خويش را به‌عنوان قطب تجاري حفظ می‌نماید.
در چند سال بعد از انقلاب بنا به مقتضيات، فعالیت‌های عمراني توسعه و تغيير سيماي شهر لاهيجان به‌کندی صورت گرفت و تقريباً به مدت دو دهه به اين وضعيت ادامه يافت . از سال 1370 به بعد با به وجود آمدن بلوارها و مکان‌های تفريحي جديد در دامنه كوه شاه‌نشین شهر به‌دوراز بافت كهن، گرايش به توسعه نوين شهر به‌طرف اين محور جديد جلب گرديد، بدين ترتيب جذابیت‌های كاذب اين حوزه، امكان ماندگاري و كاركرد منطقي را از بخش قديمي شهر گرفته است . اگر از فاصله دور و از بالا به شهر لاهيجان به‌عنوان يك شهر كوچك قديمي بنگريم پراكندگي غيرمشخصي از يك بافت ساخته‌شده با شبكه منظم و نامنظم و تکه‌هایی از زمین‌های باز كالبد فيزيكي شهر را براي ما مجسم می‌سازد. علی‌رغم ساخت‌وسازهای خلاف قاعده شهرسازي و ساخت بعضي ساختمان‌ها با شیوه‌های معماري مدرن و حتي بيگانه ، توده كلي شهر هنوز نشانه‌هایی از يك شهر با ساختمان‌های سفيد و سقف‌هایش يبدار سفالي به چشم می‌آید . با ايجاد خیابان‌های جديد در دوران پهلوي اول و دوم سيماي كلي شهر كه مبتني بر نظام محله‌ای بود ازهم‌پاشیده شد . با انتقال تمامي فعالیت‌ها به‌خصوص فعالیت‌های اقتصادي و اجتماعي به لبه خیابان‌ها ، بافت محله‌ها را ايزوله كرده است .
3-6-7-بافت و سازمان فضايي شهر لاهيجان
بافت و سازمان فضايي شهر لاهيجان علاوه بر تأثير از عوامل طبيعي از وضعيت اجتماعي آن متأثر بوده اين امر درگذشته نيز در نحوه شکل‌گیری شهر اثر عمده‌ای داشته است گرچه ورود اتومبيل و نياز به احداث شبكه رفت‌وآمد موجب گرديده كه بافت‌های منسجم محلات قديمي شكل گذشته را حفظ ننمايد ولي عليرغم اين عوامل هنوز بقاياي همبستگی‌های اجتماعي و هسته‌های شکل‌گرفته خدمات محله‌ای در بافت سنتي شهر مشاهده می‌گردد با توسعه شهر فرم محلات تغيير كرده و ارتباطات آن‌ها ضعيف شده گرچه هنوز بارقه‌ای از تجمع مردم در میدان‌های قديم هسته مركزي به علت وجود مساجد و مغازه‌ها ديده می‌شود در حال حاضر سه نوع بافت در شهر لاهيجان قابل‌تشخیص است (مطالعات ميداني).
1- بافت هسته مركزي و قديمي شهر
2- بافت كوي كارمندان و كارگران
3- بافت محله‌های نوسازي شهري
شکل 3-10- بافت هسته مركزي و قديمي شهر لاهيجان(سازمان نقشه‌برداری كشور 1382)
شکل 3-11- بافت كوي كارگر و يك محله نوساز شهر لاهيجان(سازمان نقشه‌برداری كشور 1382)
3-6-8-شناخت عناصر مهم شهري
عناصر مهم شهري لاهيجان ، شامل عناصر تاريخي ، مذهبي، تفريحي و بعضي از ساختمان‌های خاص مانند کارخانه‌ها و پل‌ها و همچنين راسته‌بازار و كاروانسراها می‌باشد، كه به تعدادي از آن‌ها اشاره می‌شود:
1-خشته پل (پل خشتي) واقع در محله پردسر
2-بقعه ملاعقيل (عاقليه) در پردسر
3-بافت قديم محلات پردسر و گابنه
4-بقعه پيرعلي در گابنه
5-مسجد اكبريه در گابنه
6-حمام گلشن در گابنه
7-مجموعه چهار پادشاهان (بقعه خاندان كيايي) در محله ميدان
8-مدرسه و مسجد جامع لاهيجان در محله ميدان
9-كاروانسراي مطلق در ميدان
10-كاروانسراي كبير در ميدان
11-بافت قديم محله ميدان كوچه طالبي
12-حسينيه امجد السلطان كه به‌تازگی تخریب‌شده است و قرار است بناي يادماني در آن مكان احداث گردد
13-بقعه شيخ يحيي
14-آرامگاه كاشف السلطنه و موزه چاي
15-باغ كشاورزي و ايستگاه تحقيقاتي
16-تفريحگاه بام سبز
17-تله كابين لاهيجان به ارتفاعات تاج‌خروس
18-مجموعه تفريحي استخر جزيره و شيطان كوه
19-بقعه امير شهيد
20-باغ ملي
21-بقعه اميرشمس الدين در اردوبازار
22-مجموعه سليمانيه در اردوبازار
23-بازارچه منجمي در خميركلايه
24-بافت قديم محلات خميركلايه و غريب آباد
25-كارخانه نوغان
26-کارخانه‌های چاي در سطح شهر ازجمله: مظفري، مجمع صنايع، شيدايي، صفاري، دلشاد، برهان، فجر، ابريشمي،چايچي، توكلي، گلستان، قنوعي، اختيف
27-بقعه شيخ زاهد گيلاني (مطالعات ميداني).
3-6-9- بازشناسي تنگناها و نيازهاي كالبدي شهر
شهر قديمي لاهيجان با توجه به نقش تاريخي و اقتصادي خود در منطقه دچار معضلاتي است كه از آن جمله‌اند استقرار عناصر كالبدي شهر به نحوي نيست كه ارتباط فضايي آن‌ها به‌وضوح ديده شود كمبود فضاهاي شهري و فرسودگي بافت‌های قديمي ، شهر لاهيجان عليرغم رشد سريع چندساله اخير به‌طور متوازن گسترش پيدا نكرده است بلكه اين گسترش و توسعه بيشتر به سمت شرق و ارتفاعات شيطان كوه بوده است . بازهم خالي شدن ساختمان‌های قديمي شهر از ساكنان اصيل و رها شدن آن‌ها كه روند تخريبشان را سرعت می‌بخشد از معضلات اساسي است(مطالعات ميداني)
فصل چهارم
قابلیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری
شهر لاهیجان
4-1- جاذبه های گردشگری شهر لاهیجان
شهرستان لاهيجان با برخورداري از دشت‌های سرسبز، دامنه‌های زيباي سلسله جبال البرز، شاليزارها و باغ‌های چشم‌نواز و سحرانگیز در دشت و كوه، استخر آرميده در كنار كوه سرسبز شاه‌نشین در ضلع شرقي شهر لاهيجان، قدمت تاريخي و آثار و يادمان مذهبي و تاريخي يكي از پرجاذبه‌ترین مناطق ايران است (مهندسين مشاور بزرگ اميد نيك 1380) برخي از جاذبه‌های طبيعي و تاريخي به علل رشد و توسعه و نوسازي شهرها و خیابان‌ها و پاره‌ای هم در طول تاريخ براثر عوارض فرهنگي كردن منافع شخصي و ناديده انگاشتن مصالح عمومي به‌وسیله مردم، زعما و متوليان حكومتي مورد تهاجم قرارگرفته‌اند . شهرستان لاهيجان با همه فرازها و نشیب‌ها و حوادث طبيعي و تاريخي خود هنوز ازنظر زيستي، فرهنگي و تاريخي يكي از پرجاذبه‌ترین مناطق ايران است و می‌تواند به‌عنوان یک‌قطب باارزش گردشگری ايران مدنظر قرار گيرد.
4-1-2- جاذبه‌های فرهنگی
4-1-2-1- بناها و آثار تاريخي لاهيجان
-1 بقعه آقا مير شمس الدين: بقعه آقا مير شمس‌الدین معلم شاه اسماعيل اول در دوران اقامت در لاهيجان، بنايي از دوره صفويه است كه در محله اردو بازار و در قسمت مركزي شهر لاهيجان قرار دارد .
شکل4-1- مقبره امير شمس‌الدین اردوبازار(برداشت ميداني)
صندوق بقعه داراي دو كتيبه است كه تاريخ 1017 ه ق و 1018 ه ق تاريخ شروع و پايان انجام كار صندوق بر آن‌ها نوشته شده است. بناي بقعه كرسي بلند و از چوب و آجر است . کاشی‌های كوچك و ظريف سبز رنگ بام گنبد را پوشانده‌اند. بنا از خارج چهارضلعی و از داخل هشت‌ضلعی و داراي هشت درگاه مزين به كاشي است . طاق درگاه‌ها گچ‌بری دارد و بر بالاي گچ‌بری دورادور رف ديده می‌شود . قسمتي از بقعه آینه‌کاری است . درهاي شرقي ، شمالي و جنوبي بقعه به ايوان باز می‌شوند و در غربي به سمت حجره‌ای است كه چند نفر از افراد محلي در آن دفن شده‌اند . ايوان شرقي داراي چهار فيلپاي گچ‌بری شده با حاشيه ظريف است (سازمان ميراث فرهنگي، صنایع‌دستی و گردشگري گيلان1385).
-2 بقعه آقا سيد احمد معروف به آقا مير شهيد: بقعه آقا مير شهيد يكي از فرزندان امام موسي كاظم در خيابان امير شهيد نزديك به سبزه‌میدان قرار دارد . ناي اصلي اتاقي با گنبد مدور و سقف طاقي مزين به شیشه‌های رنگين است . در چهار سوی بنا، چهار در چوبين ساده با خفنگ و گچ كاري مشبك بر بالاي هر در به چشم می‌خورد . مرقد ساخته‌شده از گچ و گل است و ضريحي چوبين و مشبك دارد . بر بالاي در اصلي نقاشي ظريفي كشيده شده است . كتيبه حاشيه شريح تاريخ 1133 ه ق را نشان می‌دهد(سازمان ميراث فرهنگي، صنایع‌دستی و گردشگري گيلان 1385).
-3 بقعه چهار پادشاه: بقعه چهار پادشاهان لاهيجان مجموعه‌ای از مقابر و مسجد متصل به آن شکل‌گرفته است . اين مجموعه مركب از اتاق‌هایی در كنار يكديگر و ايواني است در جهت شمالي اتاق‌ها كه به‌موازات آن‌ها كشيده شده است، قدیمی‌ترین مقبره اين مجموعه متعلق به سيد خور کیا يا خرم كيا است . بقيه مقابر پس از جنگ سال 791 ه ق در رشت كه به كشته شدن چند تن از حكام كيائي منجر شد، به اين محل انتقال و در جوار قبر قديمي سيد خور کیا مدفون شدند.
شکل4-2- مقبره چهارپادشاهان ميدان(برداشت ميداني)
علت نام‌گذاری امروزي اين بنا به اين دليل است كه اين مقابر را به سيد خور کیا متوفي در سال 627 ه ق سيد علي كيا متوفي در سال 761 ه ق سيد رضي كيا متوفي در سال 820 ه ق و سيد يحيي كيا متوفي در سال 820 ه ق نسبت می‌دهند . البته مقبره فرد اخير به‌صورت مجزا و در بناي ديگري واقع در شرق بناي اصلي دفن شده است . اين بنا با تعميرات اخير شكل جديدي پیداکرده است . از وجوه زيباي اين بناي به‌ظاهر ساده كه داراي بامي سفالين است، بايد به صندوق‌های چوبي مقبره اشاره داشت كه هريك در نوع خود در اوج هنر منبت‌کاری و گره چيني است . غير از صندوق‌های چوبي اين مقابر كه با آيات قرآني و گره چيني آراسته شده است، بايد ذكري نيز از درهاي چوبي و قديمي اين بقعه كرد .
سازندگان درها و نيز خوشنويسان آن‌ها هنرمندان بنامي چون علي نجار التبريزي، عبدالكاتب خواجكي كرماني، محمد بن داود كيا و حسین بن علي الصالحي الجيلاني بوده‌اند . بر حاشيه بالاي ايوان اشعاري از ترجيح بند محتشم كاشاني در رثاي سالار شهيدان به خط نستعليق و به‌صورت گچ‌بری برجسته ديده می‌شود . نقاش‌های ديواري بنا بسيار ديدني است . اين نقاشی‌ها اطراف اتاق سيد خور کیا را با صحنه رزمگاه كربلا و سواران، آراسته‌اند . اين بنا با توجه به کتیبه‌های موجود روي صندوق و درها به قرن 7 تا 9 هجري منسوب شده و در كنار بقعه مير شمس‌الدین از بقاع معتبر لاهيجان به شمار می‌آید(سازمان ميراث فرهنگي، صنایع‌دستی و گردشگري گيلان 1385) .
ساختمان اين بقعه مستطيل شكل است و به‌وسیله چند پله به ايواني راه پيدا می‌کند كه بر ديوار آن مراسم مذهبي را به تصوير کشیده‌اند . ستون‌های اين ايوان كه برپاي دارنده ساختمان است به‌وسیله پوششي از سنگ پوشانده است . نماي داخلي بقعه تاريك است و حالت روحاني و عرفاني به مكان می‌بخشد . در حاشيه بالاي اتاق ابياتي از هفت‌بند كاشاني گچ‌بری شده است . يكي از موارد قابل‌توجه در مقبره چهار پادشاهان به‌کارگیری موضوعات بومي و يا به‌عبارت‌دیگر نمادهايي مختص به ناحيه گيلان است كه در نقوش ديواري آن مشاهده می‌شود . از ديگر موارد بايد به نقوش کاشی‌های ازاره ايوان اشاره نمود كه در کاشی‌های قديمي نقوش گياهي و الهام گرفته از مواردي است كه گسترش نقوش جانوري در آن بكار رفته است(سازمان ميراث فرهنگي، صنایع‌دستی و گردشگري گيلان 1385).
-4 بقعه ملاعاقل (عقيل) عاقليه: اين بقعه در سمت جنوبي غربي لاهيجان در محله پردسر قرار دارد . بناي اصلي بقعه اتاقي است با كف گچ‌وخاک و طاق لمبه‌کوبی و بام سفال سر ، دو در ورودي شمال و شرقي دارد كه به ايوان باز مي شوند. قبري در اين اتاق است كه روزي از کاشی‌های هشت‌ضلعی گل‌دار پوشيده شده بود . قبرهاي اين بقعه سه مرتبه است و سه جسد درون دخمه‌هایی با طاق‌های مدور قرار دارند . متأسفانه اين مقبره با دخل و تصرف شديد از شكل اصيل خود درآمده است(سازمان ميراث فرهنگي، صنایع‌دستی و گردشگري گيلان 1385).
شکل4-3- مقبره عاقليه پردسر(برداشت ميداني)
5- بقعه آقا مير ابراهيم بن موسي الكاظم (ع): بناي اصلي بقعه اتاقي است ساده كه در محله گابنه در مركز لاهيجان و در مقابل مسجد اكبريه قرار دارد . سقف ايوان و اتاق لمبه‌کوبی و كف اتاق با كاشي آبي کاشی‌کاری شده است. بر حاشیه‌های بالا و پائين و عمودي ضريح سوره مباركه يس و بر بدنه شمالي آن نام چهارده معصوم را حك و کنده‌کاری کرده‌اند(سازمان ميراث فرهنگي، صنایع‌دستی و گردشگري گيلان 1385).
-6 بقعه پير علي: بقعه طرحي زيبا دارد و در محله گابنه لاهيجان و اقع شده است . بناي هشت‌ضلعی اين بقعه آجري است. چهاردر بنادر چهار جهت اصلي است كه به ایوان‌ها گشوده می‌شوند.
شکل4-5- بقعه پيرعلي گابنه(برداشت ميداني)
هر در خفتگي مشبك هلالي دارد . برجستگي گنبد بسيار كم است و در كمربند داخلي آن ابياتي از هفت‌بند كاشاني نوشته شده
