برداشت‌هاي متفاوت خوانندگان از اصطلاحات كاربردي مي‌شود.
1-13-1- مدیریت سود:
دی جورج17 (1999) ، مدیریت سود را نوعی دست‌کاری مصنوعی سود توسط مدیریت، جهت حصول به سطح مورد انتظار سود برای بعضی از تصمیم‌های خاص، مثل پیش‌بینی تحلیلگران و یا برآورد روند سودهای قبلی برای پیش‌بینی سودهای آتی تعریف کرده است(عرب مازاریزدی وهمکاران،1385)
1-13-2- اقلام تعهدی اختیاری:
اقلام تعهدی اختیاری به درآمدها و هزینه‌هایی اطلاق میشود که مستلزم ورود یا خروج وجه نقد به شرکت نبوده و مدیریت یک واحد انتفاعی میتواند براساس ابزارهای حسابداری که در چارچوب و مطابق با استانداردهای حسابداری است، آنها را کم یا زیاد کند و از این طریق سود واحد انتفاعی را کمتر یا بیشتر از واقع نشان دهد. مانند هزینه استهلاک دارایی‌های استهلاک پذیر و هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول (لي و همكاران، 2009).
1-13-3- اقلام تعهدی غیر اختیاری:
اقلام تعهدی غیر اختیاری به درآمدها و هزینه‌هایی اطلاق میشود که مستلزم ورود یا خروج وجه نقد به شرکت نبوده ولی مدیریت نمی‌تواند از طریق آن اقلام اقدام به دست‌کاری سود نماید و سود واحد انتفاعی را تحت تأثیر تمایلات شخصی خود قرار دهد (کوهن و همكاران، 2010).
1-13-4- ارزيابي و پيش‌بيني جريان‌هاي نقدي آتي:
معیار جریان های نقدی که برابر است با جريان‌هاي نقدي حاصل از فعاليت‌هاي عملياتي شركت كه از اطلاعات صورت جريان وجوه نقد قابل استخراج مي‌باشد (لي و همكاران، 2009)18.
1-14- ساختار پژوهش
فصل اول: همان‌طوری که از نظر گذشت، در این فصل هدف تحقیق به عنوان گامی در جهت توسعه تحقیقات اثباتی برای درک بهتر نقش اقلام تعهدي در ارزيابي و پيش‌بيني جريان‌هاي نقدي در شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، بیان و سپس موضوع تحقیق تشریح و توجیه اهمیت آن مطرح گردید. در نهایت خلاصه‌ای از روش انجام تحقیق، ارائه شد.
فصل دوم: این فصل به طور فشرده نگاهی به مبانی نظری پشتوانه‌ی انجام این تحقیق دارد و با بررسی یافته‌های تجربی درباره موضوع این تحقیق و موارد مشابه به بررسی اهمیت و تشریح تئوریک متغیرهای مورد استفاده پرداخته شده و سپس پیشینه مختصری از تحقیقات انجام شده قبلی در ارتباط با موضوع تحقیق در سطح داخلی و بین‌المللی ارائه میشود.
فصل سوم: در این فصل به تبیین روش تحقیق پرداخته میشود. فرضیه‌های تحقیق، تعریف عملیاتی متغیرها، جامعه آماری، روش پردازش داده‌ها، مدل مورد استفاده و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها توضیح داده خواهند شد.
فصل چهارم: این فصل به تجزیه و تحلیل یافته‌ها و اطلاعات اختصاص می‌یابد و در دو بخش آماره‌های توصیفی و استنباط آماری، ابتدا نگاهی کوتاه به آماره‌های پراکندگی داده‌های جمع‌آوری شده خواهد داشت و سپس مدل‌های مختلف تجزیه و تحلیل رگرسیون ارائه و نتایج آزمون‌های آماری بیان می‌گردد.
فصل پنجم: در این فصل ابتدا نتایج تشریح و مورد ارزیابی قرار گرفته، و با یافته‌های تحقیقات مشابه قبلی مقایسه میشود. سپس محدودیت‌های احتمالی برای تعمیم نتایج ارائه می‌گردد. در خاتمه زمینه‌هایی برای تحقیق‌های آتی مطرح می‌گردد.
1-15- خلاصه فصل
در این فصل موضوع تشریح شد و مسأله ارائه گردید و ضمن تبیین اهمیت و ضرورت آن، اهداف تشریح شد. در ادامه با طرح فرضیه و روش اجرای تحقیق، برخی از اصطلاحات کلیدی مورد استفاده تعریف گردید و در پایان خلاصه‌ای از ساختار کلی تحقیق بیان شد.
فصل دوم:
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مقدمه
نقش اصلی اطلاعات حسابداری در بازارهای مالی فراهم کردن زمینههای لازم برای تخصیص بهینهی منابع است. در پی رسواییهای مالی اخیر، اطمینان و اعتماد سرمایهگذاران به سیستم گزارشگری مالی ضعیف شده و کیفیت سود به عنوان یک عامل مهم در تعیین اعتبار و قابلیت اعتماد ارقام گزارش شده پدیدار گشت. در نتیجه، تعیین کیفیت اطلاعات حسابداری و نتایج حاصل از آن، مورد علاقهی سرمایهگذاران، مدیران، قانونگذاران و تدوینکنندگان استانداردها است. تحلیلگران مالی، مدیران و سرمایهگذاران در سالهای اخیر به گزارش سودآوری شرکتها توجه زیادی داشتهاند. مدیران علاقهمند به حفظ رشد سود هستند زیرا، پاداش آنان اغلب به سود شرکت وابسته است. سود حسابداری و اجزای آن از جمله اطلاعاتی محسوب میشود که در هنگام تصمیمگیری توسط افراد در نظر گرفته میشود. سود حسابداری مبتنی بر ارقام تعهدی از نظر بسیاری از کاربران اطلاعات صورتهای مالی، ابزاری برای سنجش عملکرد شرکتها محسوب می شود. منظور از ارزیابی عملکرد شرکتها ارزیابی کلی وضعیت مالی و نتایج عملیات برای تصمیمگیریهای منطقی است.
سهامداران که مهمترین گروه کاربران اطلاعات صورتهای مالی هستند منافع خود را در اطلاعات سود جستجو میکنند . یکی از اجزای اصلی سود حسابداری اقلام تعهدی هستند. کیفیت اقلام تعهدی میتواند در گزارشگری مالی اطمینان سرمایهگذاران را در بازارهای مالی تحت تاثیر قرار دهد. از عوامل مهم مؤثر در کیفیت اقلام تعهدی میتوان به روشهای متعدد حسابداری، نارساییهای موجود در فرآیند برآوردها و پیش بینیها، اختیار عمل مدیران و تاثیرپذیری این اقلام از مبانی گزارشگری و صلاحدید مدیران اشاره کرد. عبارت کیفیت اقلام تعهدی به توانایی مدیران در استفاده از اقلام تعهدی اختیاری در اندازهگیری و گزارشگری سود اشاره دارد. اقلام تعهدی اختیاری ممکن است شامل انتخاب از بین اصول یا استانداردهای حسابداری و به کارگیری برآوردها و زمانبندی معاملات برای شناسایی اقلام غیرعادی در سود باشد.
در طول سه دهه اخیر بحث کیفیت اقلام تعهدی مورد توجه خاص پژوهشگران قرار گرفته و تلاش بر این بوده است که با دست یافتن به یک روش منطقی و معتبر، کیفیت این اقلام مورد ارزیابی قرار گرفته و عوامل تاثیرگذار بر آن شناسایی شود (دسای و همکاران19، 2009).
باتوجه به مطالب ذکرشده،دراین فصل مبانی نظری و پیشینه پژوهش در قالب گفتارهای زیر تدوین یافته است:
گفتار نخست : مبانی نظری جریانات نقدی و پیش بینی‌های مربوطه؛
گفتار دوم: مبانی نظری مدیریت سود؛
گفتار سوم: مبانی نظری کیفیت اقلام تعهدی؛
گفتار سوم: پیشینه تحقیقات انجام شده.
گفتار نخست: مبانی نظری جریانات نقدی
مفهوم وجوه نقد
وجه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد اقتصادي بوده و ایجاد توازن بین وجوه نقد موجود و نیازهاي نقدي یکی از مهمترین عوامل سیاست اقتصادي و تداوم فعالیت در بنگاه اقتصادي است. افزون بر این، جریانهاي نقدي در بسیاري از تصمیم گیريهاي مالی، مدلهاي ارزیابی اوراق بهادار، روشهاي ارزیابی طرحهاي سرمایه اي و برخی تجزیه و تحلیل هاي سنتی و جدید مدیریت مالی، نقشی محوري دارند. به این ترتیب از دید درون سازمانی، توانایی پیش بینی فعالیتهاي آتی، خصوصاً جریانهاي نقدي، اداره امور را در کارآترین شکل خود ممکن ساخته و به اتخاذ تصمیم هاي عملیاتی بهینه، سرمایه گذاري و تامین مالی منجر می شود. از طرف دیگر، بسیاري از تصمیمات استفاده کنندگان برون سازمانی نیز مبتنی بر اطلاعات جریانهاي نقدي آتی است (ثقفی وهمکاران، 1383)
در چارچوب نظري حسابداري مالی کشورهاي مختلف، توجه خاصی به اهمیت جریانهاي نقدي و پیش بینی آن شده است. این تاکید تا حدي بوده که در اکثر کشورها این مهم به عنوان یکی از اهداف حسابداري و گزارشگري مالی تعریف شده است. موارد ذیل تنها نمونه هایی است که در آنها تدوین کنندگان استانداردها بر اهمیت جریانهاي نقدي براي تصمیم گیري افراد استفاده کننده تاکید نموده اند.
اطلاعات تاریخی جریانهاي نقدي میتواند در قضاوت نسبت به مبلغ، زمان بندي و میزان اطمینان از تحقق جریانهاي نقدي آتی به استفاده کنندگان صورتهاي مالی کمک کند. اطلاعات مزبور بیان گر چگونگی ارتباط بین سودآوري واحد تجاري و توان آن براي ایجاد وجه نقد و در نتیجه مشخص کننده ي کیفیت سود تحصیل شده توسط واحد تجاري است. علاوه بر این، اطلاعات تاریخی مربوط به جریان وجوه نقد براي کنترل میزان دقت ارزیابی هاي گذشته مفید واقع شده و رابطه ي بین فعالیتهاي واحد تجاري و دریافتها و پرداخت هاي آن را نشان دهد و ارزیابی فرصتها و مخاطرات فعالیتهاي اقتصادي و وظیفه مباشرت مدیریت نیز با استفاده از جریانهاي نقدي عملیاتی امکان پذیرمیباشد(باون و همکاران ،1987)20.
وجود اطلاعات در خصوص منابع اقتصادي، تعهدات و خالص منابع یک سازمان، تا حد زیادي نشان دهنده توان بالقوه جریان هاي نقدي منابع سازمان و وجوه مورد نیاز براي تامین بسیاري از تعهدات آن میباشد. سنجش توان بالقوه جریان هاي وجوه حائز اهمیت است، زیرا به صورت مستقیم به توانایی بنگاه اقتصادي در فراهم کردن کالاها و خدمات براي افراد برون سازمانی مربوط می شود (یاسک،1993)21.
حسابداري تعهدي جزئی از گزارشگري مالی است که میتواند به استفاده کنندگان اطلاعات مالی در پیشبینیهاي جریان وجوه نقد کمک نماید.“ ارزیابی توان ایجاد وجه نقد از طریق تمرکز بر وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریانهاي نقدي واحد تجاري و استفاده از آنها در پیش بینی جریانهاي نقدي مورد انتظار و سنجش انعطاف پذیري مالی، تسهیل می گردد” . (سازمان حسابرسی،1381)
هیات تدوین استانداردهاي حسابداري مالی براي تاکید بر این موضوع میگوید که سوداقتصادی براساس حسابداري تعهدي (نسبت به اطلاعات محدود شده به دریافت ها و پرداخت نهاي نقدي) عموماً شاخص بهتري از توانایی جاري و مداوم برای پیش بینی وجه نقدمیباشد.(فاسب،1978)22.
« پیش بینی ایجاد جریان نقد ، خود نیازمند اطلاع و تحلیل صحیحی از جریان هاي نقدي سال جاري و سالهاي قبل است. هنگامی میتوان موضوعی را با خطاي کمتري پیش بینی نمود که شناخت صحیح و دقیقی از گذشته و حال آن موضوع داشته باشیم. در طی سالیان متمادي صورتهاي مالی اساسی شرکتها تنها شامل ترازنامه و صورت سود و زیان بوده و توجه کافی به وجوه نقد نشده است، به گونه اي که ممکن بود شرکت از سوددهی خوبی برخوردار باشد ولی وجه نقد کافی در شرکت وجود نداشته باشد. سود حسابداري براساس مبناي تعهدي شناسایی و گزارش می شود و همین امر موجب متفاوت شدن میزان سود عملیاتی گزارش شده با خالص جریان هاي نقدي حاصل از عملیات و گزارش یکسري اقلام تعهدي در صورت هاي مالی خواهد شد. سود مذکور به دو جزء نقدي و تعهدي قابل تجزیه است که جزء تعهدي نیز قابل تجزیه به اجزاي دیگري است.
اهمیت جریان وجه نقد
امروزه سازمانهاي اقتصادي براي پیشبرد اهداف خود به شناسایی تک تک عوامل تأثیرگذار بر توسعه آن سازمان می پردازند. یکی از عواملی که میتواند تأثیر بسزایی در دستیابی به اهداف سازمانی داشته باشد، وجه نقد است و عدم برنامه ریزي در رابطه با آن میتواند مشکلات عدیده اي را براي یک واحد اقتصادي به وجود آورد.
گزارشگري مالی باید استفاده کنندگان از صورتهاي مالی را قادر به پیش بینی دقیق تر جریان نقدي سازد. این موضوع در چارچوب نظري گزارشگري مالی که تعیین کننده اهداف گزارشگري مالی است به صراحت تائید شده است. در بیانیه مفاهیم حسابداري شماره یک هیات تدوین استانداردهاي حسابداري مالی عنوان شده است که “گزارشگري مالی باید به منظور کمک به سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه، اعتباردهندگان و دیگر استفاده کنندگان در برآورد مبلغ، زمان و عدم اطمینان دریافتهاي آتی، اطلاعاتی را فراهم نماید( هالیسترو همکاران ،2008)23.
براساس آنچه که چارچوبهاي نظري بر آن تاکید دارند، نمی توان تنها از جریانهاي نقدي جاري براي پیش بینی استفاده نمود و به کارگیري اقلام تعهدي در پیش بینی جریانهاي نقدي آتی نسبت به زمانی که تنها از جریانهاي نقدي جاري استفاده می شود، قابلیت پیش بینی را افزایش می دهد.
با توجه به آنچه که بیان گردید و تاکیدي که چارچوبهاي نظري در ارتباط با بکارگیري صورتهاي مالی و مفید بودن آن در پیش بینی جریانهاي نقدي آتی و مبلغ و زمان این وجوه دارند، میتوان به توجه خاص حرفه حسابداري به این مقوله پی برد.
تاکید چارچوب هاي نظري بر این است
