مهم‌ترین جنبه های هویت که دچار گسیختگی ودگرگونی عمیق شده هویت دینی جوانان است به گونه ای که این تغییر بر نحوه تعامل افراد با یکدیکر نیز تاثیرگذار بوده است. شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابرازها با قابلیت خود نه تنها تأثیر عمیقی بر جنبه های اجتماعی کاربران در جوامع گوناگون گذارده بلکه در زمینه ای مختلف به عنوان مثال؛ آموزش و پرورش، پزشکی وغیره کاربرد فراوان یافته است (حریری وديگران 1390:2). گیدنز معتقد است نه تنها خدایان و نیروهای مذهبی، حمایت های قابل اتکای مثبتی را برای مومنان فراهم می‌سازند، بلکه کارگزاران مذهبی نیز این کار را انجام می‌دهند. باورداشت های مذهبی مهم‌ترین کارشان این است که معمولاً به انسان در مقابل تجربه رویدادها و موقعیت‌ها، احساس آرامش وامنیت تزریق می‌کنند(گیدنز،495: 376). دین می‌تواند شعله هاي خودمحوري و خودپرستي را فرو نشاند، با تمسك به باورهاي ديني و گسترش معنويت درجامعه می‌توان ازاحساس ناامني در زندگي اجتماعي بكاهد.(خوراسگانی وديگران،1386:18).
درايران پس از انقلاب اسلامي، موضوع گسترش معنويت، تفكر الهي، ترويج و اشاعه دينداري و در يك كلام، تربيت ديني مورد تاكيد بوده است. بنيان گذار انقلاب اسلامي در خصوص نقش، اهميت و كاركرد راديو و تلويزيون فرموده‌اند. رسانه يك دانشگاه عمومي است كه رسالت و وظيفه خطير ترويج وتحكيم وتثبیت ارزشهای اخلاقي، بسط وتقويت فرهنگ ومعارف اسلامي درقالب هاي ارتباطي برعهده دارد (امام خميني، 48:1366). پژوهش با موضوع دينداري درايران سابقة طولاني ندارد شايد تنها دريك يا دو دهة اخير پژوهشگران جامعه شناسي، روانشناسي وديگر رشته هاي علوم انساني، به ضرورت پژوهش هاي منظم و علمي در زمينة دين پي برده‌اند. دين به عنوان يك پديده خارجي ومستقل از پذيرش انسان‌ها يعني مستقل از روان انسان‌ها و جامعه انساني مد نظر قرار می‌گیرد. در حالي كه دينداري توسط انسان‌هاست، دينداري صفت وحالت انسان بوده كه دين متعلق به آن می‌باشد (خداياري فرد وديگران،1389: 111). با تمام پیشرفت وتوسعه فناروی نوین اطلاعاتی در جوامع کنونی به عنوان یک منبعی مهم برای هویت ومعنا بخشی در جهان متمدن و متجدد به شمار می‌رود.
اما عاملي هويت دینی از دینداری جدا می داند و معتقد است که دربحث از دینداری، موضوع عبارت از دین از منظر بازتابی رفتار واعتقاد دینداران دارد. اما در مورد هویت دینی، موضوع عبارت است ازکنش، کنشگران در مواجهه با دین ودینداری بیشتر با جهت از دین بسوی کنشگر می‌رود. در دینداری موضوع مورد مطاله دین است. هرچند ادعا مي¬شود كه هويت¬ها در شبكه¬هاي اجتماعي مجازي تاحدي واقعي است، اما نكته مهم، سيال بودن هويت¬ها در اين محيط است. اولین آسیبی که با وارد شدن افراد به شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد این است که سبک زندگی مخدوش می‌شود و بحث اصلی مسئله صداقت شخص است که زیر سؤال می‌رود. برداشت ما از هويت، هويت‌هاي پيش مدرن (هويت‌هاي ذاتي، طبيعي و غيراجتماعي) و همچنين هويت‌هاي پست مدرن (پاره پاره، بسيار سيّال, گفتماني و ناپيوشته) را شامل نمي‌شود، بلکه از منظر اين تحقيق هويت امري فرايندي مبتني بر فرايند معناسازي است که مبناي معنا نيز تمايز و تشابه با ديگران است که در تعامل با ديگران در اجتماع ساخته مي‌شود.” هویت دینی مترادف با دینداری می باشد چرا که هویت به معنای احساس تعلق و تهعد به ارزشهای و پایبندی به احکام دینی می باشد. و در کنار آن دینداری هم مجموعه قوانین الهی که از طرف خداوند برای بشر عرضه گردیده است بنابراین رابطه انسان و دین و نسبتی و صفت وحالتی که پیدا می کند دینداری است”بعدازاينكه عضويت درگروه هاي مختلف شبكه هاي اجتماعي مقوله‌بندي شد، افراد از طريق تفاوت‌گذاري قاطعانه، درون گروهشان را در مقايسه با بيرون گروه نسبت به يك سري ابعاد ارزشي متمايز مي‌کنند و درصدد دستيابي به اعتماد به نفس مثبت هستند. ميزان شناخت فرد از تعلق وارتباطش نسبت به ديني خاص و پيامدهاي ارزشي مثبتي که فرد براي اين تعلق وارتباط قائل است و بالاخره احساسات خاص فرد نسبت به آن دين و نسبت به ديگراني که مثل او رابطه‌اي مشابه با آن دين دارند (عاملی، 1386).
پيشينه تحقيق
دررابطه با منابع و پیشینه تحقیق می‌توان گفت منبعی با عنوان دقیق پژوهش حاضر که به بررسی تأثیر و پیامدهای شبکه های اجتماعی موبايلي برروی ميزان دينداري افراد پرداخته باشد، وجود نداشته است؛ لذا منابع مورد استفاده هر کدام با توجه به اهدافی که مورد نظر نویسندگان آن‌ها بوده است، به بررسی جنبه ای از این پدیده پرداخته‌اند. و باتوجه به اينكه شبكه هاي اجتماعي موبايلي پديده اي جديد و نوظهور می‌باشد. نظريه پردازي در اين زمينه كم صورت گرفته است ومنابع موجود بيشتر به صورت مقاله و پایان نامه های کارشناسی ارشد می‌باشند از ميان مطالعات انجام شده در اين زمينه می‌توان به موارد زير اشاره كرد:
وینسنت (2004)، تحقیقی در مورد دسته بندی کاربردهای تلفن همراه به این نتیجه رسید که از ظرفیت های موبایل برای پیوند های روزمره با کاربران در مراکز مختلف دینی از عالم مسیحیت و هم در اسلام جهت ارتباط و تبلیغ وترویج ادیان استفاده می کنند .
رفعت جاه (1381)، در تحقيق باعنوان«تاثيراينترنت بر برخي از ابعاد هويت اجتماعي (ازجمله هئيت ديني، خانوادگي) به اين نتيجه رسيد كه با توجه به تلاش هاي نهادي سنتي رسمي وغيررسمي در هدايت هويت هاي فردي واجتماعي، استفاده از اينترنت برهويت اجتماعي افراد مورد مطالعه تأثیر تعين كننده اي داشته است.
جلالي آذر (1384) در تحقيق با عنوان «بازنمايي هويت ديني درفضاي مجازي» درصدد دستيابي به برخي از تاثيرات حضور درفضاي مجازي برهويت كاربران جوان بوده است و نتايج زير: رابطه معناداري بين وجود مناقشات بين انديشه دينداران و دينداري يا ظرفيت هاي مجازي وروي آورد جوانان به فضاي مجار وجود دارد.
رضانیا (1389)، به بررسی و تحلیل یکی از سایت‌های مربوط به مباحثات و گفتگوی اینترنتی فارسی پرداخته و معتقد است که صرف وجود اینترنت و درنظر گرفتن آن به‌عنوان یک حوزه امکانی برای ظهورحوزه عمومی، نمی‌تواند در به عمل درآوردن حوزه عمومی نقش زیادی داشته باشد، بلکه مسائل دیگری مربوط به دولت و نقش آن درگسترش آزادی‌ها وهمچنین میزان احساس مسئولیت و اهمیت مسائل برای مخاطبان و کاربران اینترنتی از عوامل تعیین‌کننده هستند.
كوثري (1386). باعنوان جهان فرهنگي كاربران ايراني در «اوركات» از ديگر پژوهش‌هايي است كه مي‌تواند بيانگر رابطة ميان عضويت و حضوردر شبكه‌هاي اجتماعي اينترنتي وسبك زندگي مجازي كاربران شبكه‌هاي اينترنتي باشد. دراين پژوهش مهم‌ترين علت‌هاي حضور درشبكه‌هاي اجتماعي اينترنتي (كوثري، مسعود، 1386). تحقيق ديگري كه درسال 85 توسط مركز افكارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا) انجام شده، بيانگر اين مطلب است كه كم شدن ارتباطات چهر‌ه‌به‌چهره درميان دوستان، يكي ديگر از مسائلي است كه در ارتباط با شبكه‌هاي اجتماعي و تغييرسبك زندگي جوانان بايد به آن اشاره كرد. نتايج اين تحقيق، حاكي از آن است كه 3/64 افرادي كه دوست يا دوستان اينترنتي داشته‌اند، پس از دوستي با آن‌ها ملاقات نكرده‌اند و تنها 7/35 پس ازدوستي با هم ملاقات داشته‌اند (محمدي، 1388).
سید‌علوی ونقیب‌السادات (1391). نشان می‌دهد که از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات وعلوم سیاسی دانشگاه‌های کشورسه متغیر مستقل حوزه عمومی درفضای مجازی شکل گرفته است و وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی از مصادیق حوزه عمومی درفضای مجازی هستند. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است که نظریه حوزه عمومی قابل بهکارگیری در حوزه مجازی است اما ویژگی‌های فضای مجازی و ارتباطات با واسطه رایانه‌ای، حوزه عمومی را فضایی متکثر و چند‌پاره ساخته است که با مدل سنتی حوزه عمومی متفاوت است.
احمدپور و قادي زاده (1389). يافته هاي مطالعه‌شان در زمينه تعامل در فضاي سايبر وتاثير آن بر هويت ديني جوانان، حاكي از تأثیرپذیری هويت ديني در ابعاد پنچ گانه تجربي، پيامدي، اعتقادي، مناسكي وشناختي از تعامل در فضاي سايبر است به طوري كه تعامل بيشتر در فضاي سايبر نشان دهنده تاثيرات كمابيش جهاني شدن فرهنگ وتعامل در فضاي سايبر دانشجويان است و پيامدهاي آن در ايران به طور محسوسي مشاهد می‌شود.
نتايج پژوهش هاي انجام شده نشان دهنده آن است که باگسترش روزافزون رسانه هاي نوين مانند شبكه هاي اجتماعي مجازي بويژه در جوامع در حال گذار، روند نوسازي به تعضيف پيوند هاي سنتي می‌انجامد. اين رسانه‌ها درنگرش ها و رفتار شهروندان تأثیر گذار بوده و باعث كاهش همدلي، احساس تعلق ملي وانسجام اجتماعي شود. و احتمالاً استفاده آزاد از امكاناتي چون اينترنت و شبكه هاي اجتماعي مجازي درخانواده هاي بيشتر رواج دارد كه اعتقادات و باورها و در نهايت هويت ديني آن‌ها ضعيف تر از ديگران خانواده‌ها است از آنجائي كه در جامعه ما از اينترنت شبكه هاي اجتماعي مجازي در بیشتر موارد بصورت منطقي و بهینه استفاده نمی‌شود و اين رسانه‌ها امكاناتي اطلاعاتي وارتباطاتي، بيشترمروج فرهنگ مادي نگر و لذت جو و فردگرايانه غربي هستند، تعامل در فضاي مجازي تأثیر دوگانگي برابعاد هويت ديني جوانان دارد. يافته هاي پژوهشي محققان با آنچه در زمينه همسان سازي فرهنگ كشورهاي جهان سوم با كشورهاي غربي صورت می‌گیرد نيز همخواني دارد. علاوه براين به نظر”مارك پاستر”مخالفت دراينترنت به اجماع ياتوافق منجر نمی‌شود، چرا كه به تكثير دیدگاه‌های متفاوت سبب می‌شود. پژوهش های انجام شده در سالهای اخیر و باتوجه به نبود امکات و نرم افزارها با برنامه های کاربردی نیازهای مانند پیداکردن دوستان وارتباط با دوستان و… جز اولویت های کاربر امروزی نیست بلکه مخاطب به دنبال تغییروتحول باورهای درونی خود و به دنبال تغییر و تحول خود ایده آلش می‌باشد. نتایج این پژوهش بسیار متفاوت می‌باشد بطوری که مؤلفه های مورد نظر مخاطبان درراستای پیشرفت تکنولوژی امروزی در میزان دینداری افراد تغییرمی کند.
نتيجه گيري بخش مباني نظري
جهان‌های مجازی: سرویس‌های هستند که در آن‌ها ممکن است برای دیدار و تعامل با افراد دیگر در یک محیط مجازی یادآورنده‌ی جهان واقعی باشد. همانطور كه در متن گفته شد شبکه‌های اجتماعی از دهه‌ی ۹۰ میلادی رواج اینترنت و ابداع وب زمینه‌ی توسعه‌ی هرچه بیشتر شبکه‌ها را فراهم کرد. اساس وب بر شبکه کردن کامپیوترها با مشخصات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مختلف بود.
شبکه های اجتماعی ابزار متنوعی است که همه به صورت آزاد و ارزان به آن دسترسی دارند. یک فرد می‌تواند مطالب مورد نظر یا یک سری اطلاعات خاص را در یک ثانیه با صدها و حتی هزاران نفر در سراسر جهان به اشتراک بگذارد. یکی از انواع شبکه های جدید اجتماعی با استفاده از برنامه های کاربردی تلفن همراه برای فعالیت دراین شبکه‌ها می‌باشد. طي يک نظرسنجي از افرادي که در شبکه های مجازي وارد می‌شوند اين نتيجه حاصل شده است که ميزان سوءاستفاده در اين فضا بسيار چشمگیر است و اکثريت معتقدند افراد با هويت غيرواقعي وارد می‌شوند و اکثراً دنبال فساد هستند و کمتر انگيزه هاي انسان دوستانه و پاک دارند. عضویت نا‌آگاهانه در این شبکه‌ها می‌تواند به افراد آسیب های جبران ناپذیری وارد نماید تا حدی که حتی آبروی فرد به خطر بیافت، یکی از بزرگ‌ترین زمینه های رشد در بازار آنلاین، کاربران تلفن همراه هستند شبکه های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه توانایی های بسیار خوبی را براي برقراي ارتباط آنلاين و تنظيم زمان براي تمام امور فضاي واقعي دارند. پرنفوذ‌ترین رسانه شهروندی امروز، شبکه‌های اجتماعی هستند، رسانه‌هایی که با ساختار شبکه‌ای و فضای تعاملی، شهروندان را در قالب اجتماعی آنلاین درگیر خود کرده است. در اين پژوهش نظريه جامعه شبكه ای به همراه دو نظريه گيدنز و كارتز جهت پيش برد اهدف و درك بهتر مسله و تنظيم پرسشنامه مناسب می‌باشد.
چارجوب نظري تحقيق
با توجه به میان رشته ای بودن ارتباطات استفاده از نظریه های جامعه شناسی
