در مدل‌سازی اثرات بازشدگی روی ظرفیت ایفاء می‌کنند. نقش مدل‌های شبیه‌سازی در مدل‌سازی ظرفیت میدان به‌وسیله توسعه مدل ظرفیت سویسی بووی- تن نشان داده‌شده است.[37]
3-4- جمع بندی
در این تحقیق از هر دو روش تجربی و فاصله عبور قابل برای تعیین مدل ظرفیت میدان های مورد مطالعه شهر رشت استفاده گردیده است. برای تعیین میدان به روش تجربی با استفاده از تحلیل های آماری نظیر رگرسیون از پارامترهایی نظیر نرخ جریان ورودی به عنوان متغیر وابسته و از پارامترهایی نظیر نرخ جریان گردشی و نرخ تردد عابران پیاده به عنوان متغیرهای مستقل استفاده شده است و از تحلیل های رگرسیون تک متغیره و چند متغیره برای تعیین مدل ظرفیت به روش تجربی استفاده گردیده است. در روش فاصله عبور قابل قبول نیز با استفاده از روش های تعیین فاصله عبور بحرانی و فاصله زمانی دنباله روی که از پارامترهای اصلی کالیبره کردن مدل سیلاخ می باشد اقدام به تعیین مدل ظرفیت خرد نگر براساس رفتار رانندگان در مواجه با میدان، شده است.
فـصل چـهارم
برداشت داده
4-1- مقدمه
نخستین گام در اکثر فعالیت‌های مهندسی ترافیک، بررسی وضعیت موجود ترافیک و تسهیلات، به همراه پیش‌بینی یا برآورد تقاضای آینده می‌باشد. این امر مستلزم جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های بسیار متنوعی است که به نحو مناسبی وضعیت موجود سیستم‌ها و تسهیلات ترافیکی را توصیف نماید. مطالعات ترافیکی اساس و شالوده برنامه‌ریزی، طراحی و تحلیل ترافیک را فراهم می‌سازد. در این فصل در گام نخست به بررسی معیار‌های تعیین محیط پژوهشی (میدان‌های موردنظر) خواهیم پرداخت.
شمارش ترافیک اساسی‌ترین مطالعه ترافیکی و نخستین معیار سنجش تقاضا می‌باشد. عملاً همه جنبه‌های مهندسی ترافیک شامل برنامه‌ریزی و طراحی بزرگراه‌ها، تدابیر کنترل و بهره‌برداری ترافیک، جزئیات زمان‌بندی چراغ‌ها و…، نیازمند حجم ورودی ترافیک هستند. بر این اساس در بخش دیگری از این فصل به بررسی روش نمونه‌گیری و چگونگی برآورد حجم نمونه خواهیم پرداخت.
در هر نوع تحقیقی باید گفت که هیچ سنجشی از خطا مصون نیست و ابزار سنجش تحقیق هرقدر هم که دقیق طراحی‌شده باشد و هرقدر در استفاده از آن دقت شود، بازهم، سنجش نهایی آمیخته با خطا است. ابزاری که برای جمع‌آوری داده‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد، اولاً باید از روایی (اعتبار) برخوردار باشند و ثانیاً باید پایایی (قابلیت اعتماد) داشته باشند تا باعث بالا رفتن عیار تحقیق و کسب اطمینان از صحت و دقت و ثبات تحقیق شوند؛ بنابراین در قسمتی از فصل پیش‌رو، به معرفی ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرداخته می‌شود.
گردآوری اطلاعات آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته‌های میدانی و کتابخانه‌ای را گردآوری می‌کند و به روش استقرائی به فشرده‌سازی آن‌ها از طریق طبقه‌بندی و سپس تجزیه‌وتحلیل می‌پردازد و فرضیه‌های تدوین‌شده خود را مورد ارزیابی قرارمی‌دهد و درنهایت حکم صادر می‌کند و پاسخ مسئله تحقیق را به اتکای آن‌ها می‌یابد؛ به عبارتی محقق به اتکای اطلاعات گردآوری‌شده واقعیت و حقیقت را آن‌طور که هست کشف می‌نماید؛ بنابراین، اعتبار اطلاعات اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا اطلاعات غیر معتبر مانع از کشف حقیقت و واقعیت می‌گردد و مسئله و مجهول موردنظر محقق به‌درستی معلوم نمی‌شود یا تصویری انحرافی و ناصحیح از آن ارائه می‌شود؛ بنابراین یکی از اهداف فصل پیش‌رو، بررسی روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش خواهد بود.
مراحل مختلف نمونه‌برداری و جمع‌آوری داده‌ها به شرح زیر می‌باشد:
● مطالعه موردی در میدان‌ها بدون چراغ شهر رشت
● انتخاب چند میدان در تقاطع‌های شریانی
● انتخاب چند میدان در تقاطع‌های با حجم ترافیک متوسط
● جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت دستی
● جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت فیلم‌برداری و پیاده کردن اطلاعات در دفتر
● جمع‌آوری آمار حجم ترافیک در معابر منتهی به میدان‌ها موردمطالعه
● تهیه اطلاعات مربوط به نوع وسایل نقلیه عبوری از میدان‌ها موردمطالعه
در پژوهش حاضر به‌منظور تعیین پارامترهایی نظیر ظرفیت میدان و همچنین تعیین مقادیر فاصله عبور بحرانی از 3 میدان بدون چراغ سطح شهر رشت استفاده‌شده است. از ویژگی‌های این میدان‌ها می‌توان به اشباع بودن آن‌ها و همچنین ترکیب وسایل نقلیه و حضور عابر پیاده در محدوده میدان‌ها اشاره نمود. از 3 میدان موردمطالعه 2 میدان در محدوده مرکزی شهر و 1 میدان در محدوده حاشیه شهر قرار دارد و به‌مراتب دارای وسایل نقلیه سنگین بیشتری خواهد بود. داده‌های جمع‌آوری‌شده برای این پژوهش، شامل مشخصات هندسی میدان‌ها، احجام ترافیکی به تفکیک وسایل نقلیه در طول زمان اوج، احجام عابران پیاده گذرنده از مدخل‌های میدان و همچنین جمع‌آوری داده‌های مربوط به فواصل عبور قابل‌قبول و غیرقابل‌قبول جهت تعیین فاصله عبور بحرانی، می‌باشد. در ادامه مشخصات میدان‌های موردنظر و همچنین جداول مربوط به داده‌های جمع‌آوری‌شده گردآمده است.
4-2- میدان‌های موردمطالعه
پس از اخذ مجوز فیلم‌برداری، نوبت به انتخاب میدان‌ها مناسب جهت انجام مطالعات میدانی می‌رسد. برای این کار ابتدا همه میدان‌ها موجود در شهر رشت شناسایی شد و از روی نقشههای ماهوارهای مورد بازبینی قرار گرفت و سپس از روی اطلاعات موجود، میدان‌ها مناسب (که حداقل در یک خط اشباع باشد) از روی نقشه انتخاب شد. در گام بعدی، امکان نصب دوربین در محل میدان بررسی شد. مرحله بعد بازدید از محل میدان و کسب اطلاعات و تعیین محل نصب دوربین با سعی و خطا است. بعد از نصب دوربین در زاویه مناسب فیلم‌برداری صورت میپذیرد.
ازاین‌رو در پژوهش حاضر همان‌طور که پیش‌تر ذکر گردید 3 میدان سطح شهر رشت موردبحث قرار گرفت که شامل: 1) میدان بسیج (صیقلان) 2) میدان فرهنگ 3) میدان گیل. این میدان‌ها در اکثر ساعات طول صبح و بعدازظهر و غروب ازدحام ترافیک داشته و به حالت اشباع درمی‌آید. مشخصات این میدان‌ها در ادامه ذکر گردیده است:
4-2-1- میدان بسیج (صیقلان)
میدان بسیج در محدوده مرکزی شهر قرار دارد. این میدان در محل تلاقی 4 خیابان احسان‌بخش، مطهری، شریعتی‌اشرقی و شریعتی غربی قرار دارد. در شکل 4-1 تصویر ماهوارهای و عکس گرفته‌شده از میدان در زمان برداشت داده نشان داده‌شده است.
شکل 4-1- تصویر میدان بسیج
از موارد مهم در طراحی هندسی میدان‌های جدید که در فصل دوم به آن اشاره شد امتداد پایه‌های میدان و همچنین زوایای این پایه‌ها باهم می‌باشد. امتداد پایه‌های میدان بسیج با صرف‌نظر از تفاوت اندک با مرکز می‌توان بیان نمود که از مرکز میدان عبور می‌نماید و همچنین زوایای بین پایه‌ها تفاوت زیادی با زاویه 90 درجه ندارد. از موارد قابل اشاره دیگر در نوع ترافیک این میدان می‌توان به وجود تقاطع‌های کنترل‌شده با چراغ در دو مسیر منتهی به میدان اشاره نمود. وجود چراغ در فاصله مابین 200 تا 300 متری در خیابان‌های احسان‌بخش و شریعتی غربی باعث ورود وسایل نقلیه به‌صورت گروهی می‌شود که باعث می‌شود در هر چرخه چراغ حجمی بیشتر وارد میدان شود که البته این موضوع به دلیل 3 راه بودن تقاطع مسیر شریعتی غربی و اینکه در هر چرخه در هر دو زمان سبز حجمی از وسایل نقلیه به سمت میدان می‌آیند کمتر دیده می‌شود.
جدول 4-1- مشخصات هندسی میدان بسیج
قطر دایره محاطی
64 متر
قطر جزیره مرکزی
22-14 متر
عرض مسیر گردشی
16 متر (تنها 2 خط استفاده می‌شود)
نوع جزیره مرکزی
بیضی-مستطیلی
طول جغرافیایی
69/375233 متر
عرض جغرافیایی
44/4126967 متر
معبر
احسان‌بخش
مطهری
شریعتی‌اشرقی
شریعتی غربی
عرض کل
5/8 متر
7/9 متر
7/9 متر
7/9 متر
عرض هر خط
6/3 متر
6/3 متر
6/3 متر
35/3 متر
تعداد خطوط
2
2
2
2
عرض پارک حاشیه‌ای
6/1 متر
5/2 متر
5/2
3 متر
عرض ورود
7/9 متر
5/9 متر
5/10
4/9
شعاع ورود
27 متر
26 متر
32 متر
18 متر
عرض خروج
10 متر
5/10 متر
3/11
8/9 متر
شعاع خروج
30 متر
30 متر
34 متر
24 متر
زاویه ورود
53 درجه
55 درجه
52 درجه
60 درجه
عرض میانه
5 متر
5/3 متر
فاقد میانه
فاقد میانه
امتداد گذرنده از مرکز
مرکز
مرکز
مرکز
مرکز
4-2-2- میدان فرهنگ
میدان فرهنگ را نیز می‌توان همانند میدان بسیج در محدوده مرکزی شهر در نظر گرفت. این میدان محل تلاقی 4 خیابان امام خمینی شمالی، امام خمینی جنوبی، پرستار و آزادگان می‌باشد. شکل 4-2 تصویر این میدان را نشان می‌دهد.
از کاربری‌های مهم اطراف میدان کاربری‌های اداری، آموزشی و تجاری می‌باشد که از مهم‌ترین این کاربری‌ها می‌توان به بانک، اداره آموزش‌وپرورش، پمپ‌بنزین و درمانگاه اشاره نمود که در محدوده تأثیر میدان و اکثراً در مرز دایره محاطی آن قرار دارند. هندسه نامناسب میدان در برخی ورودی‌ها و مسیر گردشی موجب ایجاد ازدحام ترافیک در برخی از ساعات می‌شود. فضای خالی و بلااستفاده دور میدان به‌خصوص در حدفاصل بین خیابان پرستار و امام خمینی جنوبی سبب پارک وسایل نقلیه در دور میدان می‌گردد. عدم وجود جزایر جداکننده در 3 ورودی از این میدان نیز از نکات حائز اهمیت در هندسه میدان می‌باشد. این
شکل 4-2- تصویر میدان فرهنگ
موضوع به‌خصوص در ورودی امام خمینی شمالی به دلیل حجم خروجی بالا بیشتر به چشم می‌خورد چون در چنین شرایطی برخی از وسایل نقلیه خروجی اقدام به استفاده از فضای ورودی این پایه می‌کنند. از نکات مهم در هندسه این میدان وجود رمپ گردش‌به‌راست مجزا در مسیر ورودی امام خمینی جنوبی می‌باشد که این میدان را از سایر میدان‌ها متمایز می‌کند. سایر مشخصات هندسی میدان فرهنگ در جدول 4-2 آمده است.
در این میدان نیز در پایه امام خمینی شمالی در فاصله حدود 300 متری تقاطع چراغ‌دار پرتردد چهارراه میکاییل قرار داردکه تأثیر زیادی بر روی این میدان می‌گذارد و موجب قفل شدن میدان در برخی از ساعات اوج ترافیک می‌شود.
جدول 4-2- مشخصات هندسی میدان فرهنگ
قطر دایره محاطی
61 متر
قطر جزیره مرکزی
22 متر
عرض مسیر گردشی
19 متر (تنها 2 خط استفاده می‌شود)
نوع جزیره مرکزی
دایره
طول جغرافیایی
53/375449 متر
عرض جغرافیایی
33/4125516 متر
معبر
امام شمالی
امام جنوبی
پرستار
آزادگان
عرض کل
8 متر
5/8 متر
8 متر
5/7 متر
عرض هر خط
3/3 متر
5/3 متر
3/3 متر
3 متر
تعداد خطوط
2
2
2
2
عرض پارک حاشیه‌ای
4/1 متر
5/1 متر
4/1 متر
5/1 متر
عرض ورود
5/7 متر
9/7 متر
5/7 متر
5/6 متر
شعاع ورود
8 متر
10 متر
8 متر
10 متر
عرض خروج
7/7 متر
6/9 متر
7/7 متر
3/7 متر
شعاع خروج
10 متر
12 متر
10 متر
10 متر
زاویه ورود
66 درجه
45 درجه
35 درجه
40 درجه
عرض میانه
فاقد میانه
2 متر
فاقد میانه
فاقد میانه
امتداد گذرنده از مرکز
مرکز
مرکز
مرکز
مرکز
4-2-3- میدان گیل
میدان گیل در محدوده حاشیه و ورودی شهر قرار دارد و به‌نوعی مبدل محیط برون‌شهری به درون‌شهری می‌باشد. این میدان محل تلاقی 3 خیابان امام خمینی، جاده تهران و امام علی (ع) می‌باشد. شکل 4-3 تصویری از میدان گیل را نمایش می‌دهد.
از مهم‌ترین کاربری‌های اطراف این میدان، کاربری‌های اداری و مسکونی می‌باشد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به وجود پایانه مسافربری شهر رشت و بیمارستان اشاره نمود. به دلیل قرارگیری در ورودی شهر، این میدان حجم بالایی از سفرهای مسافرتی را دارا می‌باشد. وجود وسایل نقلیه سنگین و حضور کمتر عابران پیاده از دیگر مشخصات این میدان می‌باشد.
شکل 4-3- تصویر میدان گیل
این میدان یکی از تنها میدان‌هایی ست که ازلحاظ هندسی در وضعیت مناسبی قرار دارد. هر سه ورودی این میدان دارای جزایر جداکننده می‌باشد که در اکثر موارد باعث رعایت حق تقدم وسایل نقلیه ورودی نسبت به وسایل نقلیه گردشی می‌شود. از مواردی که در میدان‌های قبل نیز وجود داشت، فضای بلااستفاده در محدوده میدان بود. در این میدان نیز فضای مسیر گردشی بیش‌ازحد موردنیاز بوده و باعث
