آفريقا، متوجه شيوع يك پديده جديدبهداشتي شدند.اين بيماري كه در زبان محلي” اسلي63″ مرگ در اثرتحليل تدريجيبدن – نام گرفته بود، در آفريقا به معضلي عميق تبديل مي شد.در وهله اول پزشكاندليلي نمي ديدند كه ايدز، بيماري شايع درميان همجنس گرايان آمريكاي ثروتمند، را بااسليم مرتبط بدانند.اما تحقيقات بعدي و شيوع علائمي مشابه
درميان زنان دگر جنسگراها نشان داد كه هر دوي اين بيماريها يكي بوده وهمان ايدز است.
درهياهويي ازجنجال‌ها و ابهامات گسترده درباره اين بيماري كشنده جديد، تلاش‌ها براي تشخيص علتبروز ايدز و نحوه انتقال آن، با شتابي بي سابقه آغاز شد.در سال 1984 يك گروه محققآمريكايي به رياست” رابرت گالو64″ اعلام كرد كه آنها عامل بيماري ايدز را كشف كردهاند، يعني همان ويروسي كه ما آن را حالا اچ آي وي مي خوانيم.البته اين ادعا بااعتراض “لوك موننتير” و گروه محققان فرانسوي او، كه ماه‌ها قبل اين ويروس راشناسايي كرده بودند، روبرو شد.در بحبوحه اين جنجال‌ها محققان براي پيدا كردن درمانايدز بسيج شدند: جستجويي كه هنوز هم ادامه دارد.آزمايش‌های خون نشان داد كه ويروساچ آي وي سراسر جهان را در پنجه مهلك خود گرفته و در مدت زماني كم به تمام قاره‌ها گسترش يافته است.تلاش‌ها براي درك اين ويروس به موضوعي بسيار اضطراري تبديل شد. اينكه از كجا آمده و چرا در قرن بيستم هم زمان در دو نقطه مختلف يعني آفريقا و آمريكاظهور كرده بود همچنان موردسوال و در دست بررسي مي باشد.
اما اينکه سرمنشاء‌ويروس اچ آي وي از کجا ناشي ميشود. طبق شواهد روشن و قانع کننده‌اي که وجود دارد،شکي نيست که ايدز از ويروس اچ آي وي ناشي مي شود. اما تا کنون تاکيد بر اين موضوعاست که درک منشا ويروس اچ آي وي براي کشف واکسن و درمان‌های موثر امري حياتي است. براساس آخرين تحقيقات در زمينه مختصات ژنتيكي اچ آي وي، عامل انتقال ايدز، مشخص شدهاين ويروس از تركيب دو ويروس مختلف در ميمون شامپانزه به وجود آمده است. اين ويروس‌ها از نوع ويروس اس آي وي65هستند كه در ميمونايجاد بيماري مي‌كند.اين تحقيقات نظريه اي رايج را كه مي گويد ايدز در طي يك قرنگذشته
در جنگلهايغرب آفريقا ظهور كرده است، تاييد مي كند. درسال 1999 نشريه” نيچر66″در شماره ماه فوريه خود يك نظريه عملي را به چاپ رساند كه مورد حمايت گستردهكارشناسان اين رشته قرار گرفت.براساس اين نظريه ويروس عامل ايدز ابتدا از طريق يكياز زير گونه‌های شامپانزه در آفريقا به انسان سرايت كرده است.به اعتقاد دانشمندانانسان اولين بار در نيمه نخست قرن گذشته در نتيجه شكار و تغذيه گوشت شامپانزه، سنتيكه هنوز در آفريقا ادامه دارد، به اين ويروس آلوده شده است.اس آي وي در گذشته اينه چندان دور وارد بدن انسان شد و پس از جهش ژنتيكي به اچ آي وي تبديل شد.به احتمالقريب به يقين ناحيه گينه بيسائو درغرب آفريقا مكاني است كه اين نقل و انتقال درآنصورت گرفته است.بسياري از دانشمندان بر اين باورند كه انتقال ويروس بيش از يك بارروي داده است، چون نمونه‌های گوناگوني از اين ويروس، درانسان باعث بروز ايدز ميشود.اما تعيين زمان دقيق انتقال از حيوان به انسان مشكل آفرين تر است.نكته قابلتوجهي كه در تحقيقات مشخص شد اين بود كه در قرن نوزدهم هيچ يك از ميليون‌ها آفريقايي كه به زور به بردگي كشيده و به كشورهاي خارجي منتقل شدند، به اين ويروسآلوده نبودند.بنابراين ايدز بايد پس ازسال 1860 بروز كرده باشد. ويروس اچ آي وياولين بار در سال 1959 درنمونه پلاسماي خون يك مرد اهل كنگو رديابي شد.هر چندنخستين نمونه از ايدز در آمريكا، در سال1981 گزارش شد، اما براساس شواهد اولينقرباني ايدز دراين كشور به سال 1969 باز مي گردد. درآن سال يك جوان سياه پوست درشهر “سنت لوئيز” آمريكا دراثر ابتلا به ايدز درگذشت. تحقيقات درمورد سرعت واگراييژنتيكي ميان دو خانواده اصلي ايدز، اچ آي وي نشان مي دهد كه انتقال ويروس به انساندرحدود سال 1940 (با ضريب خطاي حدود 20) سال روي داده است.
مطالعه ژنتيكي بر رويويروس اس آي وي، كه به درك بهتر انتقال آن از گونه ميمون‌ها به انسان كمك كرد، توسطگروهي از دانشمند بين المللي انجام گرفت و درنشريه علمي ساینس67چاپ شد.اين گروهمدعي است كه دو ويروس مختلف از دو نوع ميمون در شامپانزه تركيب شده و ويروس اس آيوي را به وجود آورده است.(جعفری.1385)
2-20-1.تاريخچه ايدز در ايران
اما اولين بار در ايدزدر ايران در يک کودک 6 ساله که از فرآورده‌های خوني وارداتي استفاده کرده بود مشاهدشد. پس از آن هر سال مواردي جديد از بيمار کشف شد که ابتدا بيشتر گيرندگان از طريقمحصولات خوني بودند.
اما از سال 1375 به بعد مواردي از طريق اعتياد تزريقي نيزمشاهده شد و در حال حاضر
حدودا” 60 درصد آلودگي در ايران از اين راه و حدود 10درصد نيز از طريق روابط جنسي گزارش شده است. با توجه به اينکه در کشورما بررسيآلودگي اچ آي وي در گروههاي همچون زندانيان و معتادن به مواد مخدر بيش از ديگرگروهها پر خطر انجام شده است.
البته در ايران تا سال 1383 تعداد مواد آلوده بهويروس اچ آي وي وموارد مبتلا به بيماري ايدز حدود 237 و تعداد مرگ و مير ناشي ازايدز 894 نفر گزاش شده است. و در ميان آلوده شدگان به اين بيمارسي حدود 60 درصدمصرف کنندگان مواد تزريقي، 7 درصد از راه تماس جنسي و 3 درصد با دريافت خون وفرآورده‌های خوني آلوده و 4 درصد انتقال از طريق مادر
آلوده به کودک صورت گرفته استو در نهايت 33 درصد موارد نيز راه انتقال آنها مشخص نبوده است. که در اين ميان 95%از آنها مرد و 5% زن مي باشند.(جعفری.1385)
2-20-2. اچ.آی.وی و ایدز چیست؟
HIV (ویروس نقص ایمنی انسان) حروف مخفف کلمات :
Human انسان : این ویروس فقط بر انسان‌ها اثر گذار است.
Immuno-deficiency نقص ایمنی: این ویروس باعث ایجاد نقص در دستگاه ایمنی بدن می‌گردد و مانع از فعالیت صحیح دفاعی بدن میشود.
Virus ویروس : این ارگانیسم یک ویروس است و مانند همهُ ویروسها توانایی تکثیر مستقل ندارد، این ویروس با ایجاد تغییراتی در سلولهای انسانی تکثیر و انتشار می‌یابد.
AIDS حروف مخفف کلمات :
Aquired : اکتسابی : زیرا فرد باید آنرا اکتساب کند و این بیماری جزء بیماریهای ژنتیک نیست.
Immune : ایمنی : بعلت اینکه بر سیستم ایمنی بدن اثر گذار است و کار سیستم ایمنی مبازه برای دفع میکرب، باکتری و ویروسها میباشد.
Deficiency: نقصان : بعلت اینکه باعث ایجاد نقص در سیستم ایمنی بدن میشود و کار آنرا دچار اختلال میکند.
Syndrom : نشانگان: بعلت اینکه شخص مبتلا به ایدز ممکن است دچار انواع متفاوت از نشانه‌های بیماریها و عفونتهای فرصت طلب شود.
شکل 2-1. ویروس ایدز
2-20-3. تفاوت اچ‌ای وی (HIV) با ایدز (AIDS) چیست؟
اچ‌ای وی (HIV) مخفف ویروس نقص ایمنی انسانی است. ویروسی است که سبب صدمه به دستگاه ایمنی بدن میشود.دستگاه ایمنی عفونتها و بیماریها را دفع میکند. هنگامیکه فرد مبتلا به اچ‌ای وی (HIV) میشود،ویروس به تدریج شروع به از بین بردن سیستم ایمنی میکند و به این ترتیب بدن نمیتواند حتی با بیماریهای جزئی مقابله کند و فرد مستعد ابتلا به انواع بیماریها میشود. وقتی که پیشرفت ویروس باعث ایجاد بیماریها در فرد گردد، وضعیتی به نام ایدز (AIDS) ایجاد میشود. در نتیجه، عوامل عفونی و بیماریهای دیگر فرصت مبتلا کردن انسان را پیدا می‌کنند و موجب پیدایش علائم و نشانه‌های گوناگونی در بدن می‌شوند. برخی از این نشانه‌ها اولین بار در سال ۱۹۸۱ میلادی در افراد بالغ جوانی دیده شد که دچار نقص‌های ایمنی مادرزادی نبودند و این تعجب پزشکان را برانگیخته بود. به همین دلیل مجموعة این علائم را «نشانه‌های نقص ایمنی اکتسابی» یا «ایدز» نام نهادند، چون نمی‌توانستند آن را به بیماری مشخصی نسبت دهند و هنوز عامل آن شناخته نشده بود.
2-20-4. اچ‌ای وی چگونه تکثیر میشود:
شکل 2-2. نحوه تکثیر ویروس اچ ای وی
1- ویروس خود را می‌چسباند: خوشه‌های پروتئینی در سطح بیرونی ذرات ویروس، به دریافت کننده‌های پروتئینی “سی دی 4 +” سلول مقصد “ملحق” می‌شوند.
2- ژن‌ها کپی می‌شوند: ویروس اچ‌ای وی نمونه‌ای از اطلاعات ژنتیکی خود را کپی میکند.
3- تکثیر: ویروس این کپی از ژن‌ها را وارد دی ان‌ای سلول میزبان میکند. وقتی سلول میزبان شروع به تکثیر میکند، بخشهای تشکیل دهنده ویروس اچ‌ای وی را هم تکثیر میکند.
4- ویروس جدید آزاد میشود: بخشهای تشکیل دهنده ویروس اچ‌ای وی در نزدیکی جداره سلول جاسازی می‌شوند. آنها یک “جوانه” را تشکیل می‌دهند که از سلول جدا میشود و به یک ذره جدید اچ‌ای وی تبدیل میشود.
نمودار 2-1
2-20-5. شرح بیماری
ایدز عبارت است از بوجود آمدن ضعف عمده دردستگاه ایمنی بدن‌نقص ایمنیاین‌امر باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونتها و توانایی سرکوب سلول‌های‌غیرطبیعی مثل سلولهای سرطانی میشود. ویروس ایدزسلول‌های ایمنی موجود درخون‌لنفوسیت‌ها و سلولهای ایمنی موجود در بافت‌ها مانندمغزاستخوان،طحال،کبدوگره‌های‌لنفاوی‌را درگیر می‌سازد. این سلول‌ها در تولیدپادتنبرای مقابله با بیماریها وسرطان‌هانقش‌دارند. در مجموع باید گفت که ایدز یک نوع نقص ایمنی ثانویه است که در سیرعفونت با ویروس ایدز ایجاد میشود.
2-20-6.علت بیماری
عامل بیماری ایدز یک نوعویروساز گروهرترو ویروس68هاست که باعث کاهش تواناییسیستم ایمنی بدن میزبان میشود. علایمی که ما در بیماری ایدز می‌شناسیم مربوط بهبیماری‌هایی است که در اثر نقص دستگاه ایمنی بدن تولید می‌شوند. در اکثر بیماریهایویروسی وضع به این منوال است که سلولهای مملو از ویروس ویروسها را آزاد کرده و اینویروس‌ها خود را با پادتنهای آماده مواجه می‌بینند. در چنین وضعی بیماری شخص برطرفمی‌شود. اما در مورد ویروس ایدز وضع به گونه‌ای دیگر است.
در اینجا اولینویروسی که وارد اولین سلول میزبان می‌شوند از حمله پادتن‌ها69 در امان می‌مانند. ویروسهای جدیدی که از سلول خارج می‌شوند بعضا توسطپادتنهاخنثی می‌شوند.
اما ژنهای اولیه دردرون سلول میزبان به تولید ویروس ادامه می‌دهند. ممکن است که ویروس در بدو ورود بهسلول میزبان به صورت غیر فعال درآید و بعد از گذشت چندین سال به مساعد شدن اوضاعفعالیت بیماریزایی خود را آغاز کند. این ویروس دستگاه ایمنی بدن را
تضعیف میکند ودر این یکسرماخوردگیساده هم می‌تواند برای شخص مشکلساز باشد. (جعفری.1385)
2-20-7. علايم بيماری ايدز چگونه ظاهر میشود؟
اين علايم معمولاً چندين سال بعد از آلودگی به ويروس اچ. ای. وی. ظاهر میشود و مرحله گذار از آلودگی به ويروس اچ. آی. وی. به بيماری ايدز است.
با کاهش قدرت سيستم دفاعی به مرور زمان بدن آماده ابتلا به عفونتها و سرطانهايی میشود که به طور معمول در مردم عادی ديده نمی‌شوند، اين بيماريها بصورت بيماريهاي ريوی، اسهالهاي شديد و مزمن، تبهای طولانی، کاهش وزن، اختلالات شخصيتی، بيماريهاي مغزی وپوستی خود را نشان مي دهند که درنهايت منجر به مرگ فرد مبتلا خواهد شد.
◄ علائم اصلی ایدز:
• كاهش وزن بیشتر از 10 درصد
• اسهال مزمن بیشتر از یك ماه
• تبهای متناوب یا ثابت بیش از یك ماه
◄ علائم فرعی:
• سرفه پایدار به مدت بیش از یك ماه
• عفونت پوستی منتشر همراه با خارش
• تبخال‌های عود كننده
• برفك دهانی
• عفونت تبخالی مزمن پیشرونده و منتشر
• بزرگ شدن عمومی غدد لنفی آلودگی به ویروس ایدز دلیل ابتلا به بیماری ایدز نیست
ولی سرانجام تقریباً بطوراجتناب ناپذیری به بیماری ایدز منتهی میشود.
یكی از اولین راه‌های شناخت یك بیماری، شناخت علائم و مراحل مختلف سیر بیماری است. با این شناسایی می‌توان از گسترش و توسعه بیماری در مراحل اولیه جلوگیری نمود. علائم آلودگی بیماری ایدز بسیار پیچیده است و دارای مراحل چندی است كه الزاماًهمه آنها در افراد آلوده مشاهده نمی‌شود. این مراحل
