شخص يا اموال او وارد شده باشد.251
خسارات مادي نيز به خساراتي اطلاق مي‌گردد كه به صورت نقص بر اموال يا منافع اموال تجلي مي‌يابد.252 در كشورهاي فوتبال خيز مثل انگلستان، تماشاگران متعصب و به اصطلاح تيفوسي علاقه‌مندي خاصّي به فوتبال دارند و اين علاقه‌هاي عجيب و غريب اغلب به صورت حوادث تاسف‌آور در استاديوم‌هاي ورزشي مي‌گردد.
در يكي از اين گونه موارد، در پرونده‌اي253 باشگاه آرسنال انگلستان از تيم‌هاي حاضر در مسابقات ليگ برتر انگلستان در جريان تمرينات خود در استاديوم اختصاصي خود موسوم به “استاديوم امارات” با اعتراض شديد هواداران خود به نتايج ضعيف اين تيم مواجه مي‌گردد. در يكي از اين اعتراضات شخصي به نام “جو ميلر” با آسيب رسانيدن به صندلي‌هاي استاديوم و ساير اموال استاديوم، به طور شديدتري اعتراض خود را نمايش مي‌دهد با دستگيري اين فرد و تشكيل پرونده عليه وي، باشگاه آرسنال از اين تماشاگر متعصّب به دادگاه شكايت كرد. دادگاه مزبور اين ادعاي تماشاگر را كه به دليل هيجانات و تعصّب بسيار به باشگاه محبوب خود و نيز اعتراض به نتايج ضعيف اين باشگاه، اقدام به وارد نمودن خسارت به صندلي‌ها و اموال استاديوم شده است را ردّ كرد و اين ادّعاي خوانده را كه باشگاه در كنار سود و منافعي كه از ورود تماشاگر به مسابقات و تمرين‌ها به دست مي‌آورد مي‌بايست زيان‌هاي ناشي از آن را متحمل شود را ردّ كرد.
دادگاه چنين حكم كرد كه ضرر و زيان‌هاي ناشيه در برابر سود و منافعي كه نصيب باشگاه مي‌شود شامل ضرر و زيان‌هاي طبيعي و مرتبط با فعاليت‌هاي ورزشي مزبور مي‌باشد و آسيب رسانيدن تماشاگر به امكانات استاديوم شامل اين عنوان نمي‌گردد.
دادگاه ميلر را به پرداخت 2000 پوند به دليل خسارات وارده بر استاديوم محكوم نمود. 254
2. جبران خسارات معنوى
2ـ1. حقوق ايران
همانطور که قبلاً ذکر شد باشگاهها و مؤسسات ورزشى واجد نوع شخصيت حقوقى مىباشند و حسب مورد ممکن است بنا بر ساختار تشکيلاتىشان جزو اشخاص حقوقى حقوق خصوصى و يا حقوق عمومى باشند. به بيان ديگر يا متعلق به بخش خصوصى هستند و يا مالکيت آنها متعلق به دولت و يا نهادهاى دولتى مىباشند. ماده 588 قانون تجارت جمهورى اسلامى ايران مقرر داشته است: “شخص حقوقى مىتواند داراى کليه حقوق و تکاليفى شود که قانون براى افراد قائل است مگر حقوق و وظايفى که بالطبع حفظ انسان ممکن است داراى آن باشد مانند حقوق و وطايف ابوت، بنوت و امثال ذلک”.
بر طبق اين ماده قانونى، باشگاهها که خود شخص حقوقي مىباشند همانند شخص طبيعى، صلاحيت دارا شدن حق و تکليف، انجام تعهد، طرح دعوا و انعقاد قرارداد را دارا مىباشد و حتى ممکن است باعث ايراد خسارت به ديگرى شود و يا خساراتى مالى يا معنوى بر او وارد شود. به بيان ديگر مىتواند تمام حقوق و تکاليفى را که انسان دارا مىگردد به جز آن چه که اختصاص به انسان داردو لازمه وجود اوست، دارا شود، به طور مثال، صدمات جسمى يا روحى يا لطمه به احساسات و عواطف و باورها اختصاص به انسان دارد و از اين حيث، باشگاه و مؤسسه ورزشى متحمل خسارت نمىگردد و ورود چنين خسارتى بر او قابل تصور نيست ولى صدمه بر شهرت و اعتبار باشگاهها و مؤسسات ورزشى نيز مانند اشخاص حقيقى و افراد امکانپذير است.
در جايى که ورزشکاران و يا مربيان شاغل در باشگاهها و مؤسسات ورزشى با ارتکاب برخى اعمال مجرمانه به حيثيت و شهرت باشگاههاى ورزشى خود لطمه وارد مىکنند، باشگاههاى مزبور مىتوانند از طريق مسئوليت مدنى، جبران خسارات معنوى وارده را مطالبه نمايند.
در جديدترين حوادث ورزشى اخيراً از سرى مسابقات باشگاههاى ليگ حرفهاى برتر جمهورى اسلامى ايران در بازى بين دو تيم داماش گيلان و پرسپوليس تهران، دو بازيکن پرسپوليس اقدام به حرکات زننده و خلاف شئونات و حتى حرفهاى نمودند که متأسفانه در صحنة بينالمللى هم بازتاب بدى براى باشگاه پرطرفدار پرسپوليس داشت که البته باشگاه پرسپوليس اين دو بازيکن را با محروميتهاي سنگين و جريمه نقدي مواجه ساخت.255
و يا دو بازيکن تيم فوتبال شاهين بوشهر از تيمهاى حاضر در مسابقات ليگ حرفهاى فوتبال ايران در بين دو نيمه فوتبال اقدام به ادرار در کنار نيمکت ذخيره تيم خود نمودند256 که باز هم متأسفانه بازتاب بدى در ايران و رسانههاى کشورهاى خارجى داشت و به نوعى به حيثيت باشگاه ورزشى شاهين بوشهر لطمه وارد ساخت.
در اين رابطه ماده يک قانون مسئوليت مدنى مصوب 1339 جمهورى اسلامى ايران مقرر مىدارد: “هر کس بدون مجوز قانونى عمداً يا در نتيجه بىاحتياطى به جان يا سلامتى يا مال يا آزادى يا حيثيت يا شهرت تجارتى و يا به هر حق ديگرى که به موجب قانون براى افراد ايجاد گرديده لطمهاى وارد نمايد که موجب ضرر مادى يا معنوى ديگرى شود مسئول جبران خسارت ناشى از عمل خود مىباشد”.
ماده 2 قانون مسئوليت مدنى ايران نيز وارد کننده ضرر را به جبران خسارت معنوى وارده نسبت به زيان ديده ملزم مىنمايد257.
ماده 10 قانون مزبور نيز مقرر داشته است که “کسى که به حيثيت و اعتبارات شخصى يا خانوادگى او لطمه وارد مىشود مىتواند از کسى که لطمه وارد آورده است جبران زيان مادى و معنوى خود را بخواهد…”.
و همانطور که ماده 588 قانون تجارت ايران مقرر ميدارد شخص حقوقى مىتواند داراى کليه حقوق و تکاليفى شود که قانون براى افراد قائل است مگر حقوق و وظايفى که بالطبيعه فقط انسان ممکن است داراى آن باشد مانند حقوق و وظايف ابوّت، بنوت و امثال ذلک”.
به هر صورت همانطور که از مواد مزبور بر مىآيد باشگاه و مؤسسه ورزشى از تمام حقوق و تکاليف مقرر براى يک باشگاه و موسسه ورزشى برخوردار مىباشد و کسى که با انجام اعمال غيراخلاقى و زننده به حيثيت و شهرت باشگاه ورزشى خود لطمه وارد نمايد ملزم به جبران خسارات وارده مىباشد البته همانطور که در مبحث مربوط به شيوههاى جبران خسارت خواهد آمد ضمانت اجراهاى مختلفى دارد که در اختيار محکمه قضايى و يا کميته انضباطى فدراسيون مربوطه و نيز کميته انضباطى باشگاه مىباشد. ضمن آن که استفاده از پلاکارد و تابلو براى تحقير حريفان و مقامات رسمى تيمها، از يک تا 6 جلسه بازى بدون تماشاگر را براى تيم مورد حمايت تماشاگر در پى دارد.258
و توهين بازيکن – مربى و ساير دست اندرکاران تيمهاى ورزشى که باعث لطمه به حيثيات توهين شونده مىگردد نيز محروميتهايى را براى توهين‌کننده در پى دارد.259
2ـ2. حقوق کشورهاي اروپايي
خسارت‌هاى ناشى از صدمات جسمانى، آسيبهاى روحى و روانى، صدمه به شخصيت و حقوق مربوط به آن، سلب آزادى و بازداشت و تعقيب غيرقانونى يا مبنى بر اشتباه، صدمه به احساسات و عواطف ملى و مذهبى و غم و اندوه ناشى از مرگ يا زندان يا توهين به خويشان يا دوستان نزديک يا مانند آن کم و بيش در اکثر نظامهاى حقوق به شيوههاى گوناگون قابل جبران هستند و به دليل عدم امکان جبران کامل يا بهانههاى عدم قابليت تقويم به امر مادى يا غير اخلاقى بودن ارزيابى ارزشهاى معنوى به امور مالى مورد بىتوجهى و بدون جبران باقى نماندهاند، تنها تعداد اندکى از کشورها جبران اين نوع خسارت‌ها را به طور کلى و يا در موارد خاص نپذيرفتهاند.
از جمله اين کشورها مىتوان اتحاد جماهير شوروى سابق، چين، مجارستان و رومانى، هلند و دانمارک و سوئيس را نام برد260. در فرانسه نيز جبران خسارات معنوى به موجب آراى متعددى جبران خسارات معنوى در اين کشور در زمينه صدمات بدنى – صدمه به احساسات و عواطف، از دست دادن خويشان، تالم روحى صدمه بر حقوق مربوط به شخصيت و مانند آن پذيرفته شده است261. شعبه مدنى ديوان عالى کشور فرانسه در 13 فوريه 1923 ماده 1382 قانون مدنى را ناظر به هر دو نوع خسارت مالى و معنوى دانست و در انگليس نيز صدمه به حيثيت و شهرت و حقوق مربوط به شخصيت و هتک حرمت از جمله مصاديق خسارت معنوي است که در حقوق انگليس حکم به جبران آن مىشود262. رسيدگى به اين دعاوى توسط يک هيأت ژوري انجام مىپذيرد و خسارتى که تعيين مىشود به مراتب سنگينتر از صدمات بدنى است. برخى از آراء محاکم در خصوص جبران خسارت معنوى ناشى از توهين، هتک حرمت و صدمه بر احساسات در زير اشاره مىشود:
در پرونده‌اي263 در سال 1983 ميلادى که هيأت ژورى مبلغ 45000 ليره (پوند) به نفع خواهان که به احساسات و شهرت او صدمه وارد شده بود حکم صادر نمود264 و در پرونده‌اي ديگر265 در سال 1995 مبلغ 750000 ليره براى جبران خسارت معنوى ناشى از هتک حرمت تعيين گرديد266.
در آمريکا نيز يکى از نويسندگان حقوقى بعد از طرح يک پرسش با اين مضمون که جبران خسارات در ابتدا مستلزم پاسخ به اين سؤال است که در نتيجه صدمه وارده چه زيانى از نظر اقتصادى واقع شده است مىنويسد که “خسارت ناشى از صدمات غيرمالى على رغم يقين به وجود آنها از قبيل درد و رنج از دست دادن همسر و افسردگى روانى و مانند آن قابل محاسبه نيست. کارشناسان مىتوانند در مورد دستمزدهاى از دست رفته، کارکرد احتمالى ايام زندگى و ساير عوامل مادى خسارت حداقلى را تعيين کنند ولى هيچ کس قادر نخواهد بود درد يا آسيبهاى عاطفى و حيثيتي را با پول قيمتگذارى کند.267
براي مثال چه طور ممکن است آبرو و حيثيتي که از يک باشگاه ورزشي در صحنه بين المللي لکه‌دار گرديده است با پول ارزيابي گردد. دنياي ورزش که در آن پول حرف اول را مي‌زند و به عنوان يک صنعت پولساز شناخته شده يکه‌تازي مي‌کند، در آن حيثيت و شهرت مثبت باشگاه‌هاي ورزشي نقش و اهميت دو چنداني دارد.
در اروپا قبل از بازي‌هاي جام جهاني فوتبال در سال 2010 ميلادي که در آفريقاي جنوبي برگزار گرديد، رسانه‌هاي انگليس فاش کردند که جان تِري268 ستاره ملي‌پوش و کاپيتان تيم فوتبال چلسي و نيز تيم ملي انگلستان از تيم‌هاي سرشناس ليگ برتر جزيره که توسط رومن آبروميچ غول نفتي روسيه اداره مي‌شود با انسا پرونسيل نامزد هم‌تيمي خود وين بريج اقدام به برقراري رابطة جنسي و نامشروع نموده است که البته اين امر بازتاب بسيار منفي براي باشگاه چلسي انگلستان در مجامع و محافل ورزشي و حتي عمومي داشت که البته باشگاه چلسي ضمن پس گرفتن بازو بند کاپيتاني اين بازيکن او را با جريمة نقدي سنگين مواجه ساخت که هر چند مورد مزبور بيشتر جنبة تنبيه انضباطي داشت، به هر صورت باشگاه مزبور جان تري را ملزم به پذيرفتن اشتباه خود و عذرخواهي از مردم و نيز همبازي خود نمود.269
گفتار دوم: جبران خسارات وارده بر کارکنان ورزشي باشگاه (ورزشکاران و مربيان) از ناحيه باشگاه
1. جبران خسارات جسمى و مادى
1ـ1. حقوق ايران
هدف از جبران خسارت در مسئوليت مدنى، پرداخت خسارت270 به زيانديده به دليل زيانهاى وارده بر ايشان در نتيجه اعمال ضمانآور مىباشد. همانطور که در مبحث تعهدات باشگاه آمد باشگاه در قبال ورزشکاران و مربيان تعهداتى دارد که عدم انجام اين تعهدات قانونى ممکن است منجر به خسارت شود و حتى خساراتى را که ورزشکاران يک باشگاه و مؤسسه ورزشى به ورزشکار تيم ديگر وارد مىکند ممکن است باشگاه ورزشى را نيابتاً مسئول قرار دهد.
البته مي‌بايست در ابتدا مربى تحت استخدام باشگاه مقصر باشد و در نتيجه تقصير او زيانى ايجاد شده باشد تا بتوانيم باشگاه ورزشى کارفرماى او را به عنوان مسئول نيابتى271 مسئول جبران خسارات وارده بر ورزشکار مزبور قرار دهيم. در صورتى که باشگاه و مؤسسه ورزشى با ورزشکاران غيربالغ قرارداد ببندد در خصوص مسئوليت مدنى نسبت به اين اشخاص بايد بيان نمود که بر طبق ماده 7 قانون مسئوليت مدنى جمهورى اسلامى ايران که مقرر مىدارد: “کسى که نگاهدارى يا مواظبت مجنون يا صغير قانوناً يا بر حسب قرارداد به عهده او مىباشد، در صورت تقصير در نگاهدارى يا مواظبت مسئول جبران زيان وارده از ناحيه مجنون يا صغير مىباشد و …”.
بنابراين يک نوجوان غيربالغ که در يک باشگاه ورزشى به ورزش مىپردازد در صورتى که به دليل قصور آن باشگاه يا مؤسسه ورزشى، ضرر و زيانى از ناحيه محجور حاصل شود به دليل قصور، باشگاه و مؤسسه ورزشي مربوطه مسئوليت جبران خسارات وارده را
