مناسبي قرار دارد و مراجعات گردشگري کنوني در حالت‌های کوتاه و ناپايدار شکل يافته است که بيشتر آن را مسافران عبوري تشکيل می‌دهد. بديهي است احصاء منابع و جاذبهها و ویژگی‌های طبيعي در ساختار سازهاي و معماري و طراحي و يا جغرافيائي در زمینه‌های طبيعي و محيطي و زیست‌گاهی و تبليغات در راستاي احراز شناخت از فضاي لاهيجان به‌عنوان مقصد گردشگران، هويت می‌یابد و تقويت راه‌های مواصلاتي و ايجاد تنوع در آن اين هويت را عميق می‌سازد و بر تعداد متقاضيان می‌افزاید.
همان‌طور که اشاره شد بازار فعلي گردشگران منطقه لاهيجان، بازارهاي داخلي است و براي ايجاد شرايط مناسب جهت ارتقاء و پيشبرد اهداف در اين منطقه، ابتدا بايد سطح مناسبي از گردشگران داخلي را در منطقه ملاحظه کرد تا بتوان از اين بستر به وجود آمده گردشگران خارجي را به اين ناحيه سوق داد و البته بدين معني نيست که تسهيلات و امکانات در تمامي مناطق بخصوص در اين منطقه به‌طور کامل وجود داشته باشد بلکه بايد در يک چرخه گسترده مناطق را طوري در کنار هم قرارداد تا مکمل يکديگر باشند و از ايجاد رقابت در آن‌ها پرهيز شود تا بتوان به يک توسعه يکپارچه در کل استان دست‌یافت. به‌عبارت‌دیگر این‌گونه می‌توان بيان کرد که برخي مناطق که داراي امکانات و خدمات و تسهيلات هستند، ابتدا بايد به سودهي مناسب برسند و بعد در مناطق ديگر به ايجاد اين امکانات پرداخت. زيرا اگر توجيه اقتصادي در بخش‌های مختلف وجود نداشته باشد، اهداف گردشگري منطقه با شکست مواجه خواهد شد.
فصل پنجم
نتایج و پیشنهادها
5-1- گردشگري شهري لاهيجان به روش تحليل نقاط قوت و ضعف، تهديدها و فرصتها
لاهيجان يك شهر با سابقه تاريخي است كه مردمي تجددخواه و به دنبال ظواهر زیباست . اگر زیبایی‌های اصيل شهري آن به شهروندان باز شناساند ه نشود اين تهديد وجود دارد كه بافت‌های قديم شهر تخريب و بجاي آن‌ها ساختمان‌های مدرن و یا حتي بی‌هویت جايگزين آن‌ها گردد . ممكن است مردم در مقابل حفظ بافت قديم مقاومت نمايند كه منافع آني آن‌ها را تأمین نكند، اما به‌مرورزمان و بااهمیت يافتن بافت در جذب گردشگر و ديدار مداوم شهروندان و گردشگران از آن‌ها از مردن محله‌های قديمي شهر جلوگيري می‌شود.
اين تحقيق از نوع توصيفي- تحليلي است. براي جمع‌آوری اطلاعات و موردنیاز از بررسيهاي اسنادي و كتابخانهاي و مطالعات ميداني استفاده و با توجه به اطلاعات به‌دست‌آمده، به بررسي جاذبهها، امكانات، خدمات و وضعيت كلي گردشگري در منطقه پرداخته سپس براي تجزیه‌وتحلیل يافتهها از مدل SWOT استفاده شد. براي اين منظور محيط داخلي (نقاط قوت و ضعف) و محيط خارجي (فرصتها و تهديدها) منطقه مطالعه گرديد و سپس براي تكميل اطلاعات به‌دست‌آمده، به‌وسیله پرسشنامه، از مردم و مسئولان مرتبط با گردشگري در شهرستان لاهیجان (به‌عنوان جامعه ميزبان) نيز نظرخواهی شد كه با وزن دهی به موارد موردنظر به تكميل ماتريس SWOT و درنهایت به ارائه راهبردها و استراتژی‌های مناسب توسعه گردشگري لاهیجان پرداخته شد. در اين تحقيق، نمونه آماري با استفاده از روش نمونهگیری مورگان صورت گرفت كه شامل دو گروه مردم (150 نفر) و مسئولان مرتبط با گردشگري(30 نفر) بوده است. اين حجم آماري يعني 150 مربوط به مردم محلي است. براي مشخص كردن تعداد نمونه براي گروه مديران و مسئولان ارگان‌های مرتبط با گردشگری لاهیجان، تقریباً بين همه افراد اين گروه پرسشنامه توزيع و تكميل گرديد. تعداد افراد اين گروه 30 نفر بود. به‌طورکلی، در مورد گردشگر ورودي به لاهیجان، با استفاده از آمار مسافراني كه از سوي سازمان پایانه‌های مسافربري استان گیلان ارائه‌شده است به‌طور متوسط در حدود 150 تا 200 هزار نفر ميتوان تخمين زد.
5-2- تكنيك SWOT
ابزاري براي شناخت تهدیدها و فرصت‌های موجود در محيط خارجي يك سيستم و بازشناسي ضعفها و قوت‌های داخلي آن به‌منظور سنجش وضعيت و تدوين راهبرد براي هدايت و كنترل آن سيستم است. اين روش ابزاري براي تحليل وضعيت و تدوين راهبرد است و اين امور از طريق بازشناسي و طبقهبندي قوت‌ها و ضعف‌های دروني سيستم؛ بازشناسي و طبقهبندي فرصتها و تهديدهاي موجود در محيط خارج سيستم؛ تكميل ماتريس سوآت؛ و تدوين راهبردهاي گوناگون براي هدايت سيستم در آينده؛ صورت میگیرد. به‌عبارت‌دیگر، مدل سوات يكي از ابزارهاي استراتژيك تطابق نقاط قوت و ضعف درون سيستمي با فرصتها و تهديدات برون سيستمي است. این مدل شناسايي اين عوامل و انتخاب استراتژی‌ای كه بهترين تطابق بين آن‌ها را ايجاد می‌نماید، ارائه می‌دهد. از ديدگاه اين مدل، يك استراتژي مناسب قوت‌ها و فرصتها را به حداكثر و ضعفها و تهديدها را به حداقل ممكن ميرساند. براي اين منظور، نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهديدها در چهار حالت كلي ST ،WO ،SO و WT پيوند داده ميشوند و گزينههاي استراتژي از بين آن‌ها انتخاب ميشوند. براي ساختن ماتريس تهديدات، فرصتها، نقاط ضعف، نقاط قوت بايد هشت مرحله را طي كرد: – فهرستي از فرصت‌های عمده‌ای كه در محيط خارجي سازمان وجود دارد، فهرستي از تهديدات عمده موجود در محيط خارج سازمان؛ – فهرستي از نقاط قوت داخلي و عمده سازمان؛ فهرستي از نقاط عمده ضعف داخلي سازمان؛ نقاط قوت داخلي و فرصت‌های خارجي را باهم مقايسه كنيد و نتيجه در خانه مربوط در گروه استراتژيهاي SO قرار دهيد؛ نقاط ضعف داخلي را با فرصت‌های موجود در خارج مقايسه كنيد و نتيجه را در گروه استراتژی‌های WO قرار دهيد؛ نقاط قوت داخلي را با تهديدات خارجي مقايسه گردد، نتيجه را در گروه استراتژيهاي ST قرار دهيد؛ نقاط ضعف داخلي را با تهديدات خارجي مقايسه نموده، نتيجه را در گروه استراتژی‌های WT قرار دهيد.
شکل 5-1- شمای کلی تحلیل SWOT
-تدوين راهبردها
ماتريس سوآت امكان تدوين چهار انتخاب يا راهبرد متفاوت را فراهم ميآورد. البته، در جريان عمل برخي از راهبردها با يكديگر هم‌پوشانی داشته، يا به‌طور همزمان و هماهنگ با يكديگر به اجرا درمی‌آیند. درواقع، برحسب وضعيت سيستم، چهار دسته راهبرد را كه ازنظر درجه كنشگري متفاوت هستند، ميتوان تدوين كرد:
راهبرد دفاعي
هدف كلي راهبرد دفاعي برای كاهش ضعفهاي سيستم براي كاستن و خنثيسازي تهدیدهاست.
راهبرد انطباقي
راهبر انطباقي تلاش دارد با كاستن از ضعفها حداكثر استفاده را از فرصتهاي موجود ببرد. يك سازمان ممكن است در محيط خارجي خود متوجه وجود فرصتهايي شود، ولي به‌واسطه ضعف‌های سازماني خود قادر به بهرهبرداري از آن نباشد. در چنين شرايطي، اتخاذ راهبرد انطباقي ميتواند امكان استفاده از فرصت را فراهم آورد.
راهبرد اقتضايي
اين راهبرد بر پایه بهره گرفتن از قوت‌های سيستم براي مقابله با تهديدات تدوين ميشود و هدف آن به حداكثر رساندن نقاط قوت و به حداقل رساندن تهديدات است. باوجوداین، ازآنجاکه تجارب گذشته نشان داده است كه كاربرد نابجاي قدرت ميتواند نتايج نامطلوبي به بار آورد، هيچ سازماني نبايد به‌طور نسنجيده از قدرت خود براي رفع تهديدات استفاده كند.
راهبرد تهاجمي
تمام سيستمها خواهان وضعيتي هستند كه قادر باشند همزمان قوت و فرصت‌های خود را به حداكثر برسانند. برخلاف راهبرد دفاعي كه يك راه‌حل واكنشي است راهبرد تهاجمي يك راه‌حل كنشگر است، در چنين وضعيتي سازمان با استفاده از نقاط قوت خويش براي گسترش بازار توليدات و خدمات خود گام برمی‌دارد.
تشخيص صحيح، نخستين گام يك برنامه‌ریزی موفق است، براي درك واقعيت اجتماعی- اقتصادي يك قلمرو، دستيابي به يك تشخيص صحيح حياتي است . تلفيق و تحليل داده‌های موجود از طريق وقوف به موقعيت واقعي منطقه به نتيجه درست يعني حل مشكلات راهبردي منجر می‌شود. راه‌های متفاوتي براي رسيدن به تشخيص صحيح وجود دارد . شناخته می‌شود، اين روش منطقه‌ای گردشگري است . در اين روش، SWOT يكي از معروف‌ترین آن‌ها به نام تحليل نقاط ضعف و قوت فرصتها و تهديدهاي گذشته، حال و آينده، موردبررسی قرار می‌گیرند. ميزان تأثیرگذاری اين روش بستگي به روش‌شناسی مورد اجماع همه واحدهاي محلي فعال در اين زمينه دارد. ممكن است بسيار سودمند باشد اگر كارگزاران بيروني مانند كارگزاران توسعه گردشگري و شركت مشاور در اين زمينه استفاده شود.به‌هرروی براي دستيابي به يك برنامه راهبردي در توسعه گردشگري بايد تحليل منابع موجود و در دسترس قلمرو، شناخت مشتريان، انتخاب راهبردي تجاري مناسب و مهندسي مجدد موقعيت گردشگري داشته باشيم.
شهر لاهيجان و حوزه نفوذ آن داراي نقاط قوت بسيار گردشگري است اما هجوم گردشگران بدون هدايت آن‌ها در شهر نه‌تنها فایده‌ای براي ساكنين آن در ب ر نخواهد داشت بلكه تهديدي بالقوه در تخريب محیط‌زیست و توجه بیش‌ازحد به فضاهاي گردشگري نوساز در شرق لاهيجان شامل بام سبز، تله كابين و ساير فضاهاي مشابه، باعث عدم سرمایه‌گذاری در بافت قديم می‌شود . ايجاد مسير گردشگري پياده در بافت قديم به صورتي كه گردشگر علاوه بر ديدار از جاذبه‌های گردشگري جديد از آن‌ها نيز ديدار نمايد، باعث ايجاد حس هويت در شهروندان و اهميت دادن به ميراث شهري در آن‌ها می‌شود . اين تهديد نيز وجود ندارد كه اهميت دادن به بافت قديم باعث از رونق افتادن فضاهاي گردشگري گردد زيرا اين فضاها داراي چنان جاذبه‌ای هستند كه مسافران را به سمت خود می‌کشانند.
هدف: ايجاد و زمینه‌های لازم جهت گسترش صنعت گردشگری شهري با حفظ پايداري توسعه
نقاط قوت(S)
نقاط ضعف(W )
فرصتها (O)
تهديدها(T)
مركزيت منطقه‌ای لاهيجان در منطقه شرق گيلان از ادوار مختلف تاريخي تاكنون
اشتهار شهر لاهيجان در بين مردم به جهت محصولات آن (چاي، كلوچه، بامبو بافي و ساير صنایع‌دستی)
نوع و تجمع آثار تاريخي و بافت قديم در لاهيجان
روحيه مهمان‌نوازی و صميميت مردم
تنوع نقاط ديدني طبيعت و وجود تفریحگاه‌های طبيعي در حوزه نفوذ لاهيجان
وجود صنایع‌دستی و کارگاه‌های آن در شهر
سطح بالاي مدنيت و فرهنگ ديرينه و روحيه شهرنشيني و سازگاري اجتماعي
آميختگي تاريخ و طبیعت
وجود رودخانه‌ها و تالاب‌های نزديك به شهر
نوع غذاي محلي مانند باقلا قاتق مرغ ترش كال كباب و …
وجود مجموعه چهارپادشاهان و بافت قديم محلات در مركز شهر
جود مراسم خاص عزاداري محرم در شهر لاهيجان ازجمله حركت دسته‌ها در محلات و مراسم چهل‌منبر
وجود مراكز آموزش عالي جهت تربيت كارشناسان در زمينه گردشگري مديريت بازاريابي معماري و هنرهاي سنتي
وجود ديد مناظر طبيعي از داخل شهر و امتزاج طبيعت و شهرنشيني باهم وجود باغات چاي و کارخانه‌های متعدد چای‌سازی در شهر لاهیجان
عدم برخورداري از شبكه مناسب دسترسي هوايي و ريلي
كمبود امكانات رفاهي، تفريحي و اقامتي مناسب
فقدان علائم و نشانه‌های شهري مناسب جهت راهنمايي گردشگران
استاندارد نبودن فضاهاي اقامتي
نامناسب بودن وسایل نقليه عمومي براي استفاده گردشگران
ناشناخته بودن لاهيجان از جهت تاريخي فرهنگي در بين عموم مردم
فقدان عملكرد مناسب با شخصيت يك شهر تاريخي
كوتاهي درمعرفي ویژگی‌های ارزشمند لاهيجان حتي به شهروندان لاهيجاني
عدم وجود حساسيت به حفظ ميراث فرهنگي و تاريخي در شهروندان لاهيجي
نبود برنامه‌ای جامع براي برنامه‌ریزی گردشگري متناسب با سابقه فرهنگي و تاريخي
عدم امنيت كامل گردشگران از ناحيه برخی افراد
انتخاب شهر لاهيجان به‌عنوان شهر نمونه گردشگري به تصويب هیئت دولت
موقعيت مناسب سرمایه‌گذاری (داخلي و خارجي) درزمينه گردشگري
وجود طبيعت تالابي و جنگلي و امكان استفاده اكوترريسم (طبیعت‌گردی ) از آن
ثبت برخي آثار و بناهاي تاريخي توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري
امكان بهره‌برداری بناهاي باارزش تاريخي در زمينه آموزشي فرهنگي و اقامتي
امكان احياي مراسم و تقويت مراسم و سنت‌ها با مطالعه در سير تاريخي آن‌ها
فرصت تبادل فرهنگي با گردشگران امكان گسترش صنایع‌دستی بومي و ايجاد مراكزي به اين منظور در بافت قديم
امكان احياي ورزش‌های سنتي ازجمله كشتي
