منبع پایان نامه با موضوع گردشگری شهری، شاه عباس اول، قرون وسطی، قرآن کریم

پهلوانی از جاذبه‌های گردشگری آن دوران به شمار می‌آید (الوانی، 1385: 19).
در قرن‌های چهارم و پنجم میلادی با سقوط امپراطوری روم، امنیت سفرهای تفریحی و گردشگری در اروپا دچار بحران شد و از فروپاشی این امپراطوری (یعنی آغاز قرن وسطی) تا دورۀ رنسانس (تا قرن 14 م) سفر در اروپا با خطرات بسیار همراه بود. مهم‌ترین حادثه قرون وسطی در اروپا را می‌توان جنگ‌های صلیبی دانست. در پایان قرون وسطی، بسیاری از زائران به زیارتگاه‌هایی مانند Canterbury در انگلستان و سنت جیمز در Composteia سفر می‌کردند. عده‌ای اندک شمار نیز به سفرهای طولانی، پرهزینه و اغلب خطرناکی چون سرزمین مقدس می‌رفتند(الوانی، 1385: 27). یکی از عواملی که سفر را در دنیای باستان توسعه داد تجارت کالا علی‌الخصوص ابریشم و ادویه‌جات بود که از شرق به غرب حمل می‌شد و برای این منظور جاده ابریشم احداث شد که تا قرن‌ها محل عبور تجار، مسافران و نمایندگان حکومت‌ها در زمان‌های قدیم بود. این راه که باید آن را مهم‌ترین شاهراه بازرگانی دنیای قدیم دانست، از دروازه یشم در دیوار چین آغاز می‌شد و از دو طریق تورفان (راه شمال) و ختن (راه جنوبی) به کاشغر می‌رسید و پس از عبور از فلات ایران و گذشتن از بین‌النهرین، به سوریه و سپس به  بندر انطاکیه در کنار دریای مدیترانه می‌پیوست (الوانی،4:1385)مارکوپولو Marco Polo جهانگردی که در قرن سیزدهم از ایتالیا به چین سفر کرد، بیشتر مسیر خود را از این طریق طی نمود او از کشورهایی مثل ایران، هند و چین عبور نمود. وی نخستین سیاحتگر غربی بود که با سفرنامه‌اش، تعداد بسیار زیادی از مردم را به جهانگردی علاقمند ساخت.
تور بزرگ مسافرتی اروپا که تا سه سال هم طول می‌کشید توسط دیپلمات‌ها، بازرگانان و دانش‌پژوهانی که به سراسر اروپا – به ویژه شهرهای فرانسه و ایتالیا – سفر می‌کردند، پدید آمد. کاروان‌های مسافرتی دوره الیزابت پس از چندی «گراندتور» نامیده شد. این کاروان‌ها کار خود را در نیمه قرن هفدهم شروع کردند و تا نیمه قرن نوزدهم کماکان رواج داشتند (همایون، 1384، 63).
سفر در میان مسلمانان نیز بسیار متداول بود. اصولاً بینش اسلامی بینش جهان‌گرایی و دنیاگرایی است. قرآن کریم در آیات بسیاری سفر را توصیه کرده است؛ «قل سیروا فی الارض ثم انظرو کیف کان عاقبه‌المکذبین» (انعام ـ 11، نحل ـ 36، نمل ـ 69) .در مجموع سیزده آیه شریفه در قرآن کریم درباره سیر و سیاحت و زمینگردی و جهان گردی است. در پی همین تاکیدها و سفارش‌های قرآن مجید از پیغمبر(ص) و ائمه معصومین(ع)، احادیث بسیاری راجع به سیر و سفر روایت شده است. پژوهش‌های دقیق و قابل توجهی از سوی  جهانگردان مسلمان انجام شده است. در همین ارتباط به کتب مسالک می توان اشاره نمود که در خصوص راه‌ها و فاصله‌ها و مسافت‌های شهرها و منزلگاه‌ها و شهرهایی که سر این راه‌ها واقع گردیده‌اند گفتگو به میان می‌آورد. ( دریایی، 1384: 242).
2-3.تاریخچه گردشگری در ایران
در تمامی دوران باستان (قبل از اسلام) شهرها، راه‌ها، اقامتگاه‌ها در امپراطوری ایران در حال گسترش بودند و به دلیل وجود یک امنیت نسبی سفر نیز در بین بازرگانان و اشراف رواج داشت. نوشته‌هایی در دست است که از سفر بعضی از یونانیان و رومیان به ایران در دوران پیش از اسلام حکایت دارد. پس از ورود اعراب مسلمان به ایران تا قرن‌ها وضعیت آبادانی در ایران رو به اضمحلال گذاشت با این حال به دلیل بنیان‌هایی که از دوران باستان در ایران وجود داشت از رونق و امکانات سفر برخوردار بود. از آنجا که مسلمانان در پی فتح و اکتشاف دیگر سرزمین‌ها بودند جهانگردی در قرون 9 و 10 میلادی به بعد در ایران رواج یافت از جمله معروف‌ترین جهانگردان این دوران می‌توان ناصرخسرو قبادیانی (قرن 9 میلادی) اشاره کرد. از سوی دیگربه تدریج و به ویژه طی قرون هفتم  به بعد جهانگردان غربی نیز در پی سفر به شرق و از جمله ایران برآمدند.  در قرون اولیه دوران اسلامی به پیروی از دوران پیش از اسلام سعی شد اقامتگاه‌هایی در ایران تأسیس شود که بسیاری از آنها همچنان بر جای مانده است. نخستین کسی که از در دوران بعد از اسلام از مغرب زمین به ایران سفر کرد و سفرنامه‌ای را هم در شرح مسافرت خود به ایران نگاشت، بنیامین تودلای اهل اسپانیا بود(همایون، 1384: 65،).
ایران در در دوران صفویه (قرون 16 و 17 میلادی) و علی‌الخصوص در دوره شاه عباس اول به عنوان کشوری جذاب نظر بسیاری از جهانگردان اروپایی را به خود جلب کرد. دوره سلطنت «شاه عباس اول» تا انقراض سلسله صفوی را می‌توان یکی از مهمترین ادوار توسعه جهان‌گردی در ایران به حساب آورد، این توسعه به چند عامل بستگی داشت که مهمترین آنها عبارت بود از امنیت و توسعه راه‌های ارتباطی و تأسیسات اقامتی. (همایون، 1384: 68). در این دوره جهانگردان بسیاری به ایران سفر کردند که معروف‌ترین آنها می‌توان به آنتونی و رابرت شرلی Sir Anthony and Robert Sherley،جان باپتیست تاورنیه Jean Babtiste Tavernier ، سر توماس هربرت  Sir Thomas Herbert، پیتر دلاواله Pietro Dela Valle ،آدام اولاریوس Adam Olearius ،جان کلاردین Jean Clardin اشاره کرد.
پس از دوره صفویه به دلیل ناآرامی‌های و بی‌ثباتی تا سال‌ها سرزمین ایران دچار هرج و مرج پی در پی شد اما از اواسط دوران قاجاریه با ثبات تدریجی داخلی از یک سو و گسترش پدیدۀ استعمار و رقابت‌های بین کشورهای قدرتمند اروپایی سفر به ایران راز‌های باستان‌ شناسی و تاریخی بسیاری رادرایران گشود. سیر و سیاحت ایرانیان و میل آنان به گردشگری در اروپا، از عصر مشروطیت رو به فزونی نهاد.
2-4.کلانشهر و گردشگری
ترکیب دو کلمۀ یونانی Meter(مادر) و Polis(شهر) و زایش مفهومی کلمه مترو پلیس1 (شکویی،199:1373) را که در فارسی کلانشهر معنا شده، در مفهوم شهر بزرگی که نفوذ خود را به تعداد زیادی از شهرهای کوچک و روستاها گسترش داده است، به کار گرفته میشود. کلانشهرها را در واقع باید باز تولید یک شکل فضایی در جهان سرمایهداری سازمان نایافته دانست که در عصر پسامدرن2 اهمیتی دو چندان یافتهاند. در این زمینه کاستلز معتقد است که کلانشهرها تنها یک محیط شهری بزرگ با جمعیت زیاد محسوب نمیشوند و وجه تمایز آن پراکندگی فعالیتها در فضا، کارکردها و گروهها و وابستگی متقابل آنها از طریق پیوند جغرافیایی مناطق مختلف است. از اینرو سوجا با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی مناطق مختلف کلانشهری از وضعیتی پسا کلانشهری3 نام میبرد که تبیین ویژهای را از مناطق کلانشهری در عصر پسافوردیسم4 به خود اختصاص داده است؛
فضای کلانشهرها در وضعیتی پسامدرن، در واقع«تولید فضا5» جغرافیایی در مقیاس مکان هستند که در مقیاس منطقهای پیامدهای بسیاری را شکل میدهند. در این قلمرو منطقهای از کلانشهرها فعالیتهای گوناگونی دیده میشود، از جمله تولید، مبادله و مدیریت. پس از این فعالیتها در یک یا چند منطقه متمرکز شدهاند. در سازمان درونی کلانشهر وابستگی متقابل سلسلهمراتبی فعالیتهای گوناگون را میبینیم(ممتاز،52:1379).
سلسله مراتب جهانی کلانشهرها در سطح بالایی از تمرکز چهار شاخص خدمات پیشرفته، تشخیص داده میشود که عبارتند از:
الف) عملکردهای فرمان و کنترل
ب) خدمات مالی و تجاری
ج) گردشگری
د) صنایع فرهنگی و نوآوری
این شاخصها در کلانشهرها همزیستی بالایی را دارند. بدین ترتیب که خدمات تجاری، مسافرهای تجاری را که ممکن است از امکانات فرهنگی استفاده کنند جذب مینماید و گردشگری شهری و فرهنگ از یکدیگر حمایت متقابل می نمایند(هال، 64:1384). از این رو گردشگری یکی از شاخصهای چهارگانه در کلانشهرها در عصر پسامدرن به حساب آمده و در تولید فضای مناطق کلانشهری دارای اهمیت فراوان است.

نمودار شماره (2-1) : گونه شناسی گردشگری شهری
(مأخذ: پاپلی یزدی و سقایی،192:1386)
همگام با توسعه گردشگری در کلانشهرها، برای برآوردن نیازهای گردشگران، خدمات حمایتی بیشتری نظیر رستوران و محل اقامت ساخته میشود . اگرچه این نکته قابل ذکر است که بازدیدکنندگانی که از خارج کلانشهر میآیند تنها کسانی نیستند که از این امکانات استفاده میکنند(Timothy،25:1995). با این وجود توسعه زیربناهای گردشگری سهم زیادی در تغییرات شکل و کارکرد مناطق کلانشهری داشته و تصویر شهر تحت تأثیر انواع هتلها و خدمات جنبی ارائه شده قرار میگیرد(مافی و سقایی،32:1388).
در واقع گردشگری بنیانی مستحکم در پویایی اقتصاد شهری را در کلانشهرها شکل داده و در ارتباط مستقیم با شاخص گردشگرپذیری در فضاهای کلانشهر قرار میگیرد. برخی همپیوندهای کلانشهرها و گردشگری را میتوان به اجمال به صورت زیر بیان نمود(Russo and Borg،631:2002):
1) بعضی از بخشهای کلانشهری که به صورت مرکز فعالیتهای خدماتی و تجاری در میآید رفتهرفته متراکمتر و فشردهتر میشود. متعاقباً دومین هسته مرکزی شهر خود به خود به وجود میآید. بدیهی است که اولین و قدیمی ترین هسته مرکزی شهر از نظر گردشگران جالب و دیدنی خواهد بود.
2) ایجاد و ظهور همین مراکز تجمع فشردۀ تجاری و خدماتی، جمعیت را مجبور به سکونت در خارج از کلانشهرها میکند. به عبارت دیگر مراکز انجام فعالیتهای تجاری، خدماتی و صنعتی از محلها و مناطق مسکونی مجزا میشود و مسافرتهای بین شهری در این میان افزایش مییابد.
3) به علت شلوغ شدن کلانشهرها توسعه آن شتاب میگیرد و در نتیجه گریز مردم از هوای آلوده کلانشهرها به اطراف شروع میشود. این عامل خود باعث توسعه افقی شهرها میگردد و به گردشگری در هوای آزاد یا گردشگری تفریحی فرصت ظهور میدهد.
4) فاصله گرفتن مجتمعهای مسکونی از محل کار و فعالیت، مسائل و مشکلات رفت و آمد را پیش میآورد. این موضوع یعنی ترافیک از پیچیدهترین و مشکلترین مسئولیتهای شهری به حساب میآید. شهرها با نقشه قبلی و بدون ترافیک شدید از جاذبههای گردشگری به حساب میآید.
5) توسعه کلانشهرها در عین حال که تمرکز مؤسسات فرهنگی و علمی را در یک نقطه امکانپذیر میسازد، از طرفی هم به ایجاد بناهای یادبود با شکل و شمایل جالب توجه و همچنین تأسیس موزهها و نمایشگاه هنری کمک میکند. این موارد را میتوان به عنوان جاذبههای گردشگری محسوب کرد.
به طور کلی در عصر پسامدرن گردشگری یک منبع ضروری و لازم برای حفظ درآمد و انباشت سرمایه در کلانشهرها شمرده میشود. از این رو کلانشهرها با سرمایهگذاری در گردشگری به خصوص جاذبههای فرهنگی و امکانات مورد نیاز آن در تلاش هستند تا به یک موقعیت عالی و تثبیت شده در نقشه بینالمللی گردشگری دست یابند(مافی و سقایی،32:1388-33).
مديريت فضاهاي شهري
پير مرلن6 معتقد است موضوعهاي اساسي در مديريت فضاهاي شهري، كه براي شناسايي و كاربرد اين فضاها، داراي نقش مهم اند، عبارتند از: تحليل فضايي فعاليتها و كاركردهاي شهري؛ ارزش كاربري شهري؛ حمل و نقل؛ تحرك هاي شهروندان و شبكههاي شهري. اين عوامل با يكديگر در ارتباط بوده و در مجموع، نظم منطقي رفتارهای شهری را شکل میدهند(ربانی و وحیدا،42:1385). بورن7 با انتقاد از تلاش هايي كه ساختار شهر را هم سنگ چيدمان فيزيكي كاربري زمين مي گيرند، مي كوشد آن گونه به تعاريف شكل شهر و ساختار فضايي شهري بپردازد كه امكان توجه به هر دو بعد مكاني و غير فضا ساختي شهر، وجود داشته باشد. بورن با اتكا به نظريه سامانه ها ، شكل شهر را به الگوي مكاني يا چيدمان عناصر منفرد درون يك نظام شهري تعريف مي كند. اين عناصر شامل محيط مصنوع ساختمان ها و كاربري هاي زمين و نيز گروه هاي اجتماعي، فعاليت هاي اقتصادي و مؤسسات عمومي مي شود (مدنیپور،47:1379).
ساختار فضاي گردشگري شهري
فضاي گردشگري شهري، فضايي است كه منابع گردشگري در آن وجود دارد و الگوي رفتاري گردشگران تابعي از منابع گردشگري مانند : جاذبه ها، محل اقامت، امكانات و خدمات است كه تبلور آن فضاي گردشگري را شكل مي دهد. الگوي رفتاري در محيط شهري متناسب با ويژگي هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي به طور كلي تابعي از فضاي گردشگري و فضاي شهري است و برحسب پديده هاي اجتماعي تغییر