
میپردازند و اکثراً از شیوههای مشابهی برای محاسبه و تعدیل آن پیروی میکنند.
ب) شاخص بازدۀ نقدی: نشان دهندهی سطح عمومی روند بازدۀ نقدی پرداختی شرکتهای ملحوظ در شاخص است. بسیاری از بورسهای اوراق بهادار از محاسبۀ شاخص مزبور صرفنظر میکنند و اثر بازده نقدی را در شاخص درآمد کل لحاظ مینمایند. این شاخص در بورس تهران با نام تدیکس محاسبه میشود.
پ) شاخص درآمد کل: سرمایهگذاران در بورس از دو محل، افزایش قیمت سهام و نیز دریافت سود نقدی از خرید سهام منتفع میشوند. شاخص قیمت تنها میتواند بیانگر سود و زیان کلی بازار از ناحیۀ تغییرات قیمت سهام باشد و پرداختهای نقدی را در نظر نمیگیرد و با توجه به آنکه ، پرداختهای نقدی موجب کاهش قیمت سهام میشود، در چنین مواقعی که کاهش شاخص قیمت موجبات گمراهی سرمایهگذاران را فراهم آورده است و نگرش نادرستی از بازدهی بازار را سبب شده است. بدین منظور اغلب بورسهای جهان اقدام به طراحی و محاسبه شاخص درآمد کل کردهاند و اثرات بازدهی نقدی را نیز در آن لحاظ نمودهاند. بدین ترتیب شاخص درآمد کل، بیانگر روند عمومی بازدهی شرکتهای مشمول در شاخص مزبور است. این شاخص در بورس تهران با نام شاخص قیمت و بازده نقدی و نماد تیپدکس71 محاسبۀ و منتشرمیشود (گزارش مرکز تحقیقات و توسعه بازار سرمایه ایران؛ 1384).
2-3-4 نگرشی بر شاخصهای بورس تهران
TEPIX_t=(∑_(i=1)^n▒〖p_it q_it 〗)/D_t *100 (2-1)
الف) شاخص کل قیمت: بورس تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس(TEPIX) نمود. این شاخص 52 شرکت که در آن زمان کل شرکتهای پذیرفته شده در بورس را شامل میشدند، در بر میگرفت. این شاخص با استفاده از فرمول زیر محاسبهمیگردد:
p_it = شرکت iام در زمان t
q_it = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمانt
D_t= عدد پایه در زمانtکه در زمان مبدأ برابر∑▒〖p_io q_io 〗 بوده است
p_io = قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
q_io = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکتهای مشمول شاخص
شاخص قیمت بورس تهران تمامی شرکتهای پذیرفته شده در بورس را در برمیگیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ میگردد. همان گونه که از فرمول (2-1) مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکتها، معیار و زندهی در شاخص مزبور است؛ که این امر منجر به تأثیر بسیار بزرگ در شاخص میشود.
ب) شاخص صنایع: شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران در صنایع مختلفی طبقهبندی شدهاند. این طبقهبندی که براساس روش 72ISICصورت گرفته است، منجر به تفکیک 28 صنعت در بورس تهران تا خرداد ماه شده است. بورس تهران اقدام به محاسبه شاخص قیمت برای هر صنعت میکند که همگی با فرمولی مشابه با فرمول شاخص کل قیمت محاسبه شدهاند. در یک تفکیک کلیتر، شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شدهاند که، گروه مالی در برگیرندهی شرکتهای صنعت واسطهگریهای مالی و گروه صنعت شرکتهای پذیرفته شده در بورس به جزء واسطهگریهای مالی است. بورس تهران به محاسبهی شاخص قیمت برای هر دو گروه کلی نیز میپردازد که با نام شاخص مالی73 و شاخص صنعت74 منتشر میشوند و هردو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معیارهای شاخص کل قیمت پیروی میکنند.
پ) شاخص پنجاه شرکت فعالتر: بورس تهران با دو روش اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت50 شرکت فعالتر میکند. این شاخص نشاندهندهی سطح عمومی قیمت 50 شرکت منتخب بورس اوراق بهادار است. آنچه در انتخاب 50 شرکت مزبور که در دورههای سه ماهه صورت میگیرد، بیشترین اهمیت را دارد تعداد روزهای داد و ستد شرکتها است. به تعبیر دیگر برخلاف سایر بورسها که به طور معمول، میزان سرمایه را برای انتخاب شرکتهای منتخب ملاک قرار میدهند و تنها آن را مقید به میزان مشخصی از نقدشوندگی میکنند. بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکتها را ملاک اصلی برای گزینش 50 شرکت قرار داده و به همین سبب شاخص مزبور را شاخص 50 شرکت فعالتر نامیده است.
همانگونه که اشاره شد، برای محاسبه شاخص پنجاه شرکت فعالتر از دو روش استفاده میشود، در روش اول که منجر به محاسبهی شاخص 50 شرکت فعالتر- میانگین ساده میشود که از روش میانگین ساده استفاده میشود که فرمول آن به صورت زیر میباشد:
PAI_t= (∑_(i=1)^n▒P_it )/D_t (2-2)
PAI_t = شاخص میانگین قیمت در زمانt
P_it = قیمت سهام شرکت iام در زمانt
D_t = عدد پایه شاخص در زمانt که در زمان مبدأ برابرشرکتهای مشمول شاخص بوده است
در صورت بروز مواردی همچون تجزیه سهام75 یا جداسازی شرکت،76 پایه شاخص به گونهای تعدیل میشود که روند شاخص از موارد مزبور متأثر نشود. روش دوم نیز همانند شاخص قیمت محاسبه و تعدیل میشود و منجر به محاسبه شاخص 50 شرکت فعالتر «میانگین موزون» میشود.
همانگونه که از فرمول بالا مشخص است، فرمول تعدیل پایۀ شاخص درآمد کل از دو جزء تشکیل شده است. بخش اول مربوط به بازده نقدی پرداختی شرکتهاست که باعث تعدیل پایۀ شاخص مزبور میشود و بخش دوم مربوط به موارد تعدیلی میشود که شاخص قیمت و شاخص درآمد کل مشترک است و شامل مواردی همچون افزایش سرمایه از محل آورده نقدی شرکتها میشود.
شرایطی را در نظر گیرید که شرکتها اقدام به پرداخت سود نقدی کردهاند و هیچ موردی منجر به تعدیل پایه شاخص قیمت نشود، رخ نداده باشد. در D_t یا D_(t+1) برابر خواهد بود و فرمول (2-3) به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
RD_(t+1)=(∑_(i=1)^n▒〖p_it q_it-〗 ∑_(i=1)^n▒〖DPS_(it+1) 〗)/(∑_(i=1)^n▒〖p_it q_it 〗) (2-3)
با کمی دقت مشخص است دراین شرایط RD_(t+1) کوچکتر از RD_t خواهد شد و این امر منجر به افزایش شاخص شاخص درآمد کل خواهد شد.
حال شرایطی را در نظر بگیرید که سود نقدی توسط شرکتی پرداخت نشده باشد، و لیکن شرکتهایی اقدام به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی کرده باشند. در این وضعیت فرمول (3-2) به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
RD_(t+1)=RD_t+(RD_t)/D_t *( D_(t+1)-D_t) (2-4)
شیوه محاسبهی فرمول (2-4) به گونهای است که درصد تغییراتRD را همانند Dخواهد کرد، به عنوان مثال اگرRD_(t+1)،2/1 برابر RD_t خواهد بود و همانطور که توضیح داده شد، این امر در شرایطی صورت میگیرد که سود نقدی پرداختی صفر باشد. به بیان دیگر در صورتی که سود نقدی توسط شرکتها پرداخت نشود و تنها افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا اضافه شدن شرکتهای دیگر برابر فهرست بورس یا موارد دیگر صورت گیرد، درصد تغییرات پایۀ شاخص قیمت و شاخص درآمد کل برابر خواهد
