انتخاب مدل‌های معتبر از میان مدل‌های موجود از 3 معیار زیر استفاده شده است:
پشتوانه علمی مدل
تواتر و تجربه استفاده مدل در کشورهای مختلف
در دسترس بودن اطلاعات مدل
که با استفاده از این معیارها در نهایت 39 مدل انتخاب شده است که این مدل‌ها در مجموع شامل 1676 شاخص هستند. به منظور دقیق‌تر شدن عملیات شاخص‌هایی با عناوین متفاوت و تعاریف یکسان، یکی در نظر گرفته شده‌اند که در نهایت با این کار 1236 شاخص متمایز به دست آمده است.
در مرحله اول که تعیین شاخص‌های اصلی با استفاده از روش آنتروپی است، ماتریس مدل – شاخص تشکیل و ضرایب اهمیت شاخص‌ها بر اساس وزن حاصل از فراوانی آماری آن‌ها در به‌کارگیری در مدل‌های مختلف با استفاده از روش آنتروپی محاسبه می‌شوند.
مدل
شاخص
M1
M2
…
M39
فراوانی شاخص‌ها
i_1
a_11
a_12
…
a_(1 39)
r_1= ∑_(i=1)^39▒a_1i
i_2
a_21
a_22
…
a_(2 39)
r_2= ∑_(i=1)^39▒a_2i
…
…
…
…
…
…
i_1236
a_(1236 1)
a_(1236 2)
…
a_(1236 39)
r_1236= ∑_(i=1)^39▒a_(1236 i)
برای تعیین ضریب اهمیت شاخص‌ها با استفاده از روش آنتروپی، ابتدا ماتریس مدل – شاخص تشکیل می‌شود و سپس با استفاده از روابط موجود107 اهمیت شاخص‌ها به دست می‌آید. در نهایت 179 شاخص با ضرایب اهمیت بزرگتر از صفر به دست می‌آیند که با استفاده از آزمون سنگریزه108 40 شاخص از میان آن‌ها به استخراج می‌شود.
الگوریتم مرحله دوم، تعیین شاخص‌های اصلی با استفاده از روش پارتو است. در روش آنتروپی برای تعیین شاخص‌های اصلی به فراوانی شاخص‌ها توجه می‌شود و شاخص‌های با فراوانی بالاتر، اولویت بیشتری برای انتخاب دارند. اما در روش پارتو اولویت شاخص‌ها بر اساس داشتن فراوانی بیش از یک و حضور در مدل‌های نماینده تعیین می‌شوند. برای تعیین مدل‌های نماینده، ابتدا مدل‌ها بر اساس تعداد شاخص‌های با فراوانی بیش از یک (شاخص‌های نماینده) مرتب می‌شوند، سپس اولین مدل‌هایی که مجموعاً حداقل 80 درصد از شاخص‌های نماینده در آن‌ها قرار داشته باشند به عنوان نماینده انتخاب می‌شوند.
برخلاف روش آنتروپی، در این الگوریتم فراوانی بالاتر سبب اولویت بیشتر برای یک شاخص نمی‌شود. پس از اجرای روش پارتو و تکرار مراحل آن برای شاخص‌ها، در نهایت 26 شاخص انتخاب می‌شوند.
در مرحله سوم که ادغام شاخص‌های اصلی انتخاب شده با روش‌های آنتروپی و پارتو است، شاخص‌هایی که از دو روش مختلف به دست آمده‌اند، به منظور استفاده از مزایای دو روش به کار گرفته شده، ادغام شده‌اند. با ادغام شاخص‌های مراحل 1 و 2 و نرمال‌سازی آن‌ها مجموعه‌ای شامل 40 شاخص اصلی به دست می‌آید:
تعداد کل خطوط تلفن ثابت به ازای هر 100 نفر
تعداد کامپیوتر به ازای هر 100 نفر
تعداد مشترکان اینترنت به ازای هر 100 نفر
تعداد مشترکان اینترنت پهن‌باند به ازای هر 100 نفر
پهنای باند اینترنت بین‌المللی به ازای هر نفر
تعداد میزبانان اینترنت109 به ازای هر 1000 نفر
تعداد ارایه‌دهندگان خدمات اینترنتی110
درصد مکان‌های جغرافیایی با مراکز دسترسی اینترنت عمومی111 به ازای هر نفر (شهری / روستایی)
ترافیک وارده مکالمات تلفن بین‌الملل (بر حسب دقیقه)
ترافیک ارسالی مکالمه‌های تلفن بین‌المللی (بر حسب دقیقه)
مدت زمان انتظار برای دریافت خط اصلی تلفن
تعداد خرابی‌ها به ازای هر 100 خط اصلی در سال
هزینه‌ها و مخارج فناوری اطلاعات و ارتباطات به ازای هر نفر (درصدی از تولید ناخالص ملی)
هزینه مکالمه تلفن بین‌المللی
تعرفه دسترسی به اینترنت (20 ساعت در ماه)، بر حسب دلار امریکا و به صورت درصدی از درآمد سرانه
تعداد تلفن‌های همگانی (عمومی)
تعداد مشترکین تلویزیون کابلی به ازای هر 1000 نفر
تعداد دستگاه‌های رادیو به ازای هر 100 نفر
تعداد دستگاه‌های تلویزیون به ازای هر 100 نفر
نسبت خانوارهای دارای تلویزیون
نسبت خانوارهای دارای دسترسی به اینترنت در خانه
وجود خدمات عمومی آنلاین برای شهروندان
نسبت کسب‌وکارهای استفاده‌کننده از کامپیوتر
نسبت کسب‌وکارهای دارای دسترسی به اینترنت
نسبت کسب‌وکارهای با دسترسی پرسرعت به اینترنت
نسبت کسب‌وکارهای استفاده‌کننده از اینترنت
نسبت کارمندان استفاده‌کننده از اینترنت
نسبت کسب‌وکارهای دارای حضور در وب
نسبت کسب‌وکارهایی که از طریق اینترنت سفارش دریافت می‌کنند
نسبت کسب‌وکارهایی که از طریق اینترنت سفارش می‌دهند
نسبت کسب‌وکارهایی که از شبکه (محلی، اینترانت، اکسترانت) بهره می‌برند
صادرات کالاهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت درصدی از کل صادرات
درصد مدارس دارای وب‌سایت
درصد مدارس متصل به اینترنت
تعداد کامپیوتر به ازای هر 100 دانش‌آموز
وجود قوانین مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات
وجود قوانین مرتبط با حق دارایی معنوی
تعداد سرورهای امن به ازای یک میلیون نفر
تعداد وب‌سایت‌های محلی / ملی به ازای هر 1000 نفر
تعداد نرم‌افزارهای توسعه داده شده به زبان محلی
4-3 استخراج شاخص‌ها از نقشه عمل جامعه اطلاعاتی
در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی در تونس که در سال 2005 برگزار گردید، یازده خط عمل112 مورد تصویب قرار گرفت که دولت‌های جهان بایستی آن‌ها را مورد توجه قرار دهند. این خط عمل‌ها در جدول 4-2 آمده است.
خط عمل‌ها
عنوان
نهادهاي هماهنگ‌ساز و تسهيل كننده
خط‌‌عمل شماره 1
نقش مقام‌هاي راهبري و تمام دست‌اندركاران (دولت، جامعة مدني و بخش خصوصي) در پيشبرد تكنولوژي‌هاي اطلاعات و ارتباطات براي توسعه
«شوراي اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل متحد»، «كميسيون‌هاي منطقه‌هاي سازمان ملل متحد» و «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
خط‌‌عمل شماره 2
زيرساخت اطلاعات و ارتباطات
«اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
خط‌‌عمل شماره 3
دسترسي به اطلاعات و دانش
«اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور» و «يونسكو»
خط‌‌عمل شماره 4
ظرفیت‌سازی و توانمند‌سازي
«برنامة ملل متحد براي توسعه» ، «يونسكو» ، «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور» و «كنفرانس ملل متحد براي تجارت و توسعه»
خط‌‌عمل شماره 5
ايجاد اطمينان و امنيت در كاربرد فناوری‌هاي اطلاعات و ارتباطات
«اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
خط‌‌عمل شماره 6
آماده‌سازي محيط
«اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»، «كميسيون‌هاي منطقه‌اي سازمان ملل متحد» و «كنفرانس ملل متحد براي تجارت و توسعه»
خط‌‌عمل شماره 7
كاربردهاي تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات:
– دولت الكترونيکی
«برنامة ملل متحد براي توسعه» و «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
– تجارت الكترونيکی
«سازمان جهاني تجارت»، «كنفرانس ملل متحد براي تجارت و توسعه»، «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور» و «اتحادية پستي جهاني»
– يادگيري الكترونيکی
«يونسكو» ، «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور» و «سازمان توسعة صنعتي ملل متحد»
– بهداشت الكترونيکی
«سازمان جهاني بهداشت» و «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
– اشتغال الكترونيکی
«سازمان بين‌المللي كار» و «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
– محيط زيست الكترونيکی
«سازمان جهاني تجارت»، «سازمان جهاني هوا‌شناسي»، «سازمان جهاني هواپيمايي كشوري»، «دفتر امور مسكن ملل متحد» و «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
– كشاورزي الكترونيکی
«سازمان خواربار و كشاورزي» و «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»
– علم الكترونيکی
«يونسكو»، «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور» و «كنفرانس ملل متحد براي تجارت و توسعه»
خط‌‌عمل شماره 8
هويت و تنوع فرهنگي، تنوع زباني و محتواي محلي
«يونسكو»
خط‌‌عمل شماره 9
رسانه‌ها
«يونسكو»
خط‌‌عمل شماره 10
ابعاد اخلاقي جامعة اطلاعاتي
«يونسكو»
خط‌‌عمل شماره 11
همكاري بين‌المللي و منطقه‌اي
«كميسيون‌هاي منطقه‌اي سازمان ملل متحد»، «برنامة ملل متحد براي توسعه»، «اتحادية بين‌المللي ارتباطات دور»، «يونسكو» و «شوراي اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل متحد»
مجموعه 31 شاخص زیر از نقشه عمل جامعه اطلاعاتی که در پیوست 1 به طور کامل آمده است، استخراج شده است:
تعداد پارک‌های فناوری و نرم‌افزاری و مراکز رشد به ازای هر 1 میلیون نفر
درصد سیستم‌های غیرمتنی کار با کامپیوتر در برابر کل سیستم‌های مورد استفاده در امور دولتی
درصد سازمان‌های دولتی دارای وب‌سایت
درصد نرم‌افزارهای متن‌باز و رایگان تولید شده در هر سال
نسبت فارغ‌التحصیلان رشته‌های مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات
تعداد آموزش‌های ضمن‌خدمت برای کارمندان دولت در رابطه با فناوری اطلاعات و ارتباطات به ازای هر 100 کارمند در طول یک سال
تعداد فارغ‌التحصیلان دوره‌های آموزش الکترونیکی نسبت به کل فارغ‌التحصیلان در یک سال
وجود قوانین در رابطه با جرایم رایانه‌ای و آنلاین
تعداد مراکز داده113 دولتی و ملی به ازای هر 1 میلیون نفر
وجود استراتژی‌های دولت الکترونیکی و سند چشم‌انداز فناوری اطلاعات و ارتباطات برای سازمان‌های کشور
وجود قانون تجارت الکترونیک
درصد خدمات دولتی که به شکل الکترونیکی ارایه می‌گردد
وجود خدمات بهداشت الکترونیکی
وجود قوانین در رابطه با بهداشت الکترونیکی و حفظ اطلاعات شخصی بیماران
درصد مشاغل از راه دور
میزان زباله‌های الکترونیکی تولید شده در هر سال
درصد زباله‌های الکترونیکی قابل بازیافت
وجود سیاست‌هایی در رابطه با محیط زیست الکترونیک
نسبت روستاهایی که به خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات دسترسی دارند
پهنای باند مراکز علمی و پژوهشی به ازای هر 1000 نفر
نسبت کتاب‌ها و مقالات منتشر شده به شکل الکترونیک
تعداد بایگانی‌های دیجیتالی به ازای هر 1 میلیون نفر
درصد بودجه اختصاص یافته به فناوری اطلاعات و ارتباطات
وجود قوانین در زمینه حفظ حریم خصوصی و داده‌های شخصی
نسبت کسب‌وکارهایی که حداقل از دو امکان امنیتی استفاده می‌کنند
نسبت کسب‌وکارهایی که به اینترنت دسترسی دارند و از آن برای دسترسی به سرویس‌های مالی و بانکی بهره می‌برند.
نسبت مبادلات پولی که از طریق الکترونیک صورت می‌پذیرد
دلایل عدم دسترسی به اینترنت در خانه شامل:
عدم علاقه
بالا بودن هزینه‌ها
نداشتن مهارت و دانش
نگرانی از محتوای زیان‌آور
دسترسی به اینترنت در مکانی دیگر
نگرانی‌های امنیتی (مانند ویروس‌ها)
نگرانی در رابطه با اطلاعات شخصی (مثلاً آشکار شدن آن‌ها برای دیگران)
دیگر موارد
هزینه 3 دقیقه مکالمه محلی (در ساعات پیک)
هزینه 3 دقیقه مکالمه محلی (در ساعات غیر پیک)
فعالیت‌هایی که افراد به آن منظور از اینترنت استفاده می‌کنند
دریافت اطلاعات
برقراری ارتباط
خرید یا سفارش کالا و خدمات
بانکداری اینترنتی
فعالیت‌های آموزشی و یادگیری
تعامل با سازمان‌ها و دفاتر دولتی
فعالیت‌های تفریحی
4-4 ارزیابی شاخص‌ها
در این پژوهش برای ارزیابی شاخص‌ها و مشخص نمودن میزان اهمیت و وزن‌دهی به آن‌ها، از پرسش‌نامه استفاده شده است. در ابتدای پرسش‌نامه مذکور، که در پیوست 2 ارایه شده است، توضیحات کوتاهی در رابطه با موضوع پژوهش داده شده است تا پاسخگو در پاسخ‌گویی به سوالات ترغیب گردد. برای تدوین پاسخ‌ها از طیف لیکرت114 پنج درجه‌ای (مقیاس 1 برای اهمیت بسیار کم و 5 برای اهمیت بسیار زیاد) که یکی از رایج‌ترین مقیاس‌های اندازه‌گیری پاسخ‌های بسته به شمار می‌رود، استفاده شده است. پرسش‌نامه در اختیار 40 نفر از خبرگان و متخصصین فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفت.
در ابتدای سوالات میزان تحصیلات و میزان سابقه پاسخگو در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد سوال قرار گرفته است. میزان تحصیلات در نمودار 4-1 و جدول 4-3 و میزان سابقه در نمودار 4-2 و جدول 4-4 آمده است.
دکترا
کارشناسی ارشد
کارشناسی
4 نفر
24 نفر
7 نفر
کمتر از 10 سال
10 تا 20 سال
بالاتر از 20 سال
23 نفر
15 نفر
2 نفر
