
هر بخش را که، قیود نقدینگی را نیز احراز کرده باشند، برای محاسبه شاخص بخش مزبور انتخاب میکند. در بورس استانبول کلیه شرکتها ترکیهای هر بخش به جزء شرکتهای سرمایهگذاری47 و شرکتهایی با نماد معاملاتی بسته و در بورس تهران کلیۀ شرکتهای هر بخش در شاخصهای بخشی لحاظ میشوند. بورس توکیو در کلیۀ شرکتهای تشکیل دهندۀ هر صنعت را در شاخص بخش مزبور لحاظ میکند و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد، آخرین قیمت آن را در شاخص منظور مینماید.
ب)شاخص شرکتهای منتخب: در ابتدای محاسبۀ شاخص برای اولین بار در جهان، در سوم جولای 1884 توسط شرکت داوجونز48 در آمریکا صورت گرفت، مشکلات محاسبات که در آن زمان به صورت دستی انجام میشد، طراحان شاخص را وادار به گزینش تعداد محدودی شرکت میکرد. بدین ترتیب اولین شاخص طراحی شده که میانگین صنعتی دواجونز49 نام گرفت، 12 شرکت بزرگ راهآهن را شامل شده است. امروزه نیز هر چند در بسیاری از بورسهای جهان شاخصهای فراگیر50 طراحی و محاسبه شدهاند، ولی شاخصهای شرکتهای منتخب نیز حجم قابل توجهی از آمار تهیه شده توسط دستاندرکاران بازار سرمایه را به خود اختصاص میدهد
در این میان میتوان به شاخص بورس ملی-30 51، شاخص بورس ملی-50 52، شاخص بورس ملی-10053 که توسط بورس استانبول تهیه میشوند و به ترتیب30، 50 و 100 شرکت منتخب را در بردارند، فاینشنال تامیز- بورس اوراق بهادار100 54که توسط روزنامۀ فاینشنال تامیز55 و بورس لندن محاسبه میشود و 100 شرکت منتخب بورس لندن را شامل میشود و نیز کُسپی20056 که توسط بورس کره تهیه میشود و مشتمل بر 200 شرکت منتخب بورس کره است، اشاره دارد.
بورس تهران نیز اقدام به محاسبۀ شاخص قیمت 50 شرکت فعالتر به دو شیوۀ ساده و موزون مینماید. ملاک اصلی انتخاب شرکتهای مزبور در اکثر بورسهای جهان میزان حجم سرمایه57 آنها است، هر چند قیودی همچون میزان نقدشوندگی نیز با آن همراه است. بورس اوراق بهادار تهران میزان نقدشوندگی را به عنوان معیار اصلی در نظر گرفته است و از همین روی نام نماگر مزبور را شاخص قیمت 50 شرکت فعالتر و نه برتر نهاده است.
پ) شاخصهای مرکب: شاخصهای مرکب یا کل به منظور نماگری کل بازار سهام طراحی شدهاند و شاخص قیمت و درآمد کل را به عنوان پارامتر مورد بررسی پیش روی خود دارند. شاخصهای مرکب معمولاً مشتمل بر تمام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است. هر چند اغلب قیودی شامل؛ نقدشوندگی سهام و موضوعیت فعالیت شرکتها، آنها را محدود میسازند. شاخصهای مرکب بورسهای نیویورک و استانبول که به ترتیب با نماد انجمن بورس نیویورک58 و شاخص بورس ملی- شاخص فراگیر59 معرفی شوند. تمام شرکتهای بورس خود را به جزء شرکتهای سرمایهگذاری، در بردارند با این تفاوت که بورس استانبول شرکتهای خارجی را در شاخص مرکب لحاظ نمیکند. ولی بورس نیویورک شرکتهای داخلی و خارجی را در شاخص مزبور، منظور مینماید. بورس آتن نیز برای تالار اصلی60 و فرعی61 خود اقدام به طراحی شاخص مرکب کرده است که در اولی60 شرکت بزرگتر در دومی40 شرکت بزرگتر از هر تالار حضور دارند. شاخص مرکب بورس کره که با نماد کُسپی شناخته میشود، فراگیر و کلیۀ شرکتهای بورس کره را در بر میگیرد. نکته قابل توجه در طراحی و محاسبۀ شاخصهای مرکب عدم حضور شرکتهای سرمایهگذاری در محاسبه شاخص مزبور در بورسهای پیشرفتهای همچون بورس نیویورک است. این امر در بورس نیویورک از سال 2003 میلادی و پس از انجام اصطلاحاتی در شاخص انجمن بورس نیویورک صورت گرفته است و تا پیش از آن شرکتهای سرمایهگذاری نیز در شاخص مزبور گنجانده میشدند. علت اصلی انجام چنین اقدام اصلاحی را میتوان جلوگیری از بروز احتساب مضاعف مالکیت متقاطع62 شرکتها دانست.. پارهای از منتقدان بر این باورند که مالکیت متقاطع شرکتها که اغلب با تملک بسیاری از شرکتها به وسیله شرکتهای سرمایهگذاری صورت میپذیرد، سبب احتساب مضاعف سرمایه شرکتهای مزبور در شاخص میگردد.
ت) شاخص تالارها: بسیاری از بورس اوراق بهادار افزون بر بازار اصلی63 یا تالار اصلی64 اقدام به تأسیس و راهاندازی تالار فرعی65 نیز نمودهاند. در تالار فرعی شرکتهای تازه وارد یا شرکتهایی که شرایط حضور در تالار اصلی را ندارند، معامله میشوند. از سوی دیگر پارهای از بورسهای اوراق بهادار از جمله بورس استانبول اقدام به تأسیس بورسهای محلی66 و نیز بازار شرکتهای تازه وارد67 کردهاند و بخشی از شرکتهای خود را در این بازار داد و ستد میکنند. بورس اوراق بهادار تهران نیز چندی است که، اقدام به راهاندازی تالار فرعی کرده است و بورسهای منطقهای آن نیز شروع به فعالیت نمودهاند. بورسهایی اوراق بهاداری که تالارهایی افزون بر تالار اصلی دارند، برای هر تالار خود شاخص جداگانهای طراحی و محاسبۀ میکنند. شاخص تالارها همگی از فرمول واحدی پیروی و با شیوۀ یکسانی تعدیل میشوند و تنها تفاوت آنها در شرکتهایی است که در شاخص لحاظ میگردند. پارهای از بورسهای اوراق بهادار همچون بورس توکیو، استانبول و نیز بورس تهران کلیه شرکتهای تالار فرعی خود را در شاخص مربوطه منظور میکنند و بورسهایی همچون بورس آتن تنها 40 شرکت بزرگتر را در شاخص مزبور قرار می دهند.
2-3-3-2 پارامترمورد بررسی
پارامتر مورد بررسی یکی از اجزای بنیادین هر شاخص است، شاخصهای بورس اوراق بهادار به طور معمول دو پارامتر قیمت و درآمد کل را مورد بررسی قرار می دهند که، به ترتیب شاخص قیمت68 و شاخص بازده کل69 نام گرفتهاند. بعضی از بورسهای اوراق بهادار به طراحی و محاسبۀ شاخص بازدۀ نقدی70 نیز میپردازند که پارامتر مورد بررسی آنها، میزان بازده نقدی پرداختی شرکتهای مشمول شاخص است.
الف) شاخص قیمت: نماگر روند عمومی قیمت شرکتهای مشمول شاخص است که، تغییرات سطح عمومی قیمتها را نسبت به تاریخ مبدأ نشان میدهد. کلیه بورسهای اوراق بهادار معتبر به محاسبه این شاخص
