و متخصصان تعلیم و تربیت. در میان روانشناسان رفتاری گروههای فرعی دیگری نیز وجود دارد. مانند شرطی سازی عامل، نظریه یادگیری اجتماعی و شناخت- رفتار درمانی که به مطالعه مهارتهای اجتماعی علاقه نشان دادهاند. این نظریهها بعدا مورد بررسی قرار خواهند گرفت (موریس27، 2009).
مسأله دیگر ابهامی است که از وجود انواع گروههای فرعی کودکان که مورد مطالعه و تحت درمان قرار گرفته اند، ناشی میشود. با در نظر داشتن جامعه کلی کودکان، مهارتهای میان فردی، تعریف نمونهای است که مورد استفاده قرار گرفته است. در مورد افراد عقب مانده ذهنی، به طور مثال تعریف مهارتهای اجتماعی توسعه یافته، شامل یک مجموعه رفتارهای متفاوت از قبیل مهارتهای مربوط به لباس پوشیدن و بهداشت شخصی میشود. با توجه به وجود پیوستگی در گستره گروههایی از کودکان که تحت درمان واقع شده اند، این رفتارها به نحو مطلوبی با تعریف مهارتهای اجتماعی تناسب ندارند. در هر حال، این مسائل نشانگر این است که در میان اشخاصی که در این رشته کار میکنند، ابهامهای متعددی وجود دارد.
با فرض این که تعریف دقیق تری از پاسخهای میان فردی به کار رود، مشخصا این رفتارهای میان فردی چگونه رفتارهایی هستند و چه عواملی در شکل گیری این گونه پاسخها شرکت میکنند؟ ذیلا یک بررسی فشرده و کوتاه از این دو مسئله از نظرتان خواهد گذشت. این مسائل از اهمیت خاصی برخوردارند و موضوعهای اصلی تحقیق و تمرینهای بالینی را شکل میدهند (موریسون28 و همکاران، 2009)
این نکته را همواره باید به خاطر سپرده، شخصی که مهارتهای لازم را کسب کرده است، شخصی است که میتواند به خوبی با محیطش سازش کند و یا این که شخصی است که میتواند (به ویژه در مورد کودکان) از طریق برقرار کردن ارتباط با دیگران از موقعیتهای تعارض آمیز کلامی و فیزیکی اجتناب کند. از سوی دیگر، شخصی که مهارتهای اجتماعی لازم را کسب نکرده است، شخصی است که اغلب دچار مسائل رفتاری است مانند این که با دیگران دعوا میکند، در میان همسالان و بزرگسالان محبوب نیست و با معلم و یا سایر افراد حرفهای به خوبی کنار نمی آید (همان منبع) چنین شخصی اغلب به منزله شخصی که نسبت به حقوق و مزایای دیگران بی توجه است و به عنوان فردی که در رفتارش بسیار خودمحور است، قلمداد میشود. رفتارهای بی شماری که تحت عنوان کلی اختلالهای رفتاری قرار میگیرند، در پیشینه مربوط به مهارتهای اجتماعی به شکل کمی عرضه شده اند. کودکانی که از نظر مهارتهای اجتماعی ضعیف هستند و به اختلالهای رفتاری مبتلا میباشند، اغلب از قوانین پذیرفته شده جامعه پیروی نمی کنند و از نظر رفتارهای اجتماعی غیرقابل پذیرش مورد توجه قرار میگیرند، مانند فحش دادن، جواب سربالا دادن به بزرگترها، مشاجره با همسالان، امتناع از پذیرش حقوق دیگران (امتناع از رعایت نوبت یا داخل صف زدن هنگام صرف غذا). شخصی که مهارتهای اجتماعی را کسب کرده است. یعنی شخصی که یاد گرفته است به مهارتهای اجتماعی عمل کند، مهارتهای اجتماعی را در رفتارهایش نشان دهد و یا امکان دارد پیامدهای مثبتی را در رفتارش نشان دهد. چنین شخصی به احتمال زیاد انواع تقویت کنندههایی را که اکثر ما آنها را از نظر اجتماعی قابل پذیرش میدانیم، دریافت میکند (پاولس و الیوت29، 2010).
برای آنکه مهارتهای اجتماعی بهتری داشته باشید، بهتر است از این اصول استفاده کنید.
-در ارتباطات، خود را بالا نبرید.
افرادی که در ارتباطات خود سعی میکنند که به دیگران نشان دهنده افراد متفاوتی هستند یا خود را بالاتر از دیگران میدانند، معمولا دچار مشکلات ارتباطی زیادی میشوند. مردم دوست ندارند با افرادی ارتباط داشته باشند که خود را بالاتر از دیگران میدانند. ممکن است شما از لحاظ عملکرد تحصیلی خود یا موقعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی والدینتان موقعیت بهتری نسبت به سایرین داشته باشید، ولی این دلیل نمی شود که شما به دیگران فخر بفروشید یا امتیاز خاصی نسبت به دیگران داشته باشید. اجاز دهید این دیگران باشند که ارزشمندی شخص شما و وجود شما را کشف میکنند. لازم به ذکر است که ارزشمندی انسان به وجود اوست نه مدرک، ثروت، هوش، زیبایی، مقام و موقعیت اجتماعی یا اقتصادی.
-در روابط خود را پیایی نیاورید
همیشه سعی کنید که برای خود ارزش و احترام قائل باشید. دیگران با شما به همان صورت برخورد خواهند کرد که شما در مورد خود صحبت میکنید. اگر در صحبتهای خود نشان دهید که احساس حقارت یا بی ارزشی میکنید، دیگران نیز با شما به همین صورت برخورد میکنند. نکته مهم آنکه همه انسان ها با هر مرتبه علمی، با هر درجه زیبایی و استعداد، با هر خانواده ای، با هر وضعیت اجتماعی و اقتصادی ارزشمند هستند. انسان به صرف آنکه انسان است، از حرمت، شأن و ارزش خاصی برخوردار است.
-سعی نکنید خود را سانسور کنید
در ارتباط و روابط خود، سعی کنید که بر اساس عقیده، نظر و سلیقه خود صحبت کنید. به یاد داشته باشید که انسان ها متفاوتند ولی این دلیل این نیست که یکی بالاتر یا پایین تر از دیگران است. بنابراین نظر و عقیده خود را بیان کنید. با این حال به یک نکته ظریف هم توجه داشته باشید و آن اینکه سانسور نکردن خود به این معنی نیست که همه مطالب زندگی و حتی همه رازهای خود را با همه کس در میان بگذارید. بلکه در میان گذاشتن رازها مختص افرادی است که امین، قابل اعتماد و شایسته اند.
-در دوستیهای خود، افراط و تفریط نکنید
-رفتارهای غیرکلامی مناسبی داشته باشید
مردم تمایلی ندارند با افرادی ارتباط برقرار کنند که عبوس، بی توجه و بی اعتناد به دیگرانند. افرادی که حتی تماس چشمی با دیگران برقرار نمی کنند، به دیگران نگاه نمی کنند و یا نشانهای از دوستی یا آشنایی نشان نمی دهند. بنابراین در ارتباطهای خود حتی ارتباطهای معمولی و عادی سعی کنید به دیگرا ننگاه کنید، گاه به تناسب مورد به آنها لبخند بزنید، سلام و احوال پرسی کنید. به عبارت دیگر نشان دهید که آماده و علاقه مند به ارتباط هستید.
-به ظاهر و آراستگی خود توجه داشته باشید
ظاهر و آراستگی شخص نقش مهمی در روابط و ارتباط دارد. هیچ کس دوست ندارد با کسی هم کلام شود که دهانش بوی بدی میدهد، نامرتب و بدلباس است. مهم نیست که لباس شما چگونه است. مهم این است که تا حد معمول و متعارف اجتماع مرتب، تمیز و آراسته باشید. حمام کردن، کوتاه کردن یا تمیز کردن ناخن ها، تمیز بودن لباس ها و به طور کلی نظافت شخصی چیزی است که از عهده یک دانشجوی معمولی بر میآید.
-گاه به گاه نظرات دیگران را نسبت به خود بررسی کنید و در مورد آنها فکر کنید.
برای آنکه از نظر دیگران نسبت به خود آگاه شوید، گاه به گاه از دوستان نزدیک و صمیمی خود و افرادی که آنها را قبول دارید در مورد نحوه رفتار و برخوردهای خود سوال کنید. از آنان بخواهید که صادقانه پاسخ دهند. چنین ارزیابی باعث میشود که شما رفتارهای خود را به صورت عینی و توسط یک فرد بدون تعصب و سوگیری ارزیابی کرده و اطلاعات بیشتری در مورد خود به دست آورید.
پیشرفت تحصیلی
در عصر حاضر تعلیم و تربیت و به طور کلی تحصیل بخش مهمی از زندگی فرد را تشکیل میدهد. به علاوه کیفیت و کمیت این تحصیل نقش مهمی را در آیندهی فرد ایفا میکند. بر این اساس نزدیک به یک قرن است که روان شناسان به طور گسترده در تلاش برای شناسایی عوامل پیش بینی کنندهی تحصیلی میباشند. افرادی همانند (بینه و سیمون30، 2009، ثرندایک، 2010، هریس31، 2010، الشات32 و هامکر33، 2011) به این مهم پرداخته اند. (پرموزیک34، 241، 2011).
طباطبایی و قدیمی مقدم (1383: 120) بیان میدارند، از وظایف اساسی آموزش و پرورش در هر کشور، انتقال میراث فرهنگی جامعه، پرورش استعدادهای دانشآموزان و آماده کردن آنان برای شرکت فعال در جامعه است.
بنابراین تعلیم و تربیت افراد به منظور تصدی امور مختلف ضروری مینماید و مسأله موفقیت یا عدم موفقیت در امر تحصیل از مهمترین دغدغههای هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است.
موفقیت و پیشرفت تحصیلی هر جامعه نشان دهنده موفقیت نظام آموزشی در زمینه هدف یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است بنابراین نظام آموزشی را زمانی میتوان کارآمد و موفق دانست که پیشرفت تحصیلی دانشآموزان آن را در رشتههای مختلف بیشترین و بالاترین رقم را داشته باشد.
در این زمینه پیشرفت مناسب دانشآموزان در طول تحصیل و در نهایت دستیابی به سطوح بالای تحصیلی نه تنها باعث تأمین منابع برای فرد و خانواده وی میشود بلکه از نظر اقتصادی و اجتماعی نیز فواید زیادی برای کشور دارد. از این رو به نظر میرسد بررسی متغیرهای تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی آنها و همچنین تعیین میزان اهمیت این عوامل در پیشرفت و یا عدم پیشرفت دانشآموزان از اهمیت بالای برخوردار است.
در واقع یکی از هدفهای عالی آموزش ایجاد شرایط مناسب به منظور دستیابی به بالاترین پیشرفت تحصیلی است. اگر فرد در جمع همکلاسی هایش فاقد جایگاه اجتماعی مطلوب و منزلت متناسب با آنچه که گمان میکند باشد، کارکرد اصلی وی یعنی کسب دانش و پیشرفت تحصیلی مختلف میشود. از طرفی، فرد به دلیل این که در مییابد که مورد توجه و علاقه افراد دیگر نمی باشد، تمایل به انزوا و تنهایی پیدا میکند و از میزان ارتباطات اجتماعی خود تا حد زیادی میکاهد. همین حالت گوشه گیری و گریز از دیگران، به تدریج تصورات منفی از خود، احساس عدم کاریابی و بی کفایتی همراه با کاهش در عزت نفس را در فرد تضج میدهد و در نتیجه خود را ناتوان از مواجهه با مشکلات و حل آنها میبیند.
اکبری (1384) پیشرفت تحصیلی را تجلی جایگاه یک دانشجو میداند، این جایگاه ممکن است به نمرهای برای یک درس یا معدل مجموعهای از دروس در یک گروه یا در تمامی دروس اطلاق گردد.
در هر نظام تعلیم و تربیت میزان “پیشرفت تحصیلی” دانشآموزان یکی از شاخصهای موفقیت در فعالیتهای علمی است. سنجش میزان پیشرفت تحصیلی و عوامل موثر بر آن از جمله مسائل عمدهای هستند که توجه محققان را به خود جلب کرده اند. سالانه آموزش و پرورش هزینههای هنگفتی را صرف آموزش میکند ولی مشاهده میشود که برخی دانشآموزان پیشرفت لازم را نشان نمی دهند و معمولا هنگامی که پیشرفتی در آموزش از خود نشان نمی دهند، معلمان و والدین از آموزشهای اضافی و کتابهای کمک درسی استفاده میکنند و این کلاسها و کتب در بسیاری از موارد نتایج مفیدی در بر ندارد.
بدون شک در دنیای پیشرفتهی امروزی یکی از علائم موفقیت فرد، موفقیت تحصیلی میباشد که بدون آن توسعه و ترقی هیچ کشوری امکان پذیر نخواهد بود. ترقی هر کشوری رابطهی مستقیم با پیشرفت علم و دانش و تکنولوژی آن کشور دارد. پیشرفت علمی نیز حاصل نمی شود مگر این که افراد متفکر و خلاق تربیت شده باشند. پیشرفت تحصیلی ضمن این که در توسعه و آبادانی کشور موثر است در سطوح عالی منجر به یافتن شغل و موقعیت مناسب و در نتیجه درآمد کافی میشود. دانشآموزانی که از موفقیتهای تحصیلی برخوردارند خانواده و جامعه با دیده احترام به آنان مینگرد و در جامعه با روحیه و نشاط بیشتری حضور خواهند یافت و در کنار اینها از هزینههای گزافی که از افت تحصیلی تحمیل آموزش و پرورش میشود کاسته خواهد شد.
پیشرفت تحصیلی همچون بسیاری از پدیدهها از ترکیب عواملی چون خانه، مدرسه و جامعه به وجود میآید. بررسی این عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی بخش مهمی از تحقیقات آموزشی را به خود اختصاص داده است. نظامهای آموزشی از طریق مطالعه و شناسایی عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی و ابعاد مختلف این عوامل، در جهت بهبود وضعیت تحصیلی و رفع کاستیهای موجود آموزش تلاش میکنند. زمینه خانوادگی و مدرسهای از جمله عواملی هستند که نقش تعیین کننده آنها در پیشرفت تحصیلی اثبات شده است و محققین (شمیم، 1384) در مورد نقش عوامل خانوادگی از جمله سبکهای والدین و تعامل فعال (درگیری) والدین در افزایش موفقیتهای تحصیلی در هر پایه، جنس و قومیت اتفاق
