در سیاست خارجی ایران مورد توجه بوده است. افزایش سریع حجم تجارت دوجانبه به عنوان شاخصی مهم در ارزیابی تعاملات اقتصادی میان دو کشور در سال های اخیر، نشان از قابلیت های بالای حوزه اقتصاد به عنوان یکی از ظرفیت های روابط دو کشور دارد.
شاهد این مدعا 21برابر شدن حجم تجارت دوجانبه در طول یک دهه از سال 1994 تا 2007 میلادی این حجم به 20 میلیارد دلار رسید. از اوایل سال 1995 که یک شرکت چینی در مناقصه صدور یک ژنراتور برق به ارزش 6,2 میایون دلار پیروز شد، ایران با شرکت های چینی برای بهره گیری از آن ها برای طرح های توسعه ای خود آشنا شد. در سال 1996 نیز چینی ها توانستند طراحی و ساخت یک نیروگاه دیگر برق 10مگاواتی را به دست گیرند. در اوایل سال 2001 وزیر نیروی جمهوری اسلامی ایران قراردادهایی را با شرکت های چینی برای ساخت نیروگاه های برق سیمره و ایلام بست. در آگوست 2001 شرکت صنایع ملی نیروگاهی چین همکاری با وزارت نیروی ایران جهت ساخت یک نیروگاه سیکل ترکیبی در تاکستان را آغاز کرد که ارزش نهایی این قرارداد به 143 میلیون دلار می رسید.

دیپلماسی چین و همکاری های نفتی با ایران
یکی از مسائل مهم دیپلماتیک برای رهبران نسل چهارم چین در حوزه مناطق غربی، تضمین ثبات و امنیت انرژی است. امنیت انرژی در شرایط موجود، یکی از چالش های تضمین ثبات و امنیت انرژی است. امنیت انرژی در شرایط موجود، یکی از چالش های فراروی جمهوری خلق چین به شمار می رود و تامین و تضمین آن به یکی از اهداف راهبردی این کشور مبدل شده است. اهمیت مقوله انرژی در کشور چین به میزانی است که هرگونه اخلال در جریان انرژی می تواند با ایجاد مشکلات جدی در مسیر توسعه اقتصادی چین توام شود و بر امنیت ملی این کشور تاثیرات منفی عمیقی بر جای گذارد.
رشد اقتصادی و سرمایه گذاری چین در دهه گذشته و از سال 1992، این کشور را از «صادر کننده نفت» به «وارد کننده نفت» تبدیل کرده و کشور مذکور برای برآورده کردن نیازهای خود، اقدامات بسیاری را در مناطق نفت خیز جهان انجام داده است تا بتواند متناسب با توسعه رشد سرمایه گذاری، نفت خام و انرژی مورد نیاز را تامین کند. هم اکنون چین افزون بر تولید روزانه 7/3 میلیون بشکه نفت، روزانه حدود 4 میلیون بشکه نفت وارد می کند و پس از آمریکا، بزرگترین مصرف کننده نفت خام در جهان است.(غفاری، شریعتی،1389،192)
مزیت نسبی نیروی کار ارزان و توجه ویژه نظام حکومتی چین به ورود سرمایه خارجی به این کشور و توسعه خصوصی سازی، توانایی این کشور را برای رشد سریع اقتصادی و توسعه پایدار افزایش داده و موجب شده است مردم چین زندگی مرفهی نسبت به سالهای گذشته به دست آورند و علائق آنها به خرید وسائل نقلیه شخصی روز به روز بیشتر شود. هم اکنون مصرف سرانه بنزین در چین روزانه حدود یک دهم لیتر است که در قیاس با کشورهای توسعه یافته و پیشرفته، با در نظر گرفتن جمعیت و وسعت کشور، رقم بسیار ناچیزی است و چنانچه رشد اقتصادی در چین به همین ترتیب افزایش یابد و درآمد سرانه بالا برود، تقاضا برای تهیه وسائل نقلیه شخصی و استفاده از آن نیز رشد بیشتری می یابد، که همه این رویدادها نشان از افزایش سریع مصرف سوخت داد. با توجه به این نکته که بین عرضه نفت تقاضای نفت در چین شکاف عمیقی وجود دارد و این شکاف روز به روز گسترش یابد، منطقه خلیج فارس، خاورمیانه و دریای خزر سه منبع مهمی هستند که چین ناگزیر طی دهه های آینده باید آنها را به عنوان منبع اصلی انرژی خود تلقی کند.
در همین حال، ایران به عنوان کشوری که دارای دست کم10 درصد نفت و 16 تا 17درصد ذخایر گازی دنیا است، می تواند به صورت بالقوه پس از عربستان سعودی نقش مهمی در تامین انرژی چین در منطقه خاورمیانه داشته باشد. مجموعه این عوامل تاکنون نیز منجر به آن شده است تا چین ضمن به کار گیری دیپلماسی فعال برای برقراری اتصالات زیربنایی با کشورهای دارنده انرژی در منطقه، شرایط لازم برای حضور شرکت های نفتی چینی را در سرمایه گذاری و توسعه میادین نفتی منطقه فراهم آورد. از جمله مهم ترین همکاری های ایران و چین برای تامین انرژی طی سال های اخیر، می توان به امضای قرار داد دو کشور در خصوص گسترش میادین نفتی «یادآوران» و امضای قراردادهای میدان گازی «پارس جنوبی»، «پارس شمالی» و «آزادگان شمالی» اشاره کرد. افزون بر این، ساخت پایانه نفت آسیاسی مرکزی، حفر چاه در میادین نفتی زواره کاشان، اکتشاف و توسعه میدان نفتی گرمسار، توسعه و اکتشاف نفت در بلوک کوهدشت، توسعه واحدهای بنزین سازی شرکت پالایش نفت تبریز، طرح توسعه پالایشگاه شازند اراک، و قرار داد حفاری 19 حلقه چاه گاز در جنوب ایران از جمله دیگر مواردی است که ایران با همکاری شرکت های چینی آنها را به انجام رسانیده است. مطابق گزارش های سفارت جمهوری اسلامی ایران در پکن به طور متوسط 11 درصد از نیازهای نفتی چین طی چند سال گذشته از ایران تامین شده و نفت خام و مشتقات نفتی به همراه محصولات پتروشیمی و شیمیایی حدود 8/97 درصد از صادرات جمهوری اسلامی ایران به چین را تشکیل داده است.( سفارت ایران در پکن، 1386)
بدین ترتیب با در نظر داشتن قابلیت ها و نیازهای چین به ویژه در حوزه انرژی و تداوم تحریم های ایران، روابط دو کشور در عرصه انرژی می تواند همچنان گسترش یابد. این در حالی است که ایران سعی دارد تولیدات نفتی خود را تا پایان برنامه پنجم به پنج میلیون بشکه در روز برساند و این میزان نیز بر اساس برآوردهای وزارت نفت ایران نیازمند جذب حدود 140 میلیارد دلار سرمایه گذاری است. از این منظر و به اعتقاد تصمیم سازان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بخش قابل توجهی از این میزان می تواند از طریق گسترش روابط با شرکت های آسیایی و از جمله شرکت های چینی که کمتر تحت تاثیر تحریم های آمریکا قرار دارند تامین شود. نمودارهای ذیل برخی روندها را در دیپلماسی انرژی ایران و چین نشان می دهد:

www.aie.org/iranintereactive.2008
شکل 1-حجم تفکیکی سرمایه گذاری های چین در ایران 2008-2000(ارقام به درصد است)

www.aie.org/iranintereactive.2008
شکل 2:پروژه های چین در ایران به تفکیک حوزه های سرمایه گذاری 2008-2000(ارقام به درصد است)

Source:Ministry of Foreign Affairs, the people’s Republic of china(www.fmprc.gov.cn)
شکل 3:روند تبادلات تجاری ایران و چین 2008-1990(ارقام به میلیون دلار است)
گزارش های اتاق بازگانی ایران و چین، گمرک جمهوری اسلامی ایران و گزارش اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران در سالهای متفاوت است.سهم صادرات به چین در بین ده کشور عمده طرف صادرات ایران در اسلهای 2008-2000 (ارقام به درصد است)

شکل 4:صادرات ایران به چین
منبع:گزارش مرکز پژوهش های مجلس، فروردین 1388
روابط ایران و چین در دهه اخیر در حوزه نفت و گاز
در روابط ایران و چین انرژی نقشی اصلی و اساسی ایفا می نماید؛ گرچه روابط ایران و چین در دوران مدرن از سابقه ای بیش از سی سال برخوردار است، اما گسترش سریع آن در سال های اخیر بیشتر متأثر از متغیر انرژی بوده است. ایران در ژانویه 2006 با پشت سرگذاردن عربستان سعودی به اولین تأمین کننده نفت چین تبدیل شد. در طول سال های اخیر ایران به طور میانگین چهارده درصد از نفت وارداتی چینی ها را تأمین کرده است. تعاملات دو کشور در حوزه انرژی محدود به صدور نفت نبوده است، بلکه موافقتنامه های مهمی نیز میان طرفین منعقد شده است. در مارس 2004 شرکت دولتی «نورینکو» چین موافقتنامه بیست میلیارد دلاری با ایران به امضا رساند که در قالب آن در طول 25 سال بالغ بر 110میلیون تن گاز مایع ز این کشور وارد خواهد کرد، به علاوه در قالب موافقنامه ای پروژه یادآوران، شرکت «سینوپگ» متعهد شده است که در طول 25سال، سالانه ده میلیون تن گاز مایع وارد کند (Daojoing,2005). که البته ایران با صادرات 622 هزار بشکه نفت به چین در نوامبر 2011 مقام سوم صادرات نفت خام را به خود اختصاص داده است
چین برای توسعه صادرات خود، نیاز به انرژی تمیز دارد و این انرژی تمیز تا حدود زیادی در گرو مصرف گاز است که در این راستا ،شرکت ملی نفت چین با امضای ایران یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان آن است (وردی نژاد، 1386 ، 21-20) و شاید بتوان مهم ترین تحول در روابط ایران و چین را امضای یادداشت تفاهم نفت و گاز در سال 1383 دانست. با امضای این یادداشت تفاهم 100 میلیلاردی برای توسعه میدان نفتی یادآوران (براساس یادداشت تفاهم یادشده، سهم چین در این طرح 51درصد خواهد بود) و خرید 250 میلیون تن گاز طبیعی مایع، گام نخست در انعقاد بزرگ ترین قرارداد نفتی در تاریخ نفت و گاز ایران برداشته شد. انعقاد چنین موافقتنامه هایی حاکی از جایگاه ویژه ایران در امنیت انرژی چین است (شریعتی نیا ، 1388 ،47).

شکل 5- خرید نفت چین از ایران را بین سال های2005-2011
چین و مسئله تحریم ایران
تحریم ایران توسط آمریکا در نوع خود برای چین فرصت مطلوب است؛ چرا که ایران در زمینه‌ی اکتشاف نفت و زیرساخت ‌نفتی، با مشکلاتی مواجه است. به خاطر اثرات منفی تحریم و خرابی‌های به‌جامانده از دوران جنگ تحمیلی، چین پیشنهاد بازسازی تسهیلات نفتی و شرکت در اکتشافات مشترک و توسعه‌ی میادین نفتی و گازی جدید را به ایران داد. نهایتاً دو کشور در سال 1997 موافقت‌نامه‌ی همکاری در زمینه‌ی اکتشافات نفتی را امضا کردند. در سال 1988 هم یکی از زیرمجموعه‌های شرکت سینوپک، شرکت نفت شنگلی (shengli)، مجموعه‌ای کامل از تجهیزات کاملاً چینی به ایران انتقال داد.
چین اگرچه در بیان، با تحریم‌ها مخالفت می‌کند، ولی حافظه‌ی تاریخی نشان می‌دهد که در نهایت با تحریم‌های قبلی سازمان ملل علیه ایران موافقت کرده است. در 31 جولای 2006، شورای امنیت قطعنامه‌ی 1696 را بنا بر ماده‌ی 40 فصل 7 منشور اتخاذ کرد که به ایران تا 3 آگوست 2006 فرصت می‌داد تا تمام فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم را کنار بگذارد یا پذیرای تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک باشد. این قطعنامه اولین قطعنامه‌ی الزام‌آور به لحاظ حقوقی در مقابل ایران بود، اما صرفاً به عنوان «هشدار»ی بود که اگر چنین نشود، تحریم تداوم خواهد داشت.( UN Security Council 1696,SC/8792,July 31,2006)10 ‌‌
در دسامبر 2006 هم شورای امنیت قطعنامه‌ی 1737 را تصویب کرد که صادرات و واردات کالاهای حساس هسته‌ای را منع می‌کرد و دارایی‌های مالی افراد و سازمان‌های حامی فعالیت هسته‌ای بلوکه شد.‌‌‌‌(UN Security Council 1737,SC,2006)11 در 26 مارس 2007، شورای امنیت قطعنامه‌ی 1747 را تصویب کرد که دامنه‌ی آن از قطعنامه‌های 1696 و 1737 بیشتر بود و صادرات و واردات تسلیحات ایران را نیز شامل می‌شد؛ در حالی که دارایی‌های آن‌ را محدود کند و مانع سفر افراد درگیر در فعالیت هسته‌ای شود.‌‌12(UN Security Council 1747/SC/8980,March24,2007,)‌‌با وجود این، در طول بیست سال گذشته، روابط اقتصادی ایران و چین رشد زیادی را تجربه کرده است.
در عین حال چین به روابط بلندمدت خویش با ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای مشرف بر خلیج فارس و دریای