اطلاعات در حافظه صورت نمی‌گیرد، با تاکیدی که بر خلاقیت دراین آموزش‌ها وجود دارد، یادگیرندگان نه تنها حجم عظیمی از اطلاعات را ذخیره می‌سازند، بلکه توانایی تحلیل و درک زوایای ناپیدا را نیز کسب خواهند کرد. امری که نمی‌توان درسایر شیوه‌های مطالعه انتظار تحقق قطعی آن را داشت . پس به طورکلی می‌توان گفت: مهارت‌های مطالعه باعث افزایش اطلاعات می‌شود و این به نوبه خود باعث ارتقا تحلیل می‌شود و چنین فرآیندی باعث کسب قدرت مبتنی بر دانش می‌شود (جان‌بزرگی، 1389).
9-2 آفات مطالعه
یکی از شاخص‌های توسعه و بالندگی در جوامع بشری، افزایش مطالعه و تولید فکر در میان قشرهای مختلف هر جامعه‌ای است. در دنیای امروز که مولفه‌های دانش و نوآوری هر روز از نو تعریف می‌شود، میزان توجه به مطالعه، نشانگر رشد فرهنگی و ملی هر کشور است و بی‌توجهی به این فرایند، نوعی بیماری فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود که می‌تواند در درازمدت ضرباتی جبران ناپذیر بر پیکره فرهنگ یک جامعه وارد کند (به پژوه، 1385).
– ناآشنایی با فنون مطالعه:اولین مولفه آسیب‌زا در فرایند مطالعه، عدم آشنایی با اصول و فنون مطالعه است. آشنایی با فنون و مهارت‌های مطالعه، ضروری‌ترین نیاز برای فرد یادگیرنده محسوب می‌شود و عدم آگاهی از این مهارت‌ها سبب می‌شود که فرد در حوزه مطالعه و دستیابی به مطالب دچار سرگردانی و اتلاف وقت شود و نتواند سطح کیفی و کمی مطالعه خود را ارتقا دهد.
– نچشیدن طعم مطالعه: در جامعه ما افراد بسیاری هستند که دارای تحصیلات و مدارک دانشگاهی‌اند، اما در زندگیخود طعم شیرین مطالعه را نچشیده‌اند و نمی‌دانند که در کتاب، این جسم بی‌جان چقدر معانی جاندار و زنده نهفته است. اگر مردم ارزش و اهمیت کتاب و مطالعه را می‌فهمیدند و می‌دانستند که چقدر کتاب در زندگی آنان تاثیرگذار است، هرگز از کتابخوانی روی‌گردان نبودند. اغلب از دیگران می‌پرسیم که چه مطالعه می‌کنی و به ندرت اتفاق می‌افتد که سوال کنیم چگونه مطالعه می‌کنی در حالی که چگونگی و نحوه مطالعه است که افراد سطحی و ژرف‌اندیش را از یکدیگر جدا می‌کند. بنابراین، مطالعه زیاد شرط نیست، بلکه خوب مطالعه کردن شرط است که تحقق آن نیازمند تدارک مقدماتی است (به پژوه، 1385).
– کتاب‌گریزی: یکی دیگر از عوامل آسیب زا در فرایند مطالعه و حوزه کتابخوانی، کتاب‌گریزی است. در میان برخی از لایه‌های جامعه، کتاب همچون طاعون و تابو شده است که باید از آن گریخت و هرگز نباید به آن نزدیک شد. مردم به کتاب به دید غذا نمی‌نگرند که باید همواره خورده شود؛ به دید دارو نمی‌نگرند که باید گاهی خورده شود، بلکه به دید لقمه گلوگیر می‌نگرند که هرگز نباید در دهان گذاشته شود. میزان مطالعه در جامعه ما بسیار اندک است و موجب تاسف. یکی از مهمترین علل کتاب‌گریزی شایعه گرانی کتاب است . در کشور ما کتاب آنقدر گران نیست که گران نشان می‌دهند.
– مشکلات اقتصادی: یکی از عواملی است که میزان مطالعه را در بین مردم، به ویژه دانشجویان کاهش می‌دهد؛ زیرا بنیان‌های ضعیف اقتصادی و معیشتی مردم باعث کاهش قدرت خرید کتاب و آشفتگی ذهنی می‌شود که پیامدش کاهش انگیزه و بی‌رغبتی نسبت به مطالعه و کتابخوانی است (سیف، 1386).
– کندخوانی: سبب می‌شود که بیشتر افراد از کتاب و مطالعه گریزان شوند. همه ما خواندن را از طریق اتصال حروف به یکدیگر و ساختن کلمات و اتصال کلمات به یکدیگر و ساختن جملات یاد می‌گیریم. بعدها که برخواندن تسلط کافی یافتیم، این روش را به صورت عادت حفظ می‌کنیم. اما درست خواندن و درک مطلب هیچ احتیاجی به خواندن کلمه به کلمه ندارد. خواندن کلمه به کلمه؛ یعنی مطالعه با سرعتی حدود 200 تا 250 کلمه در دقیقه و این سرعت بسیار پایین است. در نتیجه وقتی که با این سرعت کند مطالب را می‌خوانیم، ذهن وقت اضافی می‌آورد و به ناچار به این شاخه و آن شاخه می‌پرد و در نتیجه حواس‌پرتی ایجاد می‌شود، اما مطالعه سریع به ذهن فرصت جولان نمی‌دهد و سبب افزایش تمرکز حواس می‌گردد؛ بنابراین میزان درک مطلب نیز افزایش می‌یابد (سیف، 1386).
– کمی‌نگری به جای کیفی‌نگری: اگر بخواهیم از مطالعات خود بهره‌مند شویم، باید به جای توجه کردن و پرداختن صرف به “کمیت” به “کیفیت” مطالعه نیز ارزش دهیم. برخی افراد پس از سالیانی مطالعه و شب بیداری، از افزایش معلومات خود کم بهره یا بی‌بهره‌اند. این بدان علت است که کیفی‌نگری در مطالعه را رها کرده، به کمی‌نگری روی آورده‌اند. به طوری که خوب خواندن را فدای زود خواندن و بیشتر خواندن کرده‌اند (سلیمی باهر، 1381).
– سرخوردگی از مطالعه: خواندن کتاب‌های سست، سطحی و بی‌محتوا موجب می‌شود که عده‌ای پس از مدتی مطالعه از کتاب و کتابخوانی سرخورده شوند. مشکل اینجاست که آنان فکر می‌کنند هر چه به دستشان می‌رسد، باید آن را دقیقا مطالعه کنند. گاهی اتفاق می‌افتد که یک کتاب تازه و خوش عنوان به دست خواننده می‌رسد، لذا با علاقه و رغبت زیاد شروع به مطالعه آن می‌کند، اما پس از مطالعه صفحات اول کتاب با دقت متوجه می‌شود که این کتاب آن چیزی نیست که مورد نظر وی بوده است؛ بنابراین آن را با دلزدگی کنار می‌گذارد. درصورتی که اگر پیش از مطالعه دقیق، کتاب را به طور اجمالی و با سرعت زیاد مرور کلی بکند، خیلی زودتر به این نتیجه می‌رسد (سیف، 1368)
– بلندخوانی: عادت به بلندخوانی از عمر مطالعه می‌کاهد و پس از مدتی سبب می‌شود که فرد خواننده از کتابخوانی فاصله بگیرد، زیرا؛ الف) بلند خواندن موجب کاهش سرعت فرد در مطالعه می‌گردد؛ در صورتی که صامت خوانی سرعت مطالعه را افزایش می‌دهد و این پدیده علاقه به مطالعه و یادگیری را زیاد می‌کند. ب) صامت خوانی در فضاهای مختلف میسر است؛ اما فردی که به بلندخوانی عادت دارد، نمی‌تواند در بسیاری از فضاها و مکان‌ها مطالعه کند؛ بنابراین توجه او به مطالعه کمتر می‌شود و به مرور زمان مطالعه و کتابخوانی را کنار می‌گذارد. (اشرفی ریزی، 1383)
– کم ارزش شدن مطالعه: آمادگی برای خواندن تا حدود زیادی بستگی دارد به ارزش و اهمیتی که جامعه به فرایند مطالعه می‌دهد. در جامعه‌ای که خواندن ارزش به شمار نمی‌آید، انتظار آن که افراد با اشتیاق به خواندن روی آورند، انتظاری نامعقول و غیرواقع‌بینانه است. دراین حالت افراد عدم علاقه به مطالعه را در پشت توجیه‌هایی نظیر نداشتن وقت کافی، شغل خسته‌کننده، و… پنهان می‌کنند؛ حال آنکه هرگاه موانع روانی و اجتماعی برطرف شود، بسیاری از افراد داوطلبانه به وادی مطالعه قدم می‌گذارند (فعل عراقی، 1386 ).
– حواس پرتی: عدم تمرکز حواس از موانع و آفات اساسی مطالعه است. تمرکز حواس، یعنی توانایی ثابت نگه داشتن حواس و دقت روی موضوع یا کاری که به میل و اراده انتخاب شده است (خادمی،1380).
– بی نظمی در مطالعه: یکی دیگر از موانع مطالعه، بی‌نظمی خواننده هنگام مطالعه و عدم برخورداری از سیر منظم و منطقی در مطالعات و تحقیقات است. این چنین نیست که انسان به هر نوشته و هر کتابی که دست یافت، باید آن‌را بخواند؛ بلکه باید به مطالعات جهت‌دار روی آورد تا از آن بهره ببرد (زواره، 1388؛ به نقل از سلیمی باهر،1381).
– قدرت سحرآمیز تلویزیون: کتاب چندین رقیب قوی دارد که عبارت است از : تلویزیون، ماهواره، رایانه، و اینترنت. هنگامی که رسانه‌های رقیب کتاب اختراع شد، کتاب تحت‌الشعاع آنها قرار گرفت. یکی از این رسانه‌ها که میزان مطالعه را در جامعه به حداقل کاهش داده است،تلویزیون می‌باشد که حداقل یک دستگاه آن در هر خانه‌ای وجود دارد. هرچند استفاده از این رسانه جز نیازهای ضروری بشر به حساب می‌آید و دارای کارکردهای زیادی است، اما مطالعات جامعه‌شناختی نشان می‌دهد که هرجا تلویزیون آمده، از میزان مطالعه کاسته شده است. اکنون در بسیاری از خانه‌ها میز تلویزیون جای کمد کتاب را اشغال کرده و تلویزیون جای کتاب را گرفته است. مردم همچنین می‌پسندند که به جای این که زانو در شکم فرو برند و مودبانه بنشینند و فسفر مغز صرف کنند و مطالعه کنند، پایشان را دراز کنند و رو به تلویزیون تکیه کنند و بدون اینکه روغن فکر بسوزانند، تلویزیون تماشا کنند . به هر حال تلویزیون گوی سبقت را از کتاب ربوده و موجب مطالعه‌گریزی شده است؛ لذا برای زودن این آفت بهتر است که تلویزیون خود عهده‌دار تبلیغ مطالعه و کتاب شود و به جای رقابت با کتاب، با آن رفاقت کند (زواره، 1388؛ به نقل از اسفندیاری، 1385).
10-2 انجمن‌های خواندن و مطالعه91
به تعدادی از انجمن‌ها، مراکز و بنیادهای خواندن در ذیل اشاره شده است:
– مرکز مهارت‌های خواندن و مطالعه92: یک مرکز دانشگاهی و همچنین یک بخش ارائه‌دهنده سرویس از گروه مشاوره، آموزش و پرورش ویژه و روانشناسی مدرسه در کالج آموزش و پرورش دانشگاه در Youngstow ایالت اوهایو امریکا است. وظایف کارکنان، معلمان و مربیان در مرکز مهارت‌های خواندن و مطالعه عبارت‌است از: ارائه انواع استراتژی برای بهبود خواندن و تحصیل؛ تشویق دانشجویان به انتخاب روش مطالعه مناسب برای نیازهای خود؛ کمک به دانشجویان برای دستیابی به مهارت‌های خواندن برای افزایش بازدهی آنها در زمان مطالعه؛ کمک به دانشجویان برای بهبود عملکردشان در کلاس‌های دانشگاهی. خدماتی که این مرکز ا‌نجام می‌دهد شامل: ارائه کارگاه‌های آموزشی در طول ترم؛ کمک آزمون‌های استاندارد؛ ارائه روش‌های ارزشیابی حرفه‌ای؛ تدریس خصوصی به یک فرد توسط یک معلم برای بهبود روش‌های مطالعه می‌باشد (مرکز مهارت‌های خواندن و مطالعه دانشگاه یانگ استون، 2011).
– انجمن بین‌المللی خواندن93: در سال ۱۹۵۶ به عنوان سازمانی غیرانتفاعی و تخصصی آغاز به کار کرد. دفتر مرکزی این انجمن در امریکا قرار دارد. این انجمن، به همهافرادی که در زمینه آموزش خواندن فعالیت می‌کنند، خدمات می‌دهد.اعضا این سازمان خود را وقف ترویج و پشتیبانی از برنامه‌های سوادآموزی از راه بهسازی کیفیت آموزش خواندن، گسترش پژوهش و اطلاعات درباره خواندن و تشویق عادت خواندن برای همهعمر کرده‌اند.سازمان IRA پنج برنامه را در دستور کار خود دارد. این سازمان از اصلاحات در مسائل آموزشی، برنامه‌ریزی آموزشی و سیاست‌گذاری‌های آموزشی در راستای علاقه‌مندی‌های دانشجویان و آموزگاران در سطح منطقه‌ای، ملی و جهانی حمایت می‌کند.سازمان‌های وابسته IRA در سراسر جهان ارتباط و همکاری میان کارشناسان را پشتیبانی می‌کند. کنفرانس‌ها و نشست‌ها، نشریه‌های تخصصی و بیش از ۱۵۰ عنوان کتاب و دیگر منابع چاپی، اطلاعات اعضای سازمان را ارتقا می‌بخشد. ماهنامه”خواندن در جهان امروز” اعضای سازمان را در جریان آخرین خبرهای مربوط به خواندن و فعالیت‌های IRA قرار می‌دهد. سازمان IRA از طریق شوراها و سازمان‌های وابسته خود با بیش از ۳۰۰ هزار کارشناس در ۹۹ کشور ارتباط دارد (IRA ، 1956).
– نهاد سون استوریز94: به معنی هفت داستان، سازمانی است که خواندن و تجربه لذت از آن را در میان کودکان و نوجوانان انگلیسی ترویج می‌کند. سون استوریز، در سال ۲۰۰۵ راه‌اندازی شده و دارای یک مجموعه ملی از دست‌نوشته‌ها و تصویرسازی‌های پدیدآورندگان برجسته ادبیات کودکان بریتانیا است. اساس فعالیت این نهادبر برپایی نمایشگاه از دست‌نوشته‌های نویسندگان مطرح کشور در مدرسه‌ها و یا جاهای دیگر است. شورای هنر انگلستان95 و شورای شهر نیوکاسل پشتیبانان این نهاد هستند و بخش دیگر هزینه‌ها را هم اهداکنندگان داوطلب تامین می‌کنند.Hook into Books، نام پروژه ارائه کتاب این نهاد است. بسته‌های کتاب برای گروه‌های سنی مختلف از نوزادان تا نوجوانان در این نهاد تهیه شده است. این بسته‌ها سه بار در سال و براساس درخواست فرستاده می‌شوند. کارشناسان موسسه هم همیشه آماده پاسخگویی به پرسش‌های مدرسه‌ها و خانواده‌ها هستند تا بهترین کتاب‌ها در اختیار کودکان قرار بگیرد. فروشگاه کتاب نهاد هم می‌کوشد تا بهترین و به روزترینکتاب‌های کودکان و نوجوانان را به علاقه‌مندان ارائهکند (نهاد سون استوریز،2005).
– بنیاد خواندن هلند96: در سال ۱۹۸۸ از سوی “انجمن فروشندگان کتاب هلند”، “انجمن ناشران هلند”
