،روانشناسی در حوزه ارتباطات با حجم وسیعی از نظریه های گوناگون در این رشته روبرو هستیم از جمله مهمترین نظریاتی که به تاثیر شبکه های اجتماعی از دید گاه جهانی شده پرداخته شده است دودیدگاه متفاوت اما مکمل هم کاستلز ،گیدنز و کاتز اشاره کرد هدف نظریه ها بالابردن درک ما از فرآیند ارتباطات می باشد. چارچوب نظری از مراحل تعیین کننده روش تحقیق است که بر مبنای نظریات خاص موجود در هر رشته ای، باید به اثبات قواعد منطقی و همبستگی بین پدیده های مورد مطالعه درآن تحقیق پرداخت. و با توجه به اينکه تحقيق حاضر به دنبال بررسي رابطه استفاده ازشبكه هاي موبايلي و میزان دینداری کاربران است، به علت اعتقاد به وجود روابط پيچيده ميان ابزارهاي مدرن تكنولوژي و انساني به رويكرد هاي رسانه محور يا شبكه محور از تئوري مطالعات تجربي كه اصالت را بر رسانه می‌گذارد و رسانه را منشأ تحول می‌داند و بر اين باورند كه پيام ارائه شده توسط رسانه عامل تغيير است. در اين پژوهش ما به دنبال نقش و تأثیر شبكه هاي اجتماعي موبايلي به عنوان يك رسانه همراه و رابطه آن با ميزان دينداري افراد هستيم. اين پژوهش ازنظريه هاي جامعه شبكه اي، استفاده ورضامندي و ساخت بندي گيدنز استفاده خواهد شد.
20401 نظریه ساخت بندي گيدنز
گيدنز هويت شخصي را اين گونه تعريف مي‌کند: «هويت شخصي نوعي خصيصه متمايز, يا حتي مجموعه‌اي از خصيصه‌هاي متمايز نيست که در اختيار فرد قرار گرفته باشد. هويت شخصي در حقيقت همان “خود” است که شخص آن را به‌عنوان بازتابي اززندگي نامه‌اش مي‌پذيرد. بنابراین با توجه به رويکرد گيدنز می‌توان چنین گفت که فرد در جریان هویت یابی خود به طور عام و هويت ديني به طور خاص موجودي صرفاً منفعل و پذيرنده نيست؛ بلکه به تفسير هويت خويش مي‌پردازد، اين تفسير بريده بريده و منقطع نيست؛ بلکه از مقداري ثبات و استمرار برخوردار است. لذا بر اين اساس می‌توان دو گونه هويت ديني سنتی و بازتابی را از یکدیگر متمایز کرد (گيدنز. 1383: 82). چکیده بحث گیدنز این است با تغيير بستر شكل گيري معادلات اجتماعي و حركت جوامع از جوامع سنتي به جوامع مدرن، مخاطرات جوامع متفاوت می‌شود واهميت اعتماد دوچندان می‌گردد. وسايل ارتباط جمعي از جمله عواملي است كه در اين تغييربستر، نقش اشاعه هويت ديني را بر عهده دارد. شبكه هاي اجتماعي با ارائه ظرف خالي براي مخاطب اين فرصت رابه مخاطب می‌دهد تا محتوا و پيامي كه خود می‌خواهد توليد كند. باتغييري كه در بن مايه محتوا واطلاعاتي كه در دنياي پيراموني فرد در جريان است شرايط و شكل ارتباطات افراد تغيير می‌یابد.
در اين شرايط نمی‌توان انتظار داشت كه مؤلفه هاي اتصال افراد با يكديگر با فاصله گيري يا جدايي زماني و مكاني گيدنز است با تكيه بر اين سخن که رسانه هاي جمعي و عمومي به عبارتي فرهنگ رسانه اي ابزارهاي اشاعه عقايد ديني هستند. طبق نظريه ساخت يابي، عامل انساني و ساخت در ارتباط با يکديگر قرار می‌گیرد؛ تكرار رفتارهاي انسان، ساختارها بازتوليد می‌کند و به واسطه همين بازتوليد ساختارها از سوي كنش انساني، محدوديت بازتوليد ايجاد می‌کنند نقطه تمرکز نظريه ساخت يابي، بر مفهوم جدايي زمان از مکان است. در واقع با استفاده از نظريه ساخت يابي می‌توان استنباط کرد که هرچه کاربران با فعاليت بازانديشانه و مشارکت جويانه درشبکه هاي اجتماعي حضور يابند، بيشتردر توليد معنا سهيم هستند و لذا احتمال تأثيرپذيري هویت فرهنگی آن‌ها بيشتر است، ولي هرچه کاربران منفعل و غيرمشارکت جويانه در شبکه هاي اجتماعي حضور يابند، کمتردرتوليد معنا سهيم هستند و احتمال تأثيرپذيري هویت فرهنگی و ديني آن‌ها کمتر خواهد بود.
20402 نظریه جامعه شبکه ای کاستلز
تاريخچة شكل‌گيري شبكه هاي اجتماعي اينترنتي، در نيمه دوم دهه 1990، سيستم ارتباط الكترونيكي جديدي شكل گرفت كه از تركيب رسانه‌هاي همگاني جهاني و سفارشي و ارتباط كامپيوتري تشكيل شده بود. ويژگي اين سيستم جديد، قلمرو ارتباط الكترونيكي را به كل زندگي گسترش داد(كاستلز، 1390: 422). درنظریه شبکه اجتماعی كاستلز بیشتر دانشمندان اتفاق نظر دارند که انسان به تنهایی قادر به ادامه حیات نیست و به همین دلیل به زندگی اجتماعی روی می‌آورد. این موجود به غایت نیازمند، تنها در کنار هم‌نوعان خود می‌تواند به نیازهای مادی و معنوی خود پاسخ دهد. تنزل روابط اجتماعی بخاطر صنعتی شدن و آغاز مدرنیته و طیف وسیعی از مسائل که از روابط اجتماعی تأثیر می‌پذیرند، موجب شده که نظریه پردازان اجتماعی، خاصه تحلیل‌گران شبکه‌ي اجتماعی به‌طور گسترده تری روابط اجتماعی را مورد مطالعه قرار دهند. در بین صاحب نظران و اندیشمندان جهان، بهترین تلاش را براي روشن نمودن زوایاي تاریک و پوشیده جامعه شبکه اي انجام داده است (كاستلز 417:1380).
کاستلز كه با طرح جامعه شبكه اي بينان مطالعاتي نويني در ارتباطات نهاده است ویژگی مهم عصر کنونی را دگرگوني فرهنگ مادي می‌داند كه توسط آثاريك سرمشق “پارادايم”فن آور ي جديد بر محور فن آوري هاي اطلاعاتي سازمان يافته است. به نظر او ما به روشني نمی‌توانیم فرض كنيم كه فناوري همه چيز را بر اساس ويژگي هاي مورد نظر كساني كه آن را توسعه می‌دهند تغيير خواهد داد. فناوري فقط پيشنهاد است و زماني كه جامعه پذيراي آن باشد، تحقق عيني خواهد يافت ارتباطات، پيش از آن كه در سيطره فن آوري باشد، در دست بشر است (كاستلزبه نقل ازساعی، مهر 62:1383). هم‌چنین شبکه اجتماعی می‌تواند به افراد جهت غلبه کردن بر مشکلاتی که به خاطر پیشینه خانوادگی، توانایی و فقدان سرمایه فرهنگی و اقتصادی به‌وجود آمده، مؤثر باشند. دقیقاً به همین جهت می‌توان ادعا کرد که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند نقش ترمیمی را برای نسل جوان ایفا نمایند. جامعه شبکه اي از نظر کستلز دردوران معاصر ما در حال ظهور می‌باشد.
كاستلز اين فرضيه را پيش می‌نهد كه جامعه شبكه اي يعني ساختار غالب و مسلط در عصر ارتباطات و اطلاعات حول شكل هاي نوين زمان وفضا سازمان می‌یابد (زمانِ بی زمان و فضای جریان‌ها و گردش اطلاعات). منظور کاستلز از زمانِ بی زمان، استفاده و به کار گرفتن بي وفقه و مداوم پايداري فناوري اطلاعاتي، ارتباطی نوین برای از ميان برداشتن زمان برای فشردن سال‌ها و تبدیل آن‌ها به دقیقه‌ها، و فشردن دقیقه‌ها به آن و لحظه است (مك لي،52:1386).
20403نظریه استفاده و خشنودی
سابقه نظریه استفاده و رضامندی به مقاله ای از (الیهو کاترز 1959) بر می‌گردد که درآن، کاترز به ادعای برناردبرلسون مبنی بر افول حوزه پژوهش در ارتباطات پاسخ داد و استدلال کرد که حوزه مشرف به موت و رو به افول، مطالعات و پژوهش های ارتباطی تحت عنوان اقناع و متقاعدسازی و آثار پیکارهای اقناعی بر روی مخاطبان است. فرض اصلی نظریه استفاده و رضامندی این است که افراد مخاطب، کم و بیش به صورت فعال، به دنبال محتوایی هستند که بیشترین رضایت را فراهم سازد. میزان این رضایت بستگی به نیازها و علایق فرد دارد (ویندال، سیگنایزر و اولسون، 274:1376). اين نظريه ضمن فعال انگاشتن مخاطب، بر نیازها و انگیزه های وی در استفاده از شبکه‌های اجتماعي تأکید می‌کند و بر آن است که ارزش‌ها، علایق و نقش اجتماعی مخاطبان مهم است و مردم براساس این عوامل آن چه را می‌خواهند ببینند و بشنوند، انتخاب می‌کنند. پرسش نظریه استفاده و رضامندی این است که چرا مردم از رسانه‌ها استفاده می‌کنند و آن‌ها را برای چه منظوری به کار می‌گیرند؟ پاسخی که به اجمال داده می‌شود این است که مردم برای کسب راهنمایی، آرامش، سازگاری، اطلاعات و شکل گیری هویت شخصی و سرگرمي از رسانه‌ها استفاده می‌کنند (مک کوایل، 104:1385). یکی از مفاهیم و مفروضات اصلیِ نظریه استفاده و رضامندی، «فعال بودن مخاطب» است. به این معنا که مخاطب دراستفاده از رسانه‌ها به دنبال رفع نیازها و کسب رضامندی است و باور دارد که انتخاب رسانه، رضامندی مورد نظرش را تأمین می‌کند يعني هر مخاطب در داخل شبكه فعال باشد ميزان تاثيرگذاري و آسيب پذیری آن بيشتر است براي همين استفاده از رسانه‌ها همیشه سنجیده و هدفمند نیست و ممکن است از روی «عادت» باشد. اگر چه راه مردم اغلب از محیط ارتباط جمعی می‌گذرد؛ اما این عمل به گونه ای خودکار و غیرارادی صورت می‌گیرد نظريه استفاده تأثیر بين انتظارات (خرسندي‌هاي خواسته شده) و ارضاها (خرسندي‌هاي به دست آمده) تفاوت مي‌گذارد و از اين رو، نوعي بهره‌مندي فزاينده از كاربرد رسانه‌اي در طول زمان را شناسايي مي‌كند. بنابراين آنگاه كه خرسندي‌هاي خواسته شده بيشتر باشد، اين احتمال نيز افزايش مي‌يابد كه ميزان ارضاي مخاطبان بالاتر و ميزان توجه و تأثیر آن‌ها بيشتري مي‌شود. عكس چنين رابطه‌اي هم مي‌تواند اتفاق بيفتد. در واقع کاربر وسایل ارتباطی با استفاده از این وسایل درصدد به کارگیری اثرات و نتایج آن‌ها در برنامه های زندگی خویش است. این تاثیرات می‌تواند بر شغل و حرفه، برنامه های تفریحی روزانه، و حتی برنامه‌هایی که به منظور پر کردن اوقات فراغت و ارتباط با دیگران طراحی و ترسیم می‌نماید به کارگیرد (مك‌كوئيل، 1380: 112-111).
فصل سوم
روش انجام كار
روش انجام کار
شمای تحقیق
پژوهش حاضر به عنوان بررسی تأثیر استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی برمیزان دینداری افراد از دیدگاه کارمندان سازمان حفاظت محیط زیست کشور به عنوان گروهی از کاربران شبکه های اجتماعی موبایلی صورت گرفته است. در پی شناخت این مسله است؛ که آیا شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری افراد نقش دارند؟ نکته قابل توجه این است که نقش شبکه های اجتماعی موبایلی به عنوان یک رسانه جهانی به طور عام بر دینداری افراد مورد پژوهش قرار خواهد گرفت. شاخص های جمعیت شناختی مانند سن، جنس، تحصیلات، میزان درآمد، محل سکونت و سابقه کار و شاخص های دینداری مانند اعتقادات مناسکی، رفتاری و اخلاقی (میزان اعتقادات دینی، توکل به خدا، علاقه به دین اسلام، استفاده از نامهای اسلامی، افتخار به مسلمانی، انجام فرائیض دینی، شرکت در نماز جماعت و جمعه، شرکت در مراسم مذهبی، تصاویر مذهبی سایت‌ها و ماهواره، میزان آرامش قلبی، انجام اعمال دینی بوسیله شبکه های اجتماعی (شاخص های شبکه های اجتماعی(عضویت در شبکه های اجتماعی موبایلی، میزان استفاده روزانه از شبکه‌ها، راهنمای حضور در شبکه‌ها، استفاده از مشخصات واقعی در شبکه‌ها، ارتباط با دوستان، پیداکردن دوستان جدید، آشنایی با عقاید دیگران، اطلاع از اخبار روز، تفریح و سرگرمی، تغییردر رفتار، تأیید باورها افراد در شبکه‌ها توسط دوستان فضای مجازی، اعتماد به واقعی بودن اطلاعات در شبکه‌ها، میزان مشارکت کاربران در شبکه‌ها، ارزانی و در دسترس آسان به شبکه‌ها، واقعی بودن محتوای شبکه‌ها، تغییر هویت و ارزش‌های معنوی با فناورهای نوین و تأثیر شبکه های اجتماعی بر میزان دینداری افراد متغیرهای هستند که در این پژوهش مورد بررسی قرارگرفته است و رابطه آن‌ها میران دینداری توسط شبکه های اجتماعی موبایلی مورد سنجش قرار گرفته است. به منظور حصول شاخص هاي دينداري از نظر افراد مورد مطالعه اساتيد اين شاخص‌ها را درابعاد اعتقادي و مناسكي و رفتاري واخلاقی و تجربی طبقه بندي شده‌اند.
– بعد اعتقادي. اين بعد به واقعيت الوهيت و پيوست هاي آن شامل: خدا، جهنم، بهشت و..
– بعد مناسكي. اين بعد اعمالي كه در چارچوب زندگي ديني انجام می‌شود
– بعد رفتاري. اين بعد براجراي اصول و فرامين ديني در زندگي روزمره تاكيد دارد.
– بعد تجربی و پیامدی از دیگر شاخص های می باشد.
فرضيه ها
1.. بين میزان استفاده از شبكه هاي اجتماعي موبايل محور با دينداري افراد رابطه معني داري وجود دارد.
2. بين مدت زمان حضور (شبانه روز) در شبكه های اجتماعی موبایل محور و میزان دینداری افراد رابطه معني داري وجود دارد.
3. بين واقعي بودن مشخصات كاربرانشبکه های اجتماعی موبایلی و ميزان دينداري افراد ا رابطه معني داري وجود دارد.
روش تحقیق
اطلاعات مورد نظر در این پژوهش از روش پيمايشی گرد آوری و مورد بررسی قرار
