ه محل خردورزي، آموزش و يادگيري بسياري از مسائل اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي است که باعث ايجاد فرصت‌هايي براي پيشرفت و ترقي افراد ميشود و خوابگاه يعني محل سكونت موقت و خوابگاه دانشجويي محدوده‌اي از فضاي دانشگاه محسوب ميشود که براي سکونت و آرامش و تامين بهداشت رواني دانشجويان به همراه بهره مندي از ساير امکانات فرهنگي، رفاهي، فوق برنامه، تربيت بدني، مشاوره و راهنمايي، کتابخانه و تغذيه و بهداشت و درمان در حد مقدورات در نظر گرفته شده است و کليه مقررات انضباطي و اداري دانشگاه در آن حاکم است.
گسترش مراکز آموزشي و پذيرش دانشجو از مناطق مختلف باعث انتقال فرهنگ و خرده فرهنگ‌ها به يک مکان ميشود اين پديده عواقب گوناگوني دارد که در کوتاه مدت موجب افزايش ناهمگني فرهنگي مناطق مختلف شده و حتي مي‌تواند تعارض‌هايي را نيز در پي داشته باشد. (قلي زاده، 1388).
دانشجو با ورود به خوابگاه، از محيطي که سال‌ها در آن زندگي کرده است جدا ميشود و در محيط جديد و متفاوتي قرار مي‌گيرد محيطي که در آن افراد با فرهنگ‌ها، طرز فکرها، نگرش‌ها، قوميت‌ها، زبان، شخصيت و رشته‌هاي تحصيلي گوناگون که هر کدام ايدئولوژي‌ها و علايق متناسب با خود را مي‌طلبد، در کنار يکديگر قرار مي‌گيرند. برخورد با انسان‌هاي جديد باعث شکل گيري روابط، تجربه‌ها و اتفاقات جديدي مي‌گردد، داشتن ارتباط طولاني و در واقع زندگي کردن با افرادي که به آنها هم اتاقي گفته ميشود سرآغاز تاثير و تأثرهاي بسياري است. بخشي از دانشجويان با درک کامل از شرايط جديد سعي بر آن دارند که خود را با آن منطبق کرده و از زندگي جديد به عنوان يک فرصت استفاده کنند از اين جهت مي‌توان گفت فرهنگ خوابگاهي مجموعهاي از فرهنگ همدلي، تعاون و سازگاري با ناملايمات زندگي است و برخي از آنها که توانايي سازگاري با محيط جديد را ندارند، واکنش‌هاي منفي از خود بروز مي‌دهند كه ممكن است موجب انحراف دانشجو از مسير اصلي‌اش شود.
گوناگوني فرهنگي ايران زمين به قدري است که شمال تا جنوب و شرق تا غرب مملو از عادات و رسوم خاص آن منطقه است و خوابگاه مكاني است كه مي‌تواند فرهنگ‌هاي خاص با زبان، رفتار و كاركرد‌هاي موجود در آن (در واقع مجموعهاي از فرهنگ‌ها) را در خود جمع كرده و فرهنگ جديدي تحت عنوان فرهنگ خوابگاهي را به وجود آورد.
در اين ميان مشکلات متعدد فرهنگي از قبيل کمبود امکانات فرهنگي، آموزشي در خوابگاه، تفاوت فرهنگ رعايت بهداشت و نظافت خوابگاه، اختلاف در ساعت فعاليت و استراحت در بين دانشجويان، اختلافات فرهنگ خانوادگي دانشجويان، تفاوت در خرده فرهنگ‌هاي قومي و منطقه‌اي، اختلاف در اخلاقيات و اعتقادات، اعتياد به انواع مواد مخدر و سيگار و نيز انواع انحرافات اخلاقي جنسي مي‌تواند براي دانشجويان مطرح باشد.
از آنجا که دانشگاه‌ها و دانشجويان در هر جامعه‌اي به عنوان شاخص تمامي تحولات فرهنگي، اجتماعي و سياسي آن جامعه به شمار مي‌آيند، از اين رو شناخت نقاط قوت، ضعف، تحول و تحرک‌هاي دانشگاهي براي همه مسئولان و برنامه ريزان کشور امري لازم است. بنابراين سوالي که مطرح ميشود اين است که مهم‌ترين مشکلات فرهنگي دانشجويان خوابگاهي کشور کدام‌ها هستند؟ و چه راهکارهايي را براي کاهش مشکلات فرهنگي در خوابگاه‌ها مي‌توان يافت؟
با توجه به آن چه گفته آمد؛ آگاهي از وضعيت فرهنگي دانشجويان خوابگاه‌ها و مطالعه علمي مسائل و مشکلات فرهنگي آنها در راستاي شناخت و بهبود مسائل پيش روي دانشجويان در محيط‌هاي خوابگاهي لازم نموده و مطالعه حاضر در نظر دارد وضعيت دانشجويان پسر خوابگاهي دانشگاه يزد را از نظر مسائل و مشکلات فرهنگي ارزيابي نموده و در ضمن ارائه تصويري از وضعيت موجود و تعيين عوامل تأثيرگذار بر آن، راهکارهاي متناسب را بيان نمايد.
1 – 3 – ضرورت و اهميت تحقيق
هر گاه خواسته شود به موضوع مهم رسالت‌هاي دانشگاه در جهان امروزتوجه شود مي‌توان حداقل نه مورد زير را به عنوان نکاتي که مورد توافق اکثر کارشناسان قرار دارد ذکر کرد (کابال1، 1993 به نقل از محسني، 1388):
1- تداوم آموزش در دوران پس از متوسطه.
2- گسترش پژوهش و فرهنگ با تأکيد بر ارزش گذاري بر پژوهش.
3- مشارکت در ارضاي نيازهاي نيروي انساني جامعه مبتني بر دانش به عنوان يک ضرورت اتقاء حرفه‌اي.
4- تدارک آموزش تخصصي در سال عالي.
5- تقويت رقابت اقتصادي و توليد ثروت به ويژه از طريق تکنولوژي و ارتقاء رابطه ميان صنعت و تجارت.
6- انتخاب داوطلبين قابل قبول و آموزش آنان براساس توانايي‌هاي ذهني و اعطاي درجه تحصيلي.
7- فراهم آوردن امکان ارتقاء اجتماعي.
8- خدمت به عنوان يک وسيله پياده کردن سياست‌هاي ملي به گونه‌اي که فرصت‌هاي مساوي، انتقال فرهنگ، و ارزش‌هاي مشترک مدني تضمين شود.
9- آماده‌سازي افراد براي بر عهده‌گيري نقش‌هاي مديريتي جامعه.
اين رسالت‌ها با ايجاد سه نوع آگاهي انتقادي، سياسي و ملي همراه است. آگاهي انتقادي بايد عقلاني و اخلاقي باشد. آگاهي سياسي بايد واقع بينانه باشد و اگر هماهنگ با سياست‌ها، نقش‌ها، و کارکردهاي دانشگاه نباشد مي‌تواند خسارت آور باشدو درآگاهي ملي مساله دفاع از ارزش‌هاي فرهنگي کشور مطرح ميشود (محسني، 1388).
علم و دانش در جامعه موقعي توسعه مي‌يابد که دانشگاهيان و محيط‌هاي دانشگاهي عاري از مشکلات مختلف باشند و آرامش لازم در اين محيط‌ها برقرار باشد. براي تأمين اين هدف بايد زمينه‌هايي که باعث بروز اين مشکلات مي‌گردند، شناسايي و اصلاح گردند. از آنجا که مشکلات دانشجويان غيربومي دانشگاه‌ها بيشتر است زيرا در محل تحصيل خود تنها و دور از خانواده هستند بنابراين، دانشگاه‌ها بايد توجه خاصي به رفع مشکلات دانشجويان غيربومي داشته باشند.
نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند مورد استفاده مسئولين و دست‌اندرکاران وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گیرد و از یافته‌های آن در جهت برنامه‌ریزی در مورد هر چه بهتر اداره کردن خوابگاه‌ها استفاده شود.
1 – 4 – اهداف تحقيق
هدف اصلي اين تحقيق بررسي مشکلات فرهنگي زندگي خوابگاهي در بين دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد مي‌باشد. در کنار هدف کلي فوق، اهداف فرعي زير نيز پيگيري ميشود:
1- شناخت کمبودها در زمينه امکانات فرهنگی به عنوان يکي از مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
2- شناخت اختلاف در ارزش‌هاي فرهنگي در بين دانشجويان به عنوان يکي از مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
3- شناخت اختلاف در هنجارهاي فرهنگي در بين دانشجويان به عنوان يکي از مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
4- شناخت اختلافات فرهنگ خانوادگي دانشجويان به عنوان يکي از مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
5- شناخت فرهنگ بهداشت و نظافت خوابگاه به عنوان يکي از مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
6- شناخت رابطه ويژگي‌های جمعیت‌شناختی با ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
7- شناخت رابطه پایگاه اقتصادی اجتماعی با ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
8- شناخت رابطه ميزان دينداري با ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
9- شناخت رابطه سرمايه اجتماعي با ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
10- شناخت رابطه کنترل اجتماعي با ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد
1 – 5 – فرضيات تحقيق
1- کمبود امکانات فرهنگی به عنوان يکي از مشکلات اصلي فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد مي‌باشد.
2- اختلاف در ارزش‌هاي فرهنگي در بين دانشجويان به عنوان يکي از مشکلات اصلي فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد مي‌باشد
3- اختلاف در هنجارهاي فرهنگي در بين دانشجويان به عنوان يکي از مشکلات اصلي فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد مي‌باشد.
4- اختلافات فرهنگ خانوادگي دانشجويان به عنوان يکي از مشکلات اصلي فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد مي‌باشد.
5- فرهنگ بهداشت و نظافت خوابگاه به عنوان يکي از مشکلات اصلي فرهنگي دانشجويان پسر خوابگاه‌هاي دانشگاه يزد مي‌باشد.
6- بين ويژگي‌های جمعیت شناختي و ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان رابطه وجود دارد.
7- بين پايگاه اقتصادي اجتماعي خانواده و ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان رابطه وجود دارد
8- بين ميزان دينداري و ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان رابطه وجود دارد.
9- بين ميزان سرمايه اجتماعي و ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان رابطه وجود دارد.
10- بين ميزان کنترل اجتماعي و ميزان مشکلات فرهنگي دانشجويان رابطه وجود دارد.
1- 6 – تعاريف نظري و عملياتي
1 – 6 – 1 تعاريف نظري
ارزش
ارزش2 يک نوع درجه بندي ، طبقه بندي و امتيازبندي پديده‌ها است از خوب تا بد يا از مثبت تا منفي (رفيع پور،179:1387)
پايگاه اقتصادي – اجتماعي3
پايگاه اقتصادي – اجتماعي مقام فرد يا گروه است با توجه به توزيع شأن در يک نظام اجتماعي و در مواردي تلويحاً با در نظر گرفتن چگونگي توزيع حقوق، مسئوليتها، قدرت و اقتدار در چارچوب همان نظام نظير اصطلاحاتي چون پايگاه بالا، پايين و… (ساروخاني،204:1376).
خرده فرهنگ4:
خردهفرهنگ را مي‌توان نظام فرهنگي (زبان، هنجارها، ارزشها، وجدان جمعي، الگوها و سبك و شيوه زندگي، حركات و اداهاي رفتاري و…) گروهي دانست كه به رغم برخورداري از عناصر مشترك، تا حدي در شكل و محتوا با نظام فرهنگي غالب يا مورد قبول اكثريت، متفاوت است. (افروغ،159:1375)
دينداري5
دينداري عبارت است از پذيرش تمام يا بخشي از عقايد، اخلاقيات و احكام ديني به نحوي كه شخص ديندار خود را ملزم به تبعيت و رعايت از اين مجموعه بداند (افشاني، 1385).
سرمايه اجتماعي6
حاصل انباشت منابع بالقوه و يا بالفعلي است که مربوط به مالکيت يک شبکه با دوام از روابط کم و بيش نهادينه شده در بين افرادي است که با عضويت در يک گروه ايجاد ميشود» (بورديو7، 1986).
فرهنگ8
فرهنگ در تعريف تايلور9 مجموعه پيچيده اي شامل دانش، معتقدات، باورها، هنرها، صنايع، فنون، اخلاق، حقوق و قوانين و آداب ورسوم و بالاخره تمام قابليت‌ها و عادات ورفتاري است که انسان به عنوان عضو جامعه خود فرامي‌گيرد و در برابر آن جامعه وظايف و تعهداتي را در بردارد (قلي زاده، 4:1388).
کنترل اجتماعي10
کنترل اجتماعي، در برگيرندهي مجموعهاي از منابع مادي و نمادين و اصول و قوانين معين و داراي ضمانت اجرا است که يک جامعه در اختيار دارد و از آنها براي تضمين همنوايي رفتار اعضاي خويش، در برابر کجروي استفاده ميکند (سليمي و داوري، 185:1380).
هنجار
هنجار11: هنجار يک نوع قاعده و يک نوع شيوه رفتار اجتماعي (در فعاليت‌هاي مشترک و کنشهاي متقابل) و همچنين زندگي فردي است. ( رفيع پور، 269:1387)
1 – 6 – 2 تعاريف عملياتي
پايگاه اقتصادي اجتماعي
از آنجا که پايگاه اقتصادي اجتماعي دانشجويان تفاوت چنداني با يکديگر ندارد پايگاه اقتصادي اجتماعي خانواده آنها مورد سؤال قرار گرفته است. براي سنجش پايگاه اقتصادي اجتماعي خانواده سوالات8تا12 پرسشنامه سنجیده شده است و مجموع امتياز وي از اين سؤالات نشان دهنده پايگاه اقتصادي اجتماعي خانواده وي خواهد بود.
دينداري
دينداري داراي پنج بعد است: مناسکي، پيامدي، دانشي، اعتقادي و عاطفي. بر اساس اين ابعاد 10 گويه يا سؤال در پرسشنامه گنجانده شد.
– سوال شماره 14 گویه های 1 و 2
– سوال شماره 15 گویه های شماره 11 تا 18
– سوال شماره 16 گویه های 11 و 12.
سرمايه اجتماعي
سرمايه اجتماعي داراي سه بعد است: اعتماد اجتماعي، هنجار اجتماعي و شبکه اجتماعي. بر همين اساس براي سنجش سرمايه اجتماعي دانشجويان، چندين سؤال و گويه در پرسشنامه گنجانده شد:
– سوال شماره 13
– سوال شماره 15 گویه های شماره 1 تا 9 ، 10 ، 27و28.
– سوال
