کارشناسی‌ارشد” را منتشر می‌کند و نیز دو عنوان پایگاه اطلاعاتی رایانه‌ای به نام‌های “چکیده پایان‌نامه‌های ایران – دکترا و کارشناسی‌ارشد” و “پایان‌نامه‌های فارغ‌التحصیلان ایرانی خارج از کشور (لاتین – با چکیده)” منتشر می‌کند. همچنین، موسسهیو. ام. آی52در آمریکا “چکیده‌نامه پایان‌نامه‌ها”53 را منتشر می‌کند که بیشتر شامل پایان‌نامه‌های ایالات متحده آمریکا و کانادا است، و در صورت نیاز به متن کامل پایان‌نامه‌ها با دریافت هزینه ارسال می‌شود. کتابخانه ملی بریتانیا54 نیز یکی از مراکز عمده تأمین پایان‌نامه‌های خارجی است. با شناسایی سایت‌های اینترنتی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی – پژوهشی نیز می‌توان به اطلاعات کتاب‌شناختی و توصیفی و گاهی متن کامل یا بخشی از پایان‌نامه‌ها دسترسی یافت (محسنی، 1382، ص. 29).
2-1-5-2طرح تحقیقاتی55
پروژه تحقیقاتی، برنامه‌ای است که برای پژوهش یک موضوع یا انجام کاری پیشنهاد می‌شود که با هدفی مشخص برای پژوهش، فرضیه‌های مشخص پژوهش و جهت پاسخ‌گویی به پرسش‌های مشخصی که پروژه بر مبنای آنها تعریف شده شکل گرفته باشد (وب‌سایت تبیان، 4 دی 1390).
2-1-5-3گزارش56
نشریه‌ای حاوی مطالب رسمی و اداری، مثلا پیشینه‌ای از تحقیقات ویژه، پیشینه‌ای از فعالیت‌های یک هیأت، صورت جلسات یک مجمع قانون‌گذاری و غیره (سلطانی و راستین، 1379، ص. 363). از گزارش تعابیر گوناگونی شده و با توجه به نوع کاربرد تعریف مختلفی از آن می‌شود. در یک تعریف کلی، گزارش را انتقال پاره‌ای از اطلاعات به کسی که از آن بی‌خبر است یا اطلاع کمی دارد گفته‌اند و برخی آن را شرح وتفسیر،بیان وتحلیل مطالب، علل و مسائل مورد نظر ذکرکرده‌اند. تعریف دیگری از گزارش چنین است: نگارش اطلاعات، حقایق، علل؛ مسائل، رویدادها و استنتاج و ارائه راه‌حل که به ترتیب و توالی منطقی با روشنی و اختصار و یا رسایی به خواننده منتقل می‌شود و به عبارت ساده‌تر ، پیامی است که با سرعت و صحت و روشنی به خواننده می‌رسد و بر اصل ساده‌نویسی وسالم‌نویسی استواراست. در مبحث ارتباطات تعاریف گوناگونی از گزارش ارائه شده است.گفته می‌شود گزارش یا رپرتاژ یک نوع خبر توصیفی و بیان توصیفی و تصویری یک واقعهیا موضوع است و تعریف جامع‌تر و قابل قبول آن است که گزارش تلفیق خبر وپژوهش است؛ به اضافه بازسازی هنرمندانه صحنه‌ها، موضوعات، حوادث و واقعیات مهم زندگی اجتماعی. برهمین اساس گزارشگر کسی است که حواس خود را برای انتقال آنچه که می‌بیند و می‌شنود به خوبی به‌کار می‌گیرد و به منزله چشم و گوش مخاطبان خود می‌بیند، می‌شنود واحساسمی‌کندو نقش ناظری هوشیار را دارد (روغنی‌ها، 9 تیر1392).گزارش شامل انواع گزارش‌های فنی57، گزارش‌های دولتی58، گزارش‌های تحقیقاتی59، گزارش‌های سفر60، گزارش‌های هنری61و گزارش‌های آماری62 است.
2-1-5-4 خبرنامه63
نشریه‌ای مختصر و کوتاه که اخبار را نقل می‌کند و معمولا به‌وسیله انجمن‌ها یا سازمان‌ها برای نقل اخبار داخلی منتشر می‌شود (سلطانی، 1388، ص. 137).
2-1-5-5وب‌سایت64
وب‌سایت مجموعه‌ای از تعدادی فايل‌های حاوی متن، تصویر یا گرافیک و … متصل به هم، که غالبا شامل یك صفحه اصلی65 است که برروی یك خدمات‌دهنده اینترنتی66قرار دارند و به عنوان مجموعه‌ای از اطلاعات توسط یك فرد، گروه یا سازمان تهیه و نگهداری می‌شوند و عموم مردم می‌توانند به‌وسیله اینترنت به آن دسترسی داشته باشند (وب‌سایت طلاهاست، 16 دی 1393).
2-1-5-6گروههای بحث الکترونیکی67
گروههای مباحثه ابزاری است الکترونیکی که از طریق آن افرادی که دارای علایق مشترک باشند با همدیگر به بحث و گفتگو می‌پردازند و یا اخبار و پیام‌های مورد علاقه یکدیگر را مبادله می‌نمایند. بحث‌ها و فعالیت‌های معمول در گروههای مباحثه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– کنفرانس‌های آینده و موضوعات آن؛
– اخبارهای علمی، فنی، هنری و …؛
– مباحثه، تبادل نظر و تجربیات در مورد مسئله‌ای خاص؛
– ارسال و دریافت آگهی‌های تبلیغاتی؛
– ارسال و دریافت فهرست مندرجات مجلات؛
– ارسال و دریافت کتاب‌های جدید در زمینه‌های مورد علاقه؛
– مبادله اطلاعات علمی؛
– خدمات “اشاعه اطلاعات گزیده”؛
– خدمات “آگاهی‌رسانی جاری”
– و…
و بسیاری از اطلاعات مورد علاقه دیگر که برای بدست آوردن آن سازمان‌ها و افراد هم‌علاقه اقدام به تاسیس، راه‌اندازی و مدیریت گروههای مباحثه و فهرست‌های پستی می‌نمایند (محسنی و ابراهیمی، 1378، ص. 35).
2-1-5-7نامههای الکترونیکی68
نامه الکترونیکیاز خدمات بسیار مهم اینترنت است که از طریق آن روزانه میلیون‌ها نفر با یکدیگر ارتباط برقرار می‌نمایند و اطلاعات زیادی جابه‌جا می‌شود. پست الکترونیکی که حجم عظیمی از عملیات اینترنت و شبکه‌های رایانه‌ای را به خود اختصاص داده است سبب شده تا کتابخانه‌ها، محققین، اعضای هیات علمی، مدیران سازمان‌ها و موسسات علمی، فرهنگی، تجاری و سایر افراد جامعه از آن استفاده نمایند. دانشمندان و محققان با همین روش به مبادله اطلاعات و تجربیات خود با سایر همکاران می‌پردازند (محسنی و ابراهیمی، 1378، ص. 15).
2-1-5-8یادداشت69
موضوع و نکته مهمی را در دفتر یا ورقه‌ای برای به‌یاد آوردن ثبت کردن. نکات مهم و مشخصات موضوعی را به‌طور زبده و خلاصه نوشتن یا آنها را برای به‌یاد آوردن ثبت کردن (دهخدا، 1365، ص. 43).
2-1-5-9کتابشناسی70
کتابشناسی‌ها در کتابخانه‌ها کاربردهای گوناگونی دارند. یکی از این کاربردها استفاده از آنها برای شناسایی و انتخاب منابع اطلاعاتی است. در میان انواع گوناگون کتابشناسی‌ها، کتابشناسی ملی و کتابشناسی‌های موضوعی می‌تواند بیشتر از همه، مورد استفاده مسئولین بخش انتخاب قرار گیرد. بیشترین کاربرد این کتابشناسی‌ها، در انتخاب و تهیه منابع اطلاعاتی گذشته‌نگر در کتابخانه‌هاست. بنابراین، کتابخانه‌های جدیدالتاسیس یا موسساتی که در آنها بخش‌های آموزشی و پژوهشی جدیدی ایجاد شده است، با مراجعه به کتابشناسی‌ها می‌توانند بخش عظیمی از منابع منتشر شده‌ای را شناسایی نمایند که در حوزه موضوعی مورد نیاز آنها باشد تا برای انتخاب و تهیه آن اقدام کنند (محسنی، 1382، ص. 93).
2-1-5-10عکس71
تصویری‌ست که روی مواد مات (غیر شفاف) به وسیله ترسیم، نقاشی، عکس‌برداری یا دیگر فنون هنر گرافیک به وجود می‌آید. عکس شناخته‌ترین رسانه دیداری ثابت است که به مخاطب احساس واقعیت می‌بخشد. هر چند “مشاهده” یک زبان بین‌المللی نیست ولی دیدن بسیاری از عکسها درک واحدی را در بیننده به بار می‌آورد، مانند عکس‌هایی که از طبیعت، انسان، حیوان، جنگ، مراسم ازدواج، کلاس درس و… تهیه می‌شود. عکس می‌تواند بیننده را از تعبیرات اشتباهی که قبلا در ذهن داشته جدا سازد و به تجسم دقیقی از موضوع مورد نظر سوق دهد (عمادخراسانی، 1391، ص. 223).
2-1-5-11اسناد72
هر نوع نوشته خطی، چاپی، عکسی، و یا به صورت‌های دیگر و هر شئ مادی را که بتوان از محتوای آن اطلاعی به‌دست آورد سند (مدرک) گویند (سلطانی و راستین، 1388، ص. 147).
2-1-5-12پوستر73
تصویر یا نوشته بزرگ بر روی یک ورق کاغذ که معمولا چاپی و گاه دست‌نوشته است و برای آگهی و اعلان، و جلب توجه در نمایشگاه‌ها، روی دیوار یا جعبه اعلانات نصب می‌شود. در طراحی یک پوستر ممکن است از خط و تصویر و رنگ استفاده گردد و یا حروف و کلمات هم به‌کار گرفته شود که در این صورت در رده مواد دیداری – نوشتاری قرار می‌گیرد. پیام پوستر می‌تواند به گونه‌ای طراحی شده باشد که خواننده (بیننده) با یک نگاه آن را بخواند و معنی و مفهوم طرح را بدون نیاز به توضیح شفاهی دریابد. این گونه پوسترها نباید حاوی مطالب زیادی باشند و معمولا در جاهایی که رفت و آمد زیاد و سریع صورت می‌گیرد نصب می‌شود.
به طور کلی پوستر دارای ارزش فرهنگی است و عامل مهمی برای جلب و جذب مراجعان به کتابخانه‌ها و شرکت در فعالیت‌های مختلف آنها محسوب می‌شود. نقش پوستر در گردهمایی‌های تاریخی، مذهبی، هنری، فرهنگی، علمی، نظامی، بازرگانی و… به عنوان ابزار مهم و مفید پیام‌رسانی قابل توجه است. هر چند که پوسترها از انواع منابع آگاهی‌رسانی جاری محسوب می‌شوند، ولی با انقضاء تاریخ مندرج در پوستر به شکل مدرک و مستند کتابخانه‌ای همچنان ارزشمند خواهند بود (عمادخراسانی، 1391، ص. 226).
2-1-5-13نقشه74
نمایش ترسیمی (تصویری) از تمام یا بخشی از رویه زمین بر روی موادی مانند: کاغذ، پلاستیک، مقوا، پارچه و … که به نسبت معینی (مقیاس) کوچک شده باشد. در ساخت و پرداخت نقشه معمولا از انواع علایم، نشانه‌ها و رنگ‌ها استفاده می‌گردد. با توجه به ویژگی نقشه که یک سلسله اطلاعات را به‌طور یک‌جا و در عین حال مرتبط با یکدیگر در برابر چشم خواننده قرار می‌دهد، برای کارهای پژوهشی و خدمات مرجع استفاده بسیار دارد. از این رو به تدریج در کتابخانه‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است. چنانچه اگر در گذشته فقط برخی از نقشه‌های جغرافیایی در کتابخانه‌ها یافت می‌شد، امروزه به دلیل درک ضرورت استفاده از آنها به گردآوری و نگهداری انواع آنها اقدام شده است (همان، ص. 228).
2-1-5-14مجموعه مقالات و برنامه گردهمایی‌ها
هر ساله گردهمایی‌های زیادی در داخل و خارج از کشور با عناوین سمینار، کنفرانس، گردهمایی، همایش، سمپوزیوم، کنگره، کارگاه و غیره تشکیل می‌گردد که در آن متخصصان و صاحبنظران هر رشته به ارائه نقطه نظرات خود به صورت مقاله، سخنرانی و… می‌پردازند. نتایج، گزارش‌ها و مجموعه مقالات این گردهمایی‌ها – با توجه به این‌که دربردارنده نظرات محققان و صاحبنظران معتبر در هر رشته تخصصی است– در فعالیت‌های پژوهشی بسیار با‌ارزش است و کتابخانه‌های تحقیقاتی با توجه به اعتبار هر کدام از گردهمایی‌ها باید منابع مورد نیاز را تهیه نمایند (محسنی، 1382، ص. 31).
2-1-5-16استاندارد75
“آنچه طبق قرارداد، سنت، یا قوانین، نمونه‌ای برای سرمشق به‌کار می‌رود و اجرای آن قبول عام یابد” (سلطانی و راستین، 1379، ص. 12 نقل در محسنی، 1382). استانداردها مدارکی هستند که در آن شرایط تولید یک محصول صنعتی یا کشاورزی و مشخصات دقیق آن، نوع و کیفیت محصول و یا شرایط به کار گرفتن یک روش ارائه می‌شود. این مدارک با توجه به محتوای آن برای شرکت‌ها و مؤسسات تولیدی، صنعتی و همچنین مؤسسات تحقیقاتی ارزش کاربردی بسیاری دارند و لازم است کتابداران (به‌خصوص کتابداران مؤسسات تولیدی و صنعتی) نسبت به چگونگی انتخاب و تهیه آن شناخت کافی داشته باشند. استانداردها معمولا توسط مؤسسات ملی استاندارد در هر کشور تدوین می‌گردد و مؤسسات بین‌المللی از قبیل سازمان بین‌المللی استاندارد76 به تدوین و انتشار استانداردهای بین‌المللی می‌پردازند. این قبیل استانداردها را می‌توان از مؤسسات ملی استاندارد هر کشور تهیه کرد. در ایران نیز این قبیل استانداردها را می‌توان از مؤسسات ملی استاندارد هر کشور تهیه کرد. در ایران نیز مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مسئول تهیه استانداردهای ملی است و از این طریق می‌توان به تهیه استانداردهای ملی یا بین‌المللی مورد نیاز اقدام نمود (همان).
2-1-5-17جزوه77
“اثر چاپی کوچک شامل چند صفحه که با نخ یا سیم به هم دوخته شده باشد و به طریق دیگری صحافی نشده باشد و معمولا دارای جلد کاغذی است. تعداد صفحات یک جزوه مطابق با استاندارد یونسکو حداکثر 49 صفحه و از این تعداد به بالا کتاب نامیده می‌شود (سلطانی و راستین، 1379، ص. 118).
جزوه‌ها ممکن است حاوی مطالب علمی، آموزشی، سیاسی، اجتماعی و… باشد و کتابداران باید متناسب با نوع کتابخانه و محتوای جزوه‌ها به تهیۀ اقلام مورد نیاز اقدام کنند (همان، ص. 33)
2-1-5-18بروشور78
اصطلاحنامۀ کتابداری دو تعریف زیر را از بروشور ارائه داده است:
“اثری چاپی کوتاه شامل چند برگ که با نخ یا سیم به هم دوخته شده باشد و به طریق دیگری تجلید نشده باشد. از لحاظ ادبی یک اثر دوخته شده را بروشور گویند. این کلمه از فرانسه Brocher به معنای بخیه گرفته شده است. 2- برگ
