سازمانی و بین سازمانی بهعنوان عوامل اصلی تاثیرگذار شناسایی شده بودند و از آنجا که این عوامل در مقالات مربوط به تجارت الکترونیکی، آمادگی الکترونیکی و بازار الکترونیکی به طور مشترک یافت میشدند و به این دلیل که بازار الکترونیکی جدا از تجارت الکترونیکی نیست و در واقع اساس تجارت الکترونیکی میباشد، ما نیز از این مدل در تحقیق حاضر استفاده کردیم. همچنین با بررسی پژوهش های پیشین مرتبط با موضوع تحقیق، در بعد فنی مولفههایی شامل قابلیت تبادل اطلاعات، زیرساختالکترونیکی، استانداردها و سازگاری، در بعد سازمانی مولفههای زیر ساخت تغییر، رهبری و مدیریت، زیر ساخت مالی، فرهنگسازمانی، ساختار سازمانی، محصولات/خدمات و در بعد بینسازمانی مولفههای رقبا، مشتریان/تامینکنندگان و عواملمحیطی شناسایی شدند که برای سنجش هر یک از این مولفهها نیز شاخصهایی در نظر گرفته شد.
شکل2-1. مدل نهایی پژوهش
فصل سوم
روششناسی (متدولوژی)
3-1. مقدمه
روش، ترجمه كلمه Method میباشد كه خود برگرفته از دو واژه يوناني meta و hodos است و از مجموع آن معناي “در جست‌وجوي مقصود” مستفاد ميشود. در اصطلاح به مجموعه‌اي از تدابير، فنون، و ابزارها اطلاق ميگردد كه براي نيل به هدف هر تحقيق مورد استفاده قرار ميگيرد (Runes,1942). با افزودن پسوند logy logos) يوناني)، به معناي مطالعه و شناسايي، كلمه Methodologyپديد آمده است كه در فارسي روش‌شناسي خوانده ميشود و معناي آن مطالعه روشهايي است كه براي كسب معرفت بهكار مي‌رود. بنابراين، روش‌شناسي را مي‌توان راهبردهاي استفاده از روشهاي گوناگون گردآوري دادهها همراه با حفظ حدّ مطلوب اعتبار و پايايي دانست. روش شناس علمي، نظامي است از قواعد و روشهايي كه پژوهش بر آن بنا نهاده شده است و ادعاها در مورد مسأله پژوهش مورد ارزشيابي قرار ميگيرد. روش علمي تحقيق، به همه مراحلي اشاره دارد كه در جمعآوري و تجزيه و تحليل اطلاعات براي رسيدن به يك هدف معين مورد استفاده قرار ميگيرد. برای اینکه نتایج حاصل از تحقیق معتبر باشد بایستی از یک روش مناسب در تحقیق استفاده شود، چرا که انتخاب نادرست منجر به نتیجهگیری نادرست می شود (گلریز،1379).
در اين فصل به بيان روش تحقيق بهكار رفته در اين پژوهش كه شامل روش تحقيق، جامعه آماري، تعيين حجم نمونه و روش نمونهگيري، ابزار جمعآوري اطلاعات، روايي پرسشنامه، پايايي پرسشنامه و روشهاي آماري كه محقق براي تجزيه و تحليل مسائل طرح شده بهكار گرفته است، پرداخته میشود.
3-2. روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش
تحقيق را به عنوان كوششي منظم جهت فراهم نمودن پاسخ يا پاسخهايي به سؤالات مورد نظر تعريف كرده‌‌اند. هدف اصلي هر تحقيق حل يك مشكل يا پاسخگويي به يك سؤال و يا دست‌يابي به روابط بين متغيرهاست. تحقيق و پژوهش براي آگاهي و شناخت مجهولات و پي‌بردن به مسائل ناشناخته صورت ميگيرد. در انسان ميل به داشتن و كشف حقايق حالت فطري داشته و همين امر يكي از عوامل مؤثر در پيشرفت امر تحقيق و ايجاد روشهاي مختلف بوده است (بازرگان و همکاران،1385).
3-2-1. روش تحقیق از منظر هدف پژوهش
انسان همواره براي رسيدن به مقصود و حل مشكلات, راههاي مختلف را تجربه مي‌نمايد و مناسب‌ترين راه و روش را انتخاب مي‌كند بنابراين روش تحقيق عبارت از بهكارگيري راه و روش خاصي است كه اطلاعات مناسبتر و بيشتر را درباره موضوع مورد مطالعه فراهم نموده و عوامل و علل مرتبط بدان را مشخص نمايد. بهطور خلاصه هر تحقيق را بر اساس هدف يا قصدي كه دنبال مي‌كند مي‌توان به سه دسته زير نيز تقسیم نمود (بازرگان و همکاران،1385).
1. تحقیق بنیادی42
هدف اين نوع تحقيق ايجاد نظريه از طريق كشف اصول يا قواعد كلي است و توجهي به كاربرد عملي يافته ندارد. نتايج اينگونه تحقيق اغلب مجرد و كلي هستند. بيشتر تحقيقات در زمينه يادگيري از اين نوعند.
2. تحقیق کاربردی43
هدف اين نوع تحقيق آزمون مفاهيم نظري در موقعيتهاي مسائل واقعي زندگي و حل مشكلات ملموس است و نتايج اين تحقيق عيني و مشخص مي‌باشد. اين پژوهش‌ها با استفاده از نتايج تحقيقات بنيادي و به منظور بهبود يا به كمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزار، وسايل، ساختارها و الگوهاي سازماني يا جوامع انساني انجام ميشود. هدف اين مطالعات كاربرد تئوري‌ها يا نظريه‌ها براي حل مسائل مي‌باشد. تحقيقات آموزشي در حالت كلي كاربردي مي‌باشند.
3. تحقيق عملي44
هدف اين نوع تحقيق بر كاربرد فوري متمركز است و به ايجاد نظريه يا كاربرد عمومي يافته‌ها توجهي ندارد. تأكيد آن بر حل مشكلات فوري و موقعيتهاي محلي مي‌باشد. تحقيقات آموزشي محلي و منطقه‌اي از اين نوع مي‌باشند.
پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی میباشد، زیرا شرکتهای مختلف (بهویژه شرکتهای کوچک و متوسط) از یافتههای پژوهش حاضر میتوانند جهت ارزیابی وضعیت خود و برنامهریزی حضور در بازارهای الکترونیکی استفاده نمایند.
3-2-2. روش تحقیق از منظر فرایند و روش گردآوری اطلاعات
در علوم مختلف از روشهاي مخصوص و متفاوت براي مطالعه و بررسي استفاده ميشود تا شناخت موضوع تحت بررسي را ممكن گرداند. درعلوم انساني نيز روشهاي تحقيق بهصورتهاي گوناگون تقسيم‌بندي شده‌اند كه رايج‌ترين آنها به قرار زير است (لازم به توضيح است كه تعيين‌كننده نوع روش تحقيق مربوط به ماهيت سؤال مورد بررسي و نوع اطلاعاتي است كه براي شناخت موضوع، جمعآوري ميشود) (سکاران و همکاران،1387).
– روش تاريخي45
– روش توصيفی46
– روش تجربي47
پژوهش حاضر از لحاظ اجرایی و از دیدگاه جمع آوری اطلاعات از نوع توصیفی میباشد.
مطالعات توصيفي برعكس تحقيقات تاريخي در مورد زمان حال به بررسي مي‌پردازد. اين نوع تحقيق به توصيف و تفسير شرايط و روابط موجود مي‌پردازد. اين گونه تحقيق وضعيت كنوني پديده يا موضوعي را مورد مطالعه قرار مي‌دهد و داراي انواع گوناگوني بدين قرار است (سکاران و همکاران،1387):
– برآوردی
– ارزشیابی
– موردی
– پیمایشی
– تکاملی
– همبستگی
– پس از وقوع
پژوهش حاضر از لحاظ اجرایی و از دیدگاه جمع آوری اطلاعات از نوع توصیفی پیمایشی میباشد. اين روش براي آگاهي از ديدگاه‌ها، باورها، و رفتار افراد مورد استفاده قرار ميگيرد و براساس داده‌هاي به‌دست‌آمده از پرسش كتبي يا شفاهي به مقايسه واقعيت‌ها، تعيين ميزان همبستگي يا پيوستگي، يا اشتراك و افتراق آنها مي‌پردازد. استفاده از پرسشنامه، مصاحبه، و مشاهده سه شيوه اصلي گردآوري اطلاعات در مطالعات پيمايشي است. مطالعات پیمایشی براي بررسي توزيع ويژگيهاي يك جامعه آماري از نظر ماهيت شرايط موجود و رابطه بين متغيرها از اين روش استفاده مي شود. اين روش شامل جمعآوري اطلاعات بهطور مستقيم از گروهي از افراد است.تحقيق پيمايشي، برعكس تحقيق تاريخي با پديده‌هايي كه در زمان حال اتفاق مي‌افتند سروكار دارند تحقيقات پيمايشي را به سه دسته مقطعي، طولي و دلفي تقسيم مي‌كنند (سکاران و همکاران،1387):
1. مقطعي: گردآوري داده ها در يك مقطع از زمان (يك روز، يك هفته، يك ماه و…) انجام ميشود.
2. طولي: دادهها در طول زمان و يا در زمانهاي مختلف گردآوري مي شود (بررسي روند فرآيندها، بررسي يك گروه ويژه) .
3. دلفي: زماني كه بخواهيم به بررسي اتفاق نظر يك جمع صاحبنظر درباره يك موضوع خاص بپردازيم از آنان ميخواهيم كه درجه اهميت آنها را مشخص كند.
این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی مقطعی میباشد.
3-3. متغیرهای پژوهش
متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده میشود. ویژگیهایی را که پژوهشگر مشاهده یا اندازهگیری میکند، متغیر نامیده میشود. بهعبارت دیگر، متغیر به ویژگیهایی اطلاق میشود که می توان دو یا چند ارزش یا عدد برای آن جایگزین کرد. عدد یا ارزشی که به یک متغیر نسبت داده میشود نشان دهنده ی تغییر از فردی به فرد دیگر یا از حالتی به حالت دیگر است (هومن،1390)
3-3-1. تقسیم بندی متغیرها بر اساس رابطه
متغیر بر اساس نقشی که درتحقیق به عهده دارد به دو دسته تقسیم میشود:
الف- متغیر مستقل ب- متغیر وابسته
الف-متغیرمستقل
به متغیری گفته میشود که از طریق آن متغیر وابسته تبیین یا پیشبینی میشود. به این متغیر، متغیرمحرک یا درونداد گفته میشود ومتغیری است که توسط پژوهشگر اندازهگیری، دستکاری یا انتخاب میشود تا تاثیر یا رابطهی آن با متغیر دیگر اندازهگیری شود. متغیر مستقل، متغیر پیشفرض است به این معنی که این متغیر، مقدمه ومتغیر وابسته نتیجهی آن است. درتحقیق آزمایشی، متغیر مستقل متغیری است که توسط آزمایشکننده دستکاری شود تا تاثیر تغییرات آن بر متغیر دیگر که وابسته فرض شده است، مشاهده واندازهگیری شود. دریک تحقیق غیر آزمایشی متغیرمستقل توسط محقق دستکاری نمیشود، ولی متغیری است که ازپیش وجود دارد و فرض شده است که بر متغیر وابسته تاثیر دارد (هومن،1390).
ب-متغیروابسته
متغیر وابسته، متغیر پاسخ، برون داد یا ملاک است و عبارت است از وجه یا جنبهای از رفتاریک ارگانیزم که تحریک شده است. متغیر وابسته، متغیری است که مشاهده یا اندازه گیری میشود تا تاثیر متغیر مستقل برآن معلوم و مشخص شود. درتحقیق آزمایشی متغیر وابسته به متغیری اطلاق میشود که دراثر اجرا، حذف یا تغییر متغیر مستقل، آشکار، پنهان یا تغییر میکند. متغیر وابسته برعکس متغیر مستقل در اختیار محقق نیست و او نمیتواند در آن تصرف یا دستکاری به عمل آورد. درغالب پژوهشهای آزمایشی تنها یک متغیر مستقل و یک متغیر وابسته مورد آزمایش قرار نمیگیرد. به علاوه، متغیرها ممکن است مستقل و وابسته یا تعدیل وکنترل کننده باشند (هومن،1390).
در این پژوهش،عوامل فنی، سازمانی و بین سازمانی متغیرهای مستقل و میزان آمادگی سازمانی متغیر وابسته می باشد.
3-3-2. تقسیم بندی متغیرها بر اساس ارزش
متغیر یک مفهوم است که میتواند مشاهده یا اندازهگیری شود. این اندازهگیری ممکن است به صورت کمی یا کیفی انجام شود .
متغیرکمی به متغیری اطلاق میشود که ازنظر کمی تغییر میکند و تفاوتهای ناشی از این تغییرات با استفاده از عدد ثبت میشود و آنها را میتوان با هم جمع کرد. متغیرهای کمی متغیرهایی هستند که انسان توانسته است برای آنها واحد اندازهگیری و مبدا اندازهگیری معین کند (سرمد،1381)
متغیرکیفی به متغیری اطلاق میشود که تفاوتهای ناشی از تغییرات آنها کیفی است و برای ثبت آنها ممکن است از روشهای دیگری غیر از عدد استفاده شود. به عبارت دیگر، متغیرکیفی متغیری است که پژوهشگر توانایی اندازهگیری آن را ندارد و ویژگیهای آن را نمیتوان به وسیله ی ارقام ریاضی نمایش دهد. برای ثبت مشاهدهها یا اندازهگیری هایی که از این متغیر به عمل میآید ازحروف الفبا یا کد استفاده میشود. اینگونه متغیرها را نمیتوان جمع وتفریق کرد و برای آنها مبدا اندازهگیری نیز وجود ندارد (سرمد،1381).
در این تحقیق با توجه به ماهیت متغیرها، متغیرها از نوع متغیر کیفی هستند. متغیرهای کیفی مقادیر عددی به خود نمیگیرند، بلکه ارزشهای کیفی را میپذیرند.
3-3-3. تعریف متغیرها
سازه و متغیرها را می توان به دو صورت تعریف کرد: تعریف مفهومی و تعریف عملیاتی
3-3-3-1. تعریف مفهومی
بازار الکترونیکی: بازار الکترونیکی سیستم اطلاعاتی بینسازمانی است که به خریداران و فروشندگان شرکت کننده در برخی از بازارها، مستقل از طرف سوم، اجازه میدهد اطلاعات و پیشنهاداتی در مورد قیمت و محصول ارائه دهند(Gottschalk and Abrahamsen,2002). این بازارها زیرساختهایی ایجاد می کنند برای اینکه به تامینکنندگان و خریداران اجازه دهند که در محیط آنلاین تعامل کنند ( (Warkentin,2002.
عوامل فنی: یکی از مهمترین منابع تغییر و تبدیل کسب وکارهای جهانی، فناوری پیشرفته بهخصوص در حوزه شبکه کامپیوتر و علوم
