
معادل 3×20=60 متر مربع را شامل میشود و برای هر هکتار نیاز به 350 متر مربع خزانه میباشد پس باید 6 خزانه ایستگاهی در نظر گرفته شود که هر ایستگاه با طول 20 متر و عرض 3 متر میباشد. به تعداد 6 خزانه نایلون لازم است که وزنی معادل 50 کیلوگرم دارد. استفاده از لولههای پلیمری و یا میلهگرد برای پوشش خزانه: طول هر خزانه ایستگاهی 20 متر می باشد و به فاصله ی 8/0 متری لولههای پلیمری یا میلهگرد فلزی برای نگه داشته نایلون نصب میشود.
2-3-3- مرحله کشت زمین اصلی
کشت در زمین اصلی به 2 صورت انجام میپذیرد:
الف) مکانیزه (با استفاده از دستگاههای نشاء)
ب) با استفاده از نیروی انسانی
الف) مکانیزه (با استفاده از دستگاههای نشاء) : در این روش که چند سالی است که رواج بیشتری در استان مازندران پیدا کرده است نیازی به ایجاد خزانه برای تولید بذر (که بخش عمدهای از هزینهی کل تولید محصول برنج را به خود اختصاص داده است) نمیباشد و این سبب میشود که هزینهی کل به نحو چشمگیری کاهش یابد. در نشاءکاری به روش مستقیم (مکانیزه) از کل هزینههاای که در نشاءکاری سنتی در پی دارد گذر میشود و در عوض هزینهای را بصورت مستقیم به کسی که مسولیت نشاء را (بصورت کنتراد) بر عهده دارد پرداخت میشود. علاوه بر کاهش هزینهی تمام شده، استفاده از ماشینهای نشاءکار فواید دیگری دارد که در ذیل به آنها اشاره میشود تا دید بهتری نسبت به این روش حاصل شود.
فواید نشاءکاری با استفاده از دستگاه:
1)مصرف كود : در روش سنتي معمولا از كودهاي شيميايي رايج ازته، فسفره، پتاسه، سولفات روي و غيره استفاده ميشود، ولي در اين روش سعي در استفاده از كودهاي آلي ( مرغي و دامي و يا كودهاي سبز ) ميباشد.
2)ميزان بذر : در این روش به مقدار بذر مصرفی کمتری نیاز میباشد.
3) تعداد نشاء در هر كپه : در زمان نشاءكاري كشاورزان معمولاً از تعداد زياد نشاء در هر كپه استفاده ميكنند( بيش از 8 تا9 عدد) كه اين امر باعث رقابت شديد بين نشاءها و كاهش پنجه زني در زمين خواهد شد. ولي در اين روش فقط از يك نشاء بسيار جوان در هر كپه استفاده ميشود كه مسأله رقابت بين نشاءها حذف شده و برنج حداكثر پنجهدهي خودش را نشان خواهد داد.
ب: با استفاده از نیروی انسانی
1) کندن بذر نشاء
در خزانه با دست یقه و ریشه گیاه را گرفته و از محل خود بیرون میآورند و سپس بستهبندی کرده و به زمین اصلی انتقال میدهند و کشت مینمایند. عمق نشاء حداکثر سه سانتیمتر و فاصله نشاء برای ارقام زودرس و کم پنجه مثل طارم 20×20 و برای ارقام پر پنجه و دیررس 25×25 سانتیمتر است.
2) حمل بذر نشاء به زمین اصلی و نشاء کاری
باتوجه به ارقام، زمان انتقال و فاصله ردیفها تغییر میکند، ولی معمولاً زمان انتقال موقعی است که بوته ها 3 الی 4 برگی هستند. فاصله کاشت برای ارقام محلی 20×20 و در ارقام اصلاح شده و هیبرید 25×25 سانتیمتر توصیه میشود.
2-3-4- مراحل داشت برنج
این مرحله شامل: مصرف کودهای شیمیایی،کنترل علفهای هرز (وجین)، مبارزه شیمیایی با آفات و بیماریها، آبیاری و مبارزه بیولوژیک میباشد.
2-3-4-1- مصرف کودهای شیمیایی در زمین اصلی
الف) تهیه و حمل کود شیمیایی:
برای ارقام بومی (صدری) کود اوره به مقدار 200 کیـلوگرم، کود سوپر فسفات تریپل 100 کیلوگرم مصرف میشود.
ب) کودپاشی:
2-3-4-2- مبارزه بیولوژیک
تهیه سم و حمل آن و سمپاشی:
الف) کنترل آفات
از آفات مهم مزارع شالیزار میتوان به کرم ساقهخوار برنج15 و کرم سبز برگخوار برنج16 اشاره نمود. درمورد کرم ساقهخوار اگر خزانه به دستجات تخم آفت ساقه خوار آلوده باشد باید برگهای آلوده را جدا نمود و منهدم ساخت. در مزرعه تا زمان حداکثر پنجه زنی (مرحله رویشی گیاه) میتوان از سموم حشرهکش دیازینون 10% گرانول به مقدار 15 کیلوگرم برای نسل اول کرم ساقه خوار، دیازینون 5% گرانول به مقدار 30 کیلوگرم برای نسل دوم یا 40-30 کیلوگرم پادان 4% و یا ریجنت 2/0% به مقدار 20 کیلوگرم درهکتار در دو مرحله استفاده نمود(مدیریت برسیهای بازرگانی،1372)..
ب) کنترل بیماری
مهمترین بیماری برنج، بیماری سوختگی غلاف برگ17 است. این بیماری بیشتر به ارقام پر پنجه با کاشت متراکم حمله میکند. عامل بیماری قارچ18 میباشد که فرم غیر جنسی آن ریزوکتینیا سولانی19 است. یکی دیگر از بیماریهای برنج بلاست است که عامل بیماری قارچی است به نام پیریکولاریا20که جزء قارچهای ناقص (قارچهای ناقص فرم جنسی ندارند) میباشد. از دیگر بیماریها، بیماری لکه قهوهای برنج21 و بیماری پوسیدگی طوقه (ژیبرلا) میباشد. برای کنترل بیماری شیت بلاست با توجه به حساسیت نسبی ارقام پرمحصول در صورت آلودگی 20% ازسـاقهها درمـرحله شکم، میتوان از قـارچکش روال تی اس (پودر وتابل 5/25%) به میزان 1 کیلوگرم در هکتار و یا قارچکش تیلیت به میزان یک لیتر استفاده نمود(مدیریت برسیهای بازرگانی،1372)..
در بیماری بلاست که ارقام اصلاح شده نسبت به آن مقاوم اند اما در ارقام حساس استفاده از قارچکشها نظیر: ادی فنفوس (هینوزان)، وین، تری سیکلازول به ترتیب با نسبتهای 400 میلی لیتر، نیم کیلوگرم، یک لیتر در هکتار میتوان استفاده نمود. برای بیماری لکه قهوهای ضد عفونی بذر با قارچکش تریفمین و یا سلست به ترتیب با نسبت 3 و 2 میلیلیتر در یک لیتر آب بصورت سمپاشی مزرعه میتوان استفاده نمود(مدیریت برسیهای بازرگانی،1372)..
پ) کنترل علفهای هرز
یکـی از مهمتـرین علفـهای هـرز شـالیـزارهـا سوروف است که نام علمی آن اچونوچلوا22 و از خانواده گرامینه و از گروه باریک برگها میباشد. در اوایل رشد شباهت زیادی به گیاه برنج داشته و درخزانه همراه با نشاء برنج برداشت میشود و در زمین اصلی کشت میگردد و پس از 3-2 هفته بعد از نشاء درمیان بوتههای برنج رشد نموده و پنجههای بازی تولید مینماید که باعث خسارت شدیدی به برنج میگردد.
بهترین روش برای مدیریت کنترل علفهای هرز براساس آستانه بحرانی تراکم علفهای هرز یا دورههای بحرانی رقابت علفهای هرز میباشد. با توجه به اینکه بحرانیترین مراحل رقابت علفهای هرز با برنج در دوره بین 20 تا 30 روز بعد از نشاء میباشد اما میزان خسارت علفهای هرز به نوع علفهای هرز منطقه و وضعیت استقرار یافتن گیاه برنج بستگی دارد. تأثیر اقدامات کنترلی بر علفهای هرز گیاه برنج متفاوت است، زیرا عواملی چون تغییرپذیری فشار علفهای هرز درسال، نوع رقم برنج و روش کاشت، عوامل محیطی سالانه، جنبهها یا وضعیت اقتصادی هرکشاورز، متفاوت میباشد و دستیابی به بهترین نتایج را تحت تأثیر قرار میدهد(مدیریت برسیهای بازرگانی،1372).
2-3-4-3- وجین و کنترل علفهای هرز برنج (Weeding)
هر چقدر مدت بیشتری به علفهای هرز اجازه رشد در شالیزارها داده شود حجم بیوماس آنها بیشتر شده و کار زیادتری برای وجین نیازمند است. به تأخیر افتادن عملیات وجین به واسطه اهمیت بهم زدن خاک پای بوتهها,، باعث کاهش پنجهزنی و درنهایت کاهش محصول دهی میشود. علفهای هرزی چون سوروف را میتوان با پاک نگه داشتن مزرعه به مدت 30 روز بعد از نشاءکاری برای یک سال زراعی در شالیزار کنترل نمود. معمولاً دو مرحله از نیروی انسانی برای کندن علفهای هرز (وجین) استفاده میشود. سپس یک مرحله از علفکشهای رایجی چون ساترن یا تیوبنکارب (بنتیوکارب) و بوتاکلر (ماچتی) به مقدار 3 لیتر در هکتار استفاده میگردد.
2-3-4-4- آبیاری و مراقبت
از تاریخ نشاءکاری تا 30 روز پس از آن و یک هفته قبل از گلدهی تا یک هفته بعد از گلدهی بایستی زمین حتماً غرقاب باشد. درحقیقت در یک ماه اول وجود آب بطور دائم و غرقاب در پای بوتهها هم درکنترل رشد علفهای هرز موثر است و هم سبب ایجاد مقابله در برابر تغییرات احتمالی دمای محیط میشود. کاهش بیماری بلاست را نیز موجب میگردد و در بقیه دوران یعنی رشد رویشی از آبیاری بصورت تناوبی باید استفاده کرد و یا زمانی که در سطح زمین ترک ایجاد شده میبایست آبیاری نمود.
شالیزارها را به سه صورت آبیاری میکنند :
1-از آب رودخانههایی مثل هراز و چالوس و غیره
2-از آب آبندانها
3-آب چاه
2-3-5- مرحله برداشت برنج
برداشت برنج هم به روشهای سنتی، نیمه مکانیزه و مکانیزه در مازندران انجام میگیرد. در مازندران برداشت محصول اکثراً با دست انجام میشود ولی اخیراً دروگرهای ساخت داخل و خارج و حتی کمباین برنج در امر برداشت بکارگرفته شدهاند که نتیجه موفقیت آمیزی نیز داشته اند. ارقامی که ریزش دارند را باید هنگامی که 90 درصد دانهها رسیدهاند برداشت نمود، رسیدن بیش از اندازه محصول، سبب ریزش در موقع بستهبندی و جمعآوری شده و در زمان تبدیل هم درصد دانههای شکسته افزایش خواهد یافت. در این پژوهش برداشت محصول به دو روش:
الف)روش غیر مستقیم برداشت (درو توسط کارگر و سپس جمعآوری و خرمنکوبی)
ب)روش مستقیم برداشت به وسیله کمباین
بررسی میشود.
2-3-5-1- درو توسط کارگر و سپس خرمنکوبی
عملیات خرمنکوبی در روش برداشت غیر مستقیم به 2 صورت قابل انجام است :
الف) با استفاده از خرمنکوبهای کوچک قدیمی
ب) خرمنکوبهای پشت تراکتوری (گرداندن تراکتور) وکمباین غلات
2-3-5-1-1- با استفاده از خرمنکوبهای کوچک قدیمی
درو محصول: پس از درو توسط کارگر، محصول به مدت یک تا دو روز در مزرعه میماند تا رطوبت دانه از 20 تا 22 درصد به 14 تا 15 درصد تقلیل یابد، سپس محصول را جمعآوری میکنند و به محل خرمن انتقال میدهند.
دستهبندی محصول: توسط کارگر و سپس حمل محصول درو شده جهت انبارکردن و سپس با استفاده از خرمنکوبهای کوچک تیلری و بکارگیری نیروی انسانی تقریبا زیاد شالیها به شلتوک تبدیل میشود.
2-3-5-1-2- خرمنکوبهای پشت تراکتوری (گرداندن تراکتور) وکمباین :
در این روش پس از درو محصول دیگر اقدام به جمعآوری و انتقال جهت انبار کردن صورت نمیگیرد و شالی پس از آنکه درو شد,به مدت یک الی دو روز در مزرعه میماند تا رطوبت آن خشک شود سپس به وسیلهی خرمنکوبهای پشتتراکتوری (گرداندن تراکتور) وکمباین غلات اقدام به کیسهگیری آن میکنند.خرمنکوبهای پشتتراکتوری، تراکتور (گرداندن تراکتور) وکمباین غلات استفاده میشود،در سالهای اخیر از خرمنکوبهای پشتتراکتوری جریان محوری و عمودی و همچنین درصد کمی از کمباینهای غلات مهاجر از استان های همجوار استفاده میشود.در صورتیکه از خرمنکوبهای پشتتراکتوری استفاده شود به ازای هر 20 کیسه شالی، یک کیسه ب نماتماعنوان دستمزد برداشته میشود. عملکرد در هکتار برای ارقام بومی حدودا 60 کیسه (وزن هر کیسه در حدود 60کیلوگرم) میباشد.
تذکر: توسعه مکانیزاسیون برنج در مرحله برداشت و استفاده از کمباینهای مخصوص برداشت مستقیم برنج ضمن کاهش ضایعات کمی موجب بهبود کیفیت برنج در مرحله تبدیل نیز میشود. برداشت مستقیم برنج و تبدیل بلافاصله آن سبب ارتقاء راندمان تبدیل شلتوک به برنج سفید میگردد. در روش با کمباین، پس از خرمنکوبی باید شلتوک درمکانی مناسب هوا دهی یا وارد خشککن شده تا رطوبت کاهش یابد.
2-3-5-2- برداشت محصول به روش مستقیم
محصولی که از این روش برداشت میشود به دلیل داشتن رطوبت نیاز به خشکاندن دارد چونکه کشاورزان شالی اولیه (شلتوک) را در انبار نگهداری میکنند و در ماههای آتی به کارخانههای شالیکوبی میبرند، در صورتی که عمل خشکاندن شالی به خوبی صورت نگیرد رطوبت موجود در آن باعث قرمز شدن و به اصطلاح کشاورزان باعث خالدار شدن برنج میگردد.
2-3-6- مرحله پس از برداشت
فرآیند تبدیل برنج: به کلیه عملیاتی که پس از خرمنکوبی به منظور تبدیل شلتوک به برنج سفید صورت میگیرد، فرآیند تبدیل برنج گفته میشود و شامل خشک کردن، تمیز کردن، پوست کندن، سفید کردن، براق کردن و درجهبندی میباشد. در بعضی منابع تبدیل شامل عملیات تمیز کردن، پوست کندن، سفید کردن و درجه بندی میباشد. اما از آنجایی که عمل خشک کردن بیشتر به منظور تبدیل شلتوک به برنج سفید میباشد، لذا عملیات خشککردن را نمیتوان از فرآیند تبدیل
