زمین‌شناسی، مناظر تماشايي، پارک‌های ملي و محیط‌های دريايي را شامل هستند . علاقه‌های حرفه‌ای مستلزم بازديدهايي براي ملاقات مردماني با حرفه‌های مشابه و تبادل عقايد است . گردش‌های آموزشي نوعي از گردشگري با انگیزه‌ی خاص است . فعالیت‌های مشاركتي، مانند گردشگراني كه تحت نظارت در يك محل حفاري باستان‌شناسی كار می‌کنند اموري متداول هستند.
گردشگري ماجراجويانه به گردشگراني اشاره می‌کند كه به‌طور جسماني و شخصي خودشان را درگير فعالیت‌های غالباً خطرناك می‌کنند . اين فعالیت‌ها شامل شكار حيوانات وحشي، سفرهاي طولاني و دشوار در مناطق دو ر افتاده، پیاده‌روی ، کوه‌پیمایی و قایق‌سواری در تند آب است . شكار و ماهيگيري ممكن است به‌عنوان جنبه‌ای از علاقه خاص و گردشگري ماجراجويانه در نظر گرفته شود . شكلي از گردشگري كه به گردشگری با انگیزه‌ی خاص مربوط می‌شود با عبارات مختلفي ناميده شده است مانند گردش گري جايگزين، گردشگري مسئولانه، گردشگري مناسب و حتي گردشگري پايدار (با وجود اين، روش به‌کاربرده شده در اين پژوهش اين است كه تمام شکل‌های توسعه گردشگري بايد طوري برنامه‌ریزی شود كه مسئولانه، مناسب و پايدار باشد).
2-5-4- گردشگري در مقياس كوچك و غيرمعمول
انواعي از گردشگري به شكلي توسعه از گردشگري در مقياس كوچك و غیرمعمولی است، ازجمله:
گردشگري روستايي: گروه‌های كوچكي از گردشگران در روستاهاي سنتي و غالباً دورافتاده يا در نزديكي آن‌ها اقامت می‌کنند و درباره زندگي روستايي و محيط محلي شناخت پيدا می‌کنند . روستاييان مالك تسهيلات گردشگري هستند و آن‌ها را اداره می‌کنند.
گردشگري مزرعه‌ای يا كشاورزي: گردشگران در خانواده‌های مزرعه نشين اقامت و درباره فعالیت‌های مزرعه‌داری دانش كسب می‌کنند، يا با اقامت در مزارع گرمسيري درباره زندگي و فعالیت‌های مردم آنجا اطلاعاتي می‌آموزند، يا بازندگی در روستاهاي ماهيگيري و در خانواده ماهيگيران همراه آنان به سفرهاي ماهيگيري می‌روند.
گردش‌های راهپيمايي و دوچرخه‌سواری: گردشگراني كه با پاي پياده يا به‌وسیله دوچرخه مسافرت و در مهمانخانه‌ها، مهمان‌پذیرها و منازل شخصي اقامت می‌کنند، ب ا مردم محلي آشنا می‌شوند و شناختي از فرهنگ و محيط آنان پيدا می‌کنند.
گردشگري طبيعت (اكوتوريسم): گردشگراني در مناطق طبيعي همراه با راهنماهای محلي پیاده‌روی يا قایق‌سواری می‌کنند و راهنماها به آن‌ها درباره گياهان و جانوران و محیط‌زیست توضيح می‌دهند . اين نوع از گردشگري كه شكلي کنترل‌شده از گردشگري طبيعت است، در حال حاضر توجه زيادي را جلب كرده است زيرا تأكيد آن بر حفظ و نگهداري محیط‌زیست و يادگيري درباره طبيعت است.
برنامه‌های كمك به اجتماع: گروه‌های كوچكي از گردشگران، غالباً سازمان‌های اجتماعي در كشورهايشان ، از يك منطقه بازديد می‌کنند و با يك پروژه خاص عمراني مانند احداث خانه‌های ارزان‌قیمت يا ساخت منبع آب دهكده به مردم محلي ياري می‌رسانند.
2-5-5- ساير شکل‌های گردشگري
چندين شكل ديگر از گردشگري وجود دارد كه براي بسياري جاها مناسب هستند. ازجمله:
گردشگري حمل‌ونقل آبي: مسافرت با کشتی‌های تفريحي، قايقراني در رودخانه‌ها و کانال‌ها، كه تمام این‌ها در برخي مناطق دنيا بسيار محبوبيت دارند . براي اين نوع گردشگري احداث اسکله‌ها، باراندازها، لنگرگاه‌ها و ايجاد امكانات و خدمات مرتبط با آن‌ها ضروري است.
گردشگري مسكوني : احداث انواع مختلف مسكن، و ايجاد امكانات و خدمات مرتبط، و استفاده از اين خانه‌ها به‌عنوان محل اقامت براي گردشگراني كه تعطيلات يا دوران بازنشستگي خود را می‌گذرانند . اين شكل از گردشگري بسيار متداول است.
گردشگري اردويي و كارواني: توسعه امكانات اردويي، معمولاً نزديك يك جاذبه يا محل تفريحي، ورزشي مهم، و احداث محل‌هایی براي توقف کاروان‌ها و خودروهاي تفريحي نزديك بزرگراه‌ها يا جاذبه‌ها.
گردشگري با گرايش به حمل‌ونقل: هتل‌ها و ساير امكانات و خدمات مستقر در كنار مراكز مهم حمل‌ونقل، به‌ویژه فرودگاه‌ها براي مسافران رهگذر . توسعه گردشگري مرتبط با فرودگاه در حال حاضر امكانات برگزاري جلسات را براي اشخاصي كه به‌منظور امور بازرگاني مسافرت می‌کنند فراهم می‌آورد . توسعه مهمان‌پذیرها در طول بزرگراه‌های اصلي، به‌ویژه در ناحیه‌های پيراموني شهرهاي كوچك و بزرگ در تقاطع‌های بزرگراه‌ها با مسافرت جاده‌ای مرتبط است.
گردشگري جوانان : مسافرت جوانان و دانشجويان براي يادگيري، ورزش و تفريح سال‌هاست كه به‌عنوان شكلي از گردشگري تثبیت‌شده است و در حال حاضر در بسياري از كشورها اين نوع گردشگري تشويق می‌شود . گردشگري جوانان مستلزم توسعه محل‌های اقامت ارزان‌قیمت غالباً مهمانخانه‌ها يا خوابگاه‌هاست . طرح احداث مهمانخانه براي بزرگ‌سالان براي بزرگ‌سالانی كه سفرهاي آموزشي می‌کنند و در اتاق‌هایی از نوع مهمانخانه اقامت می‌گزینند نيز اكنون بسيار موردتوجه است.
انواع مهمي از گردشگري كه در سطور زير شرح داده خواهند شد به هيچ شكل خاصي از گردشگري مرتبط نيستند، ولي بر انگیزه‌های مخصوص مسافرتي مبتني هستند:
گردشگري مذهبي : مسافرت زائران به اماكن مهم مذهبي ، مانند سفر حج به مكه و بازديد از واتيكان در رُم و واراناسي در هند، در بعضي كشورها بسيار مهم است . زائران مذهبي غالباً خواهان برخورداري از امكانات و خدمات توريستي هستند.
گردشگري قومي : اين نوع گردشگري كه در اينجا به كار رفته است به اشخاصي اشاره می‌کند كه از محل تولّد خودشان يا اجدادشان بازديد می‌کنند . برخي از كشورها اشخاصي را كه به كشورهاي ديگر مهاجرت کرده‌اند تشويق می‌کنند تا از موطن خويش به‌عنوان نوعي مهم از بازار توريستي بازديد كنند.
گردشگري نوستالژيك : اين نوع گردشگري مرتبط با اشخاصي است كه از جاهايي ديدن می‌کنند كه قبلاً در آنجا فعاليتي داشته‌اند . بازديد آمریکاییان و ژاپنی‌ها از كشورهايي كه در طول جنگ جهاني دوم در آنجا جنگيدند مثال خوبي از گردشگري نوستالژيك است . اين نوع گردشگري ممكن است فقط براي مدتي محدود در ناحیه‌ای حائز اهميت باشد.
همان‌طور كه می‌توان مشاهده كرد، بسياري از اين شکل‌های گردشگري ، به‌ویژه آن‌هایی كه با انگیزه خاص و فعالیت‌های ديدن جاهاي تماشايي مرتبط هستند، به‌شدت به منابع طبيعي و فرهنگي يك ناحيه گردشگري متكي هستند . درنتیجه، نگهداري محيط و ميراث فرهنگي يكي از موضوعات اصلي توسعه گردشگري در عصر حاضر است . امروزه بسياري از فنوني كه ايجاد شده‌اند تا ميراث فرهنگي را به طريقي جالب و سرگرم‌کننده براي بازدیدکنندگان توضيح دهند كاملاً بديع هستند.
2-6- ضرورت گردشگري
نظريات موجود در مورد ضرورت گردشگري را می‌توان به چهار بخش تقسيم كرد.
1-دلايل اقتصادي: ايجاد درآمد ارزي، ايجاد فرصت شغلي، استفاده از درآمد گردشگري براي توسعه بخش‌هایی نظير كشاورزي و نيز توسعه زیرساخت‌ها.
2-دلايل فرهنگي: تشويق تعامل فرهنگي و اجتماعي ميان گروه‌های مختلف مردم يك كشور به‌منظور ايجاد وفاق اجتماعي، معرفي كشور و فرهنگ‌ها و هنرها و سنن بومي و محيطي و برخي اوقات پیشرفت‌های اجتماعي، اقتصادي آن به مردم ساير كشورها و به‌منظور كسب اعتبار بین‌المللی.
3-دلايل اجتماعي: فراهم آوردن فرصت‌هایی براي گذران اوقات فراغت مردم، ايجاد امكانات تفريحي و آموزشي براي گردشگري به‌منظور دريافت شناخت از پیشرفت‌های اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي مناطق و تحكيم وحدت ملي.
4-دلايل زیست‌محیطی: كمك به دستيابي به اهداف برنامه‌ها و حفاظت محيطي كه منابع ديگري براي آن‌ها وجود ندارد. اين دلايل سبب شده است تا تمام كشورها در بهره‌برداری از جاذبه‌های محيطي، فرهنگي و تاريخي و غيره، جهت گسترش گردشگري سعي نمايند . كشور ايران نيز می‌تواند با غناي فرهنگي و تاریخی‌اش در اين زمينه تلاش نمايد تا از اين فرصت بی‌بهره نماند، در اين ميان استان گيلان از اهميت ویژه‌ای برخوردار است.
2-7- اهداف گردشگري
امروزه گردشگري با اهداف مختلف و گوناگوني صورت می‌گیرد، گروهي از گردشگران در تعقيب اهداف سياحتي ، تفريحي، آشنایی با فرهنگ‌ها و آداب محل و بازديد از آثار فرهنگي، تاريخي به كشورهاي مختلف سفر كرده و دسته ديگري تجارت و بازرگاني و ارائه خدمات فني و اقتصادي را سرلوحه اهداف خود قرار می‌دهند، اما هر آنچه امروزه تحت عنوان گردشگري شناخته می‌شود بيشتر مربوط به دسته اول می‌باشد.
2-7-1- شناخت فرهنگ اقوام ديگر
ممكن است كه يك جهانگرد يا گردشگر در پي شناخت آداب و رسوم سنت‌های يك گروه يا يك جامعه در يك منطقه باشد.
2-7-2- ديدن آثار تاريخی
سفر با هدف ديدن بناهاي قديمي، آثار تاريخي، موزه‌ها و آشنایی با تاريخ يك كشور ديگر.
2-7-3- زيارت اماكن مقدس
در هر سال سفرهاي زيارتي در جهان با نيت زيارت اماكن مقدس در اديان مختلف صورت می‌گیرد.
2-7-4- سرگرمي و ورزش
اين مورد، هدف گروه‌هایی است كه به گردشگري از زاويه سرگرمي ، ورزش و فعالیت‌هایی نظير كوهنوردي، ماهيگيري، بازديد مسابقات مهم ورزشي، علاقه دارند.
2-7-5- اهداف تخصصي و تجاري
تمايل به سفر براي شركت در کنگره‌های علمي، المپيادهاي تخصصي، نمایشگاه‌های بازرگاني و يافتن بازارهاي جديد.
2-8- انگيزه گردشگري
سه نوع انگيزه عامل اصلي و اساسي و محرك انسان جهت تغيير موقت محل اقامت و اقدام به سفرهاي کوتاه‌مدت يا طولاني بوده است.
1- انگیزه‌های ديني و مذهبي
2- انگیزه‌های تاريخي
3- انگیزه‌های كنجكاوانه و جستجوگرانه براي پاسخ به علائق گوناگون امروزه هر يك از گردشگران با انگيزه خاصي سفر می‌کنند، شناسایی اين انگیزه‌ها پايه و اساس برنامه‌ریزی براي يك منطقه است.
در اين صورت می‌توان نسبت به تنظيم برنامه‌هایی كه موردعلاقه گردشگري است اقدام نمود.واقعاً چرا مردم به سفر می‌روند و يا به‌صورت دقیق‌تر چه عواملي باعث ايجاد انگيزه می‌شود، كه مردم به مسافرت‌های شخصي وادار می‌شوند. در پرسش نخست درك ابعاد رواني يك مسافر موردتوجه بوده و در پرسش دوم بايد به جوانبي نظير جذابيت مقصد و كشش مرتبط با آن توجه كرد و بررسي نمود كه اين ویژگی‌ها چگونه می‌توانند نيازهاي بالقوه مسافران را تأمين كنند.
پژوهشگران براي تفكيك اين دو عامل به رفتار مسافران و گردشگران توجه کرده‌اند . مقصود از عوامل انگيزشي نیروهایی است كه در درون يك فرد و در محتواي اجتماعي شخص موجب حركت و كار می‌شوند . درواقع اين نيروها انگيزشي می‌باشند . برعکس آن عوامل جذب شامل ویژگی‌های مقصدي است كه مسافر به تصور تأمين و نيازهاي روحي خود انتخاب می‌کند . اگر هر نوع فعاليت يا هر ويژگي شخصي مسافر، عامل و ایجادکننده انگيزه دانسته شود در آن صورت می‌توان مدعي شد كه هر نوع فعاليتي می‌تواند تركيب و آمیزه‌ای از انگیزه‌ها باشد كه هر مسافربر اساس نياز خود براي آن به‌صورت متفاوت ارزش قائل خواهد شد . بنابراين امكان دارد كه يك مسافر، قايقراني و حركت بر روي آب‌های نيلگون را عاملي براي پاسخ به نيازهاي حادثه‌جوئی خود به‌حساب آورد، درحالی‌که مسافر دیگری آن را نوعي تمرين و ورزش و گردشگري ديگر ازنظر ارزش‌های اجتماعي كسب احترام شخصي آن را موردتوجه قرار دهد.
2-9- سير تحول گردشگري
2-9-1- تاریخچه گردشگری در جهان
توریسم پدیده‌ای است کهن که از دیرباز در جوامع انسانی وجود داشته است و به‌تدریج در طی مراحل تاریخی مختلف، به موضوع فنی،اقتصادی و اجتماعی خود رسیده است.(رضوانی 1385)
جهانگردی از دوره‌های بسیار دور به وجود آمده آغاز جهانگردی از دوران باستان بود که انسان‌ها ندانسته با کوچ‌نشینی و رفت‌وآمدهای خود از نقطه به نقطه دیگر برای آب‌وهوای مناسب و محیط امن انجام می‌دادند و بعد از آن جهانگردی در دوره قرون‌وسطی که در قرن 4و5 میلادی با سقوط امپراتوری روم،امنیت سفرهای تفریحی و گردشگری در اروپا دچار بحران شد و از فروپاشی این امپراتوری (یعنی آغاز قرون‌وسطی) تا دوره رنسانس سفر در اروپا با خطرات بسیار همراه بود.(الوانی و پیروزبخت1385)در دوران قرون‌وسطی به‌غیراز سفرهای دریانوردی سفرهای زیارتی هم به
