سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری» (ایکائو) بود. تاسیس این سازمان از ابتکارات کنفرانس شیکاگو محسوب می‌شود. ایکائو در 4 آوریل 1947 در مونترال که مقصد اصلی آن انتخاب شد، اعلام موجودیت کرد.
سند سوم «قرارداد مربوط به ترانزیت سرویس‌های هوایی بین‌المللی» بود. مطابق این قرارداد که قرارداد آزادی‌های دوگانه نیز نامیده می‌شود، دولت‌های عضو، متعهد شدند آزادهای غیرتجاری را برای پروازهای منظم دیگر دول عضو تضمین کنند. دو نوع آزادی(حقوق ترانزیت) این موافقتنامه بدین شرح است:
آزادی اول؛ یعنی آزادی عبور هواپیماهای یک کشور از قلمرو هوایی يک کشور خارجی بدون فرود در آن. مثلاً هواپیمای ایران ایر به هنگام عزیمت به لندن می‌تواند از قلمرو هوايي كشور هاي تركيه، روماني، بلغارستان و آلمان عبور كند نمي‌تواند درآن كشورها فرود بيايد.(جباري ،45:1381)
آزادی دوم؛ يعني حق پرواز هواپيماهاي يك كشور ديگر(كشور عضو پيمان) با امكان فرود با مقاصد غير بازرگاني(مانند سوخت گیری یا انجام تعمیرات). مثلاً هواپیماهای ایران ایر به هنگام عبور از قلمرو هوایی کشورهای ترکیه و رومانی به مقصد لندن، در صورت نیاز به تعمیرات و سوخت‌گیری می‌تواند در یکی از این کشورها فرودآید.(ماته ،126:1981)
این قرارداد مورد استقبال بسیاری از کشورهای شرکت کننده در کنفرانس قرار نگرفت. این سند در تاریخ 30 ژانویه 1945 باتصویب 26 کشور به مرحله اجرا درآمد.
سند چهارم؛ « قرارداد مربوط به حمل ونقل هوایی بین المللی» بود. مطابق این قرارداد که بنا به پیشنهاد دولت امریکا و به منظور تحكيم اهداف این کشور در زمینه حمل و نقل هوایی بین الملی تنظیم شد، دولت‌های متعاهد می‌توانند در قلمرو یکدیگر به حمل ونقل مسافر و بار و محموله های پستی اقدام کنند. این قرارداد، علاوه بر آزادی‌های ترانزیتی، سه نوع آزادی دیگر(حقوق ترافیک) را در زمینه حمل و نقل هوایی بین‌المللی به شرح زیر پیشنهاد کرده است:
آزادی سوم؛ هواپیما حق دارد مسافر و باری را که از کشور متبوع خود سوار یا حمل کرده است در کشور مقصد(کشور عضو پیمان) پیاده یا تخلیه نماید.
آزادی چهارم؛ هواپیما حق دارد مسافر و باری را که از یکی از کشورهای عضو سوار وحمل کرده است در کشور متبوع خود پیاده یا تخلیه نماید، مثلاً هواپیمای ایران ایر حق دارد مسافر را که از لندن سوار و حمل کرده است درتهران پیاده و خالی کند. (بيگدلي ،359:1379 )
آزادی پنجم؛ حق سوار نمودن مسافر و حمل بار از سرزمین هرکشور متعاهد به مقصد هر كشور متعاهد دیگر و نيز حق پياده كردن و خالي كردن مسافر كه در سرزمين هر كشور متعاهد ديگر سوار یا بارکرده است. به عنوان مثال، هواپیمای ایران ایر که به مقصد مونترال پرواز می‌کند، می‌تواند در لندن فرود آید و مسافر یا بار به مقصد مونترال سوار و بارگیری به مقصد لندن را خواهد داشت. (جباري ،46:1381)
آزادی پنجم به صور مختلف، تعریف وتعاریف موجود به گونه‌های مختلف تفسیر شده است؛ مثلاً گفته شده است آزادی پنجم، آزادی پیاده و سوار کردن مسافر و بار است در نقاط محل توقف بین نقاط مبداً و مقصد به شرط اینکه مسافر و یا بار تابعیت کشوری را که پرواز به آنجا منتهی می‌شود نداشته باشند. (هاناپل ،14:1984)
یکی از نتایج مهم کنفرانس شیکاگو، تاسیس سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری بود. قسمت دوم معاهده شیکاگو(1944) از مواد 43 لغایت 66 به سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری و ساختار و فعالیت‌های آن اختصاص دارد.
ایکائو بلافاصله پس از شکل‌گیری به یکی از سازمان‌های تخصصی سازمان ملل متحد تبدیل شد. امور روزانه‌ی آن به وسیله شورای ایکائو اداره می‌شود، شورای ایکائو وظایف متعددی دارد که جنبه‌های حقوقي، فنی و اقتصادی دارند این شورا 33 عضو دارد و تحت نظارت مجمع عمومی سازمان، انجام وظیفه می‌کند.
ایکائو از مجمع، شورا و دیگر ارگان‌هایی که برای رسیدن به اهداف آن ضرورت دارند، تشکیل می‌گردد. صلاحیت‌های احصا شده در معاهده شیکاگو شامل صلاحیت‌های شبه قانون گذاری(توانایی اصلاح معاهده و موافقت نامه‌های منظم آن)، شبه قضایی(حل و فصل اختلافات بین کشورهای متعاهد) ، فنی(وضع استانداردها و مقررات مربوط به حمل و نقل هوایی)، اداری(مدیریت صندوق سازمان و ساخت و تجهیز فرودگاه‌ها با کمک مالی کشورهای علاقمند) و نظارتي(براي اطمينان از اين كه بين كشورهاي متعاهد در اجراي مقررات هوايي تبعيضي وجود ندارد) می‌باشد این صلاحیت به واسطه ارگان‌های مذکور اعمال می‌شوند. (جباري ،63:1381 )
ب- اتحادیه بین المللی حمل ونقل هوایی (یاتا)
شرکت‌های حمل ونقل هوایی ودولت‌ها برای تعیین تعرفه و ظرفیت هواپیما باید در چارچوب معاهدات دوجانبه یا چندجانبه اقدام نمایند.کنفرانس 1944 شیکاگو بسیاری از سوالات مربوط به مسایل اقتصادی را بی پاسخ گذاشت. در میان این سئوالات، مسئله مربوط به چگونگی تعیین تعرفه و ظرفیت هواپیما بود. شکست کنفرانس شیکاگو در خصوص رسیدن به تفاهم برای انعقاد معاهده چند جانبه ناظر بر مسایل اقتصادی منجر به ترغیب کشورها برای انعقاد معاهدات دو جانبه گردید. همین امر سبب شد شرکت‌های حمل و نقل هوایی دست به کار شوند و یاتا(اتحادیه بین المللی حمل ونقل هوایی) را در سال 1945 ایجاد کنند. شرایط حمل کالا ومسافر و قرارداد بین مسافر و متصدی حمل ونقل از دیگر مواردی است که یاتا در گسترش و توسعه آنها نقش اساسی داشت.
در حمل و نقل بین المللی، مسائل متعددی وجود دارد که باید حل و فصل گردند. از جمله مواردی که بایستی پاسخ داده شوند عبارتند از:
– چه کسی می‌تواند پرواز کند؟
– کجا می‌تواند پرواز نمود؟
– نرخ پرواز چقدر باید باشد؟
– وجهی که مسافرت با چند شرکت حمل ونقل عاید می‌گردد، چگونه باید تقسیم شود؟
شکست کنفرانس 1944 شیکاگو در پاسخگویی به این ابهامات، پای این موضوعات را در سطح وسیعی به موافقتنامه‌های دو جانبه بین کشورها کشانید. درآن ایام دولت‌ها علی‌رغم میل خود، قادر به دخالت در نرخ هواپیمایی نبودند. بدین منظور یاتا مأموریت یافت تا کنفرانس‌هایی به نام کنفرانس‌های ترافیکی ترتیب دهد و نرخ‌های تعیین شده را برای تصویب به دولت‌ها تسلیم نماید. در تعیین و محاسبه این نرخ‌ها دو هدف دنبال می شد: اول، اطمینان از اینکه نرخ‌های تعیین شده رقابت مضر ایجاد نخواهد کرد، دوم، اطمینان از اینکه نرخ تعیین شده حداقل نرخ ممکن و به نفع مشتریان خواهد بود. هماهنگی میان تعرفه های پیش بینی شده موجب گردید که شرکت‌های هواپیمایی بلیت همدیگر را در حمل و نقل‌های مرکب بپذیرند. امروزه یاتا در تصویب تعداد زیادی از مصوبات وموافقتنامه‌های بین‌المللی نقش موثر دارد.
سیاست یاتا در سال 1987 تغییر یافت. تا آن سال، شرکت در فعالیت‌های مربوط به تعیین تعرفه های هوایی برای اعضا اجباری بود. ازآن سال به بعد، شرکت متصدیان حمل و نقل هوایی در این گونه فعالیت‌ها به اختیاراعضا نهاده شد؛ اگرچه شركت آنها در فعاليت‌هاي بازرگاني یاتا اجباري است. علت اين تغييرچند دلیل عمده داشت. در دهه 1970 رقابت شدید در میان شرکت‌های حمل ونقل که بانی پروازهای چارتر بودند، موجب ورشکستگی تعدادی از شرکت‌های عضو یاتا ودر نتیجه باعث فلج شدن سیستم یاتا گردید. تعیین تعرفه‌ي شرکت‌های چارتر درخارج از چارچوب یاتا و صرفاً بر اساس بازار آزاد تعیین می‌شد. آنها شدیداً با تعرفه‌های یکسان یاتا رقابت می‌نمودند. (تيموري،25:1389)
در نتیجه شرکت‌های حمل و نقل یاتا مجبور شدند برای حفظ بازار و جلوگیری از شکست، برای قشر خاص به منظور جلب مشتری قیمت‌ها مخصوص تعیین نمایند که متاسفانه قادر نبودند یاتا را در خصوص این تغییرات متقاعدکنند، از طرف دیگر با ظاهر شدن پدیده مقررات زدایی در امریکا یاتا شدیداً مورد حمله شورای هواپیمایی کشوری امریکا و اتحادیه‌های حمایت از مسافران قرار گرفت. (هاناپل ،63:1984)
یاتا تحت عناوین مختلفی نظیر اتحادیه تجاری، سازمان بین المللی خصوصی، سازمان بین المللی شبه عمومی، کارتل خصوصی یا شبه عمومی و کارتل عمومی و غیره نامیده شده است. نگاهی مختصر به اساسنامه یاتا مشخص می‌کند که یاتا یک اتحادیه تجاری است و می‌تواند به عنوان سازمان بین‌المللی خصوصی طبقه بندی شود. یاتا اتحادیه تجاری شرکت‌های حمل ونقل بین‌المللی هوایی و یک سازمان غیرانتفاعی است که اعضای آن شرکت‌های تجاری که با هم رقابت می‌کنند هستند.
با توجه به اینکه تعیین نرخ حمل بار ومسافر از طرف دولت‌ها با مشکلاتی همراه است، بسیاری از قراردادهایی دوجانبه بین کشورها، تعیین تعرفه را به عهده یاتا گذاشته‌اند. نرخ گذاری تنها وظیفه یاتا نیست؛ بعضی از دولت‌ها تعیین نرخ تبدیل ارز و تعیین شرایط حمل ونقل را هم به یاتا واگذار می‌کنند.
ج- سازمان هاي منطقه‌ای
کنفرانس هواپیمایی‌کشوری اروپا، کمیسیون هواپیمایی‌کشوری آفریقا، شورای عربی هواپیمایی‌کشوری و کمیسیون هواپیمایی‌کشوری امریکای لاتین از جمله سازمان‌های بین‌المللی عمومی هستند که در تعیین تعرفه هوایی و ظرفیت هواپیما موثر می‌باشند.
علاوه برکمیسیون‌های مذکور، سازمان‌های محلی دیگری هم وجود دارند که شرکت‌های حمل ونقل پرواز منظم مناطق مختلف در آنها عضویت دارند. به عنوان مثال می‌توان از سازمان عربی حمل ونقل هوایی، انجمن متصدیان حمل ونقل آفریقا، انجمن متصدیان حمل ونقل اروپا، انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی امریکای لاتین، انجمن هوانوردی امریکا و انجمن متصدیان حمل ونقل شرق نام برد. انجمن متصدیان حمل ونقل اروپا و انجمن هوانوردی امریکا از انجمن‌های مهم بازرگانی شرکت‌های با پروازهای منظم هستند که در تعیین تعرفه‌ی هواپیمایی نقش موثری ایفا می‌کنند. برای هماهنگ شدن تعرفه‌ها در سطح بین‌المللی، این انجمن‌ها همکاری نزدیکی با یاتا دارند وفعالیت‌های خود را در چارچوب تصمیمات آن تنظیم می‌نمایند.
ناکا (انجمن متصدیان حمل ونقل ملی): یک انجمن امریکایی شرکت‌های هوایی چارتر است. شرکت‌های عضو این سازمان، هم در پروازهای منظم و هم در پروازهای نامنظم مشغول به‌کار هستند.
یاکا (انجمن بین المللی هوایی چارتر): در سال 1971 بنا نهاده شده و متشکل از 13 شرکت حمل ونقل چارتر اروپایی و امریکایی است.
از میان سازمان‌های منطقه‌ای« کنفرانس هواپیمایی کشوری اروپا» به دلیل اهمیت آن توضیح داده می‌شود. وضعیت جغرافیایی اروپا از این نظر که از تعداد زیادی کشور با مساحت کم تشکیل می‌شود، موجب گردیده است تا هوانوردی با مشکلاتی مواجه گردد. هرکدام از این کشورها دارای قوانین، مقررات، وضعیت اقتصادی و توانایی هوانوردی متفاوتی هستند. در سال 1951، موضوع در شورای اروپا مطرح و برای حل و فصل، سه پیشنهاد به شرح ذیل ارائه شد:
الف- سازمان بزرگی با همکاری کل کشورهای عضو شورای اروپا تشکیل گردد که قدرت فراملی داشته باشد و کنسرسیوم خطوط هوایی اروپایی را ایجاد کند.
ب- برای حمل و نقل که شامل حمل ونقل هوایی نیز خواهد بود و شرکت هواپیمایی منحصر به فردی را تشکیل خواهد داد، مرجع ارشدی با قدرت فراملی تعیین گردد.
ج- علاوه بر کنسرسیوم خط هوایی اروپا، کنفرانس حمل ونقل بین الدول اروپایی نیز ایجاد گردد تا سیاست کلی را تعیین کند.
پس از بحث و بررسی در این زمینه، کنفرانس بین الدول اروپایی مورد تصویب قرار گرفت. کمیته وزیران کشورهای اروپایی به این نتیجه رسید که کنفرانس مزبور باید در چارچوب وظایف ایکائو عمل نموده، همکاری نزدیک با آن داشته باشد. ضمناً این کنفرانس باید با ایکائو هماهنگی داشته باشد و تحت نظر آن به کارخود ادامه دهد. (ماته ،267:1981)
از آنجا که ایکائو هم به همکاری در زمینه طرح های منطقه‌ای علاقمند بود، در آوریل سال 1954 اولین کنفرانس هماهنگی حمل ونقل هوایی اروپا را در استراسبورگ تشکیل داد.کنفرانس مزبور پیشنهاد نمود که نهاد دایمی برای این کار ایجاد گردد در نتیجه نهادی به نام«کنفرانس هواپیمایی کشوری اروپا» (ایکاک) تشکیل و اولین جلسه خود را در تاریخ 23 نوامبر تا 16 دسامبر 1955 با شرکت 19 کشور در استراسبورگ برگزار نمود. در سال 1981 تعداد کشورهای عضو به 22 افزایش یافت. ایکاک نه نهاد کاملاً مستقلی است و نه وابسته به
