2010).
4-3-2. خدمات کتابخانه ملی قبل از تأسیس کتابخانه ملی
همان‌طور که در آغاز این فصل ذکر شد کتابخانه ملی استرالیا با تصویب قانون آن در 1960 تأسیس شد، اما سابقه ارائه خدمات کتابخانه ملی به زمان تشکیل کتابخانه پارلمان کشور باز می‌گردد. در سال 1901 بعد از پایه‌گذاری دولت فدرال استرالیا، یکی از اولین اقدامات پارلمان تازه تأسیس، تشکیل «کمیته مشترک کتابخانه»123 برای تأسیس و کنترل کتابخانه‌اش بود (حداد124، 2003، ص. 1961)
کمیته مشترک کتابخانه بعد از مشورت با متخصصان کتابداری، کتابخانه کنگره را به عنوان الگو انتخاب کردند، تا علاوه بر خدمت به مجلس، در حد یک کتابخانه ملی توسعه یابد و «مجموعه‌ای بی‌نظیر از منابع مربوط به تاریخ و فرهنگ استرالیا» جمع‌آوری کند ( وایت و بالناوس125، 1970، ص. 113).
اما وظایف کتابخانه پارلمان به این موارد محدود نشد: با وقوع جنگ جهانی اول (1918-1914) و ضرورت حفظ اسناد و مدارک دولتی، کتابخانه پارلمان، که کتابخانه ملی کشور نیز محسوب می‌شد، مناسب‌ترین مسئول اجرای این وظیفه دانسته شد. بدین‌ترتیب ایفای نقش آرشیو ملی را کشور نیز به برنامه‌های این سازمان افزودند. بعد از جنگ جهانی دوم، با تشکیل کمیته آرشیوی مشترک‌المنافع در 1942، این نقش اهمیت بیشتری یافت (تاریخ ما126، بی‌تا).
به این ترتیب، حفاظت از اسناد دولتی، اجرای قانون واسپاری (از 1912)، تهیه لیست انتشارات ملی (از 1911) و گردآوری منابع باارزش ملی، بعضی از وظایفی بود که کتابخانه در کنار ارائه خدمت به پارلمان بر عهده داشت. در 1923 با وجود نبود مصوبه قانوني، به این گونه خدمات که خارج از حوزه پارلمان بود، عنوان «كتابخانه ملي مشترك‌المنافع»127 داده شد، اين عنوان به تدريج توسط دولت هم پذيرفته شد128 (وایت و بالناوس، 1970، ص. 114).
دولت تازه تاسیس نه تنها توقع ایفای همزمان نقش کتابخانه ملی، آرشیو ملی و پارلمان را از این کتابخانه داشت، بلکه انتظار داشت پاسخگوی نیاز مردم پایتخت جدید یعنی کانبرا نیز باشد که در آن زمان در حال آماده‌سازی بود. بنابراین از زمان انتقال كتابخانه به كانبرا در 1927، ارائه خدمات كتابخانه عمومي به ساكنان نیز جزئی از وظایف کتابخانه ملی مشترک‌المنافع به شمار آمد؛ نه به دليل اينكه اين وظيفه كتابخانه ملي است، بلكه چون ناحيه پايتخت شهرداری نداشت و الگوي كتابخانه عمومي كه در ساير نقاط استراليا به وجود آمده بود، مناسب آن نبود. این وظیفه تا 1980، یعنی مدت‌ها بعد از تفکیک کتابخانه ملی از پارلمان برعهده کتابخانه ملی باقی ماند (کانبرا: کتابخانه ملی مشترک‌المنافع129، 1963، ص. 377). (توضیحات بیشتر در قسمت 4-3-5-2 تخصصی شدن دامنه وظایف ارائه شده است).
از آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت کتابخانه پارلمان تا سال‌ها تنها کتابخانه مهم کشور بود و نقشهای متعددی، شامل نقش کتابخانه پارلمان، کتابخانه ملی، آرشیو ملی و کتابخانه‌ای عمومی محل را برعهده داشت. دشواری اجرای همزمان این وظایف باعث شد در سال 1935 نخست‌وزير بودجه‌اي جداگانه براي پشتيباني از خدماتی اختصاص دهد که از 1923 تحت عنوان کتابخانه ملی مشترک‌المنافع شناخته می‌شد (حداد، 2003، ص. 1962). بودجه فوق العاده باعث شد تا مدتی از فشار بر کتابخانه پارلمان کاسته شود و خدمات کتابخانه ملی مشترک‌المنافع توسعه یابد. یکی از اولین نتایج این توسعه، راه‌اندازی مجموعه فیلم کتابخانه در سال 1937 بود. این بخش اولین فعالیت مهم خود را با امضای توافق‌نامه «پروژه مشترک نسخه‌برداری استرالیا»130 (AJCP) در 1945 شروع کرد. این پروژه با همکاری کتابخانه ملی استرالیا و کتابخانه ایالتی نیوساوث ویلز آغاز شد و هدف آن نسخه‌برداری (در قالب میکروفیلم) از منابع مربوط به استرالیا و اقیانوسیه بود که در کتابخانه‌های بریتانیا131 نگهداری می‌شد. در سال‌های بعد دامنه پروژه تهیه میکروفیلم به کتابخانه‌های ایرلند، اسکاتلند، کتابخانه‌های دانشگاهی، موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی گسترش یافت. تهیه نسخه‌های میکروفیلم از 1948 تا 1993 ادامه یافت و مجموعه‌ای غنی از منابع مربوط به استرالیا را در اختیار کتابخانه ملی گذاشت (حداد، 2003، ص. 1962).
بدین ترتیب بخش‌غیر مستقل کتابخانه ملی مشترک‌المنافع در کتابخانه پارلمان روز به روز دامنه فعالیت‌های خود را گسترش داد. بعضی از اقدامات مهم و اثربخش آن در این سال‌ها عبارتند از:
1) انتشار اولین کتابشناسی ملی در قالب «فهرست سالانه انتشارات استراليا»132 از 1936 و مكمل ماهانه آن با عنوان «كتاب‌هاي منتشر شده در استراليا»133 از 1946 (حداد، 2003، ص. 1962؛ وایت و بالناوس، 1970، ص. 115).
2) تشکیل کمیته آرشیو مشترک‌المنافع در 1942 ماند (کانبرا: کتابخانه ملی مشترک‌المنافع، 1963، ص. 379).
3) آغاز خدمات فهرست مشترك كتابخانه ملي با انتشار فهرستگان «ادواري‌ها در كتابخانه‌هاي استراليا: علوم اجتماعي و علوم انساني»134 در 1944 (وایت و بالناوس، 1970، ص. 115).
4) انتشار نمايه‌نامه مجلات استراليا135 از 1945 (حداد، 2003، ص. 1962؛ وایت و بالناوس، 1970، ص. 115).
5) تشکیل «شوراي مشاوره خدمات كتابشناختي استراليا»136 (AACOB) در 1956 (وایت و بالناوس، 1970، ص. 116).
هرچند اختصاص بودجه فوق العاده منجر به توسعه كتابخانه ملي مشترك‌المنافع شد اما این توسعه خود مشکلاتی در پی داشت. افزايش مجموعه و كافي نبودن فضاي كتابخانه موجب پراكندگي مجموعه در ساختمان‌هاي مختلف شد. علاوه بر این، اجرای همزمان نقش کتابخانه پارلمان، کتابخانه ملی و آرشیو ملی در اجرای وظایف متعدد سازمان خلل ایجاد می‌کرد. مشكل ديگر اين بود كه پارلمان استراليا نهاد قانون‌گذار بود نه نهاد اجرائي. از این رو نمي‌توانست مسئول كنترل كتابخانه‌اي با اين كاركردهاي وسيع ملي و بين‌المللي باشد. مسئله خلاف قاعده ديگر، اختصاص بودجه به فعاليت‌هاي كتابخانه ملي توسط نخست‌وزير بود كه هيچ مسئوليتي در قبال كتابخانه پارلمان نداشت (حداد، 2003، ص. 1963).
درست در دوره‌ای که مشکلات ساختاری و اداری کتابخانه پارلمان به اوج رسیده بود، مدیر بخش مدیریت آرشیوی آرشیو ملی واشنگتن دی. سی (در 1954) از استرالیا و کتابخانه پارلمان بازدید کرد. او بعد از این بازدید به جد، جداسازی بخش آرشیوی را از خدمات کتابخانه ملی، و فعالیت آن را در قالب سازمانی مستقل توصیه کرد. این پیشنهاد مورد استقبال مسئولان این بخش قرار گرفت (تاریخ ما، بی‌تا).
بالاخره در 1956 برای اصلاح اوضاع «كميته تحقيق و تفحص كتابخانه ملي»137 زیر نظر پارلمان تشكيل شد. مأموريت اين كميته، تحقيق در مورد ماهيت كلي و كاربردهاي كتابخانه ملي و ارائه پيشنهاد براي اعمال تغييرات لازم در وضع موجود بود. اعضای کمیته طی گزارش خود در 1957، تفكيك فعاليت‌هاي كتابخانه پارلمان را بين سه سازمان مستقل شامل: 1) كتابخانه پارلمان، 2) كتابخانه ملي و 3) آرشيو دولتی پيشنهاد دادند. كميته رسيدگي كتابخانه ملي همچنين تأمين ساختمان مناسب را براي استقرار كتابخانه ملي ضروري دانست و اداره آن را توسط يك شورا و تحت نظارت يك وزير توصيه كرد. بعد از ارائه اين گزارش، كميته كوچك ديگري مأمور شد به تفصیل ملزومات مديريتي، مالي و… پيشنهادات كميته رسيدگي را ارزيابي كند. با تأييد دوباره توصيه‌ها توسط كميته دوم، دولت شرایط را برای اجرایی کردن آن‌ها فراهم کرد (حداد، 2003، ص. 1963).
با تصویب قانون کتابخانه ملی استرالیا در 1960، و تأسیس «دفتر آرشیو مشترک‌المنافع»138 در 1961 پیشنهاد کمیته رسیدگی مبنی بر تفکیک وظایف کتابخانه ملی و آرشیو از کتابخانه پارلمان عملی شد. در واقع می‌توان گفت کتابخانه ملی بدین ترتیب نه تنها از کتابخانه پارلمان جدا شد بلکه به عمر کوتاه فعالیت با بخش مسئول خدمات آرشیو ملی در قالب یک سازمان پایان داد. بعد از آن این دو سازمان، صرف نظر از همکاری‌های بین سازمانی، به صورت مستقل و مجزا عمل کردند. لازم به ذکر است دفتر آرشیو مشترک‌المنافع با حفظ مسئولیت گردآوری و حفاظت از اسناد دولتی در 1975 به آرشیو استرالیا و در 1988 به آرشیو ملی استرالیا تغییر نام یافت (تاریخ ما،بی‌تا).
4-3-3. تصویب قانون کتابخانه ملی استرالیا (تأسیس کتابخانه ملی استرالیا)
در 1960 با تصویب قانون کتابخانه ملی استرالیا، این کتابخانه به صورت سازمانی دولتی زیر نظر دولت فدرال حیات خود را آغاز کرد. در این قانون توضیحی راجع به اینکه کتابخانه زیر نظر کدام وزارتخانه فعالیت خواهد کرد نیامده است و به نظر می‌رسد که کتابخانه به صورت مستقل و زیر نظر فرماندار کل (در قسمت ساختار حکومتی استرالیا معرفی شده است.) فعالیت می‌کند. اما مرور گزارش‌های سالانه ده سال اخیر نشان می‌دهد کتابخانه تا سال 2007 جزئی از «وزارت ارتباطات، فناوری اطلاعات و هنر»139 و از آن زمان به بعد جز «وزارت محیط زیست، آب، میراث و هنر»140 به شمار آمده است.141
قانون مصوب 1960، مدیریت داخلی سازمان را بر عهده شورای کتابخانه گذاشته است. مدیریت شورا را مدیر کل کتابخانه ، بر عهده دارد که فرماندار کل (برای آشنایی با ساختار دولت، نک 4-3-2-2) او را به این مقام منصوب می کند. دیگر اعضای شورا عبارتند از: 1) دو نماینده از مجلس سنا و مجلس نمایندگان, 2) نُه نفر صاحبنظر با تجربه به تشخیص فرماندار کل (قانون کتابخانه ملی استرالیا142، 1960، ص. 5)
در قانون مصوب، هدف از تأسیس کتابخانه ملی، ایجاد و نگهداری مجموعه‌ای ملی از مواد کتابخانه‌ای143 راجع به استرالیا و مردم آن و دسترس‌پذیر ساختن آن برای افراد و سازمان‌ها (طبق نظر شورا و در جهت منافع ملی) ذکر شده است. ارائه خدمات کتابخانه‌ای به کتابخانه پارلمان، نهادهای مشترک‌المنافع، قلمروها و دستگاه‌های دولتی. پشتیبانی از افراد و نهادهای مرتبط کتابخانه به منظور توسعه علم کتابداری نیز دو هدف دیگری است که برای کتابخانه ملی در نظر گرفته شده است (قانون کتابخانه ملی استرالیا144، 1960، ص. 2)
بعد از تصویب قانون و انتقال به ساختمان جدید (1968) کتابخانه ملی استرالیا با یافتن پشتوانه قانونی و فضای مجزا به گسترش فعالیت‌های خود پرداخت (حداد، 2003، ص. 1963).
4-3-4. ساماندهی فعالیت‌های کتابخانه ملی بعد از تصویب قانون
در سال‌های اول بعد از تأسیس، اقداماتی نظیر انتشار «كتابشناسي ملي استراليا» و «انتشارات دولتي استراليا» (که جایگزین فهرست سالانه انتشارات استراليا و كتاب‌هاي منتشر شده در استراليا شدند.) از 1961، گسترش فهرست‌نویسی پیش از انتشار، تأسیس بخش آی.اس.بی.ان برای اختصاص شماره استاندارد بین‌المللی کتاب، و تأمین فهرست‌برگه آماده برای ناشران، از اولین فعالیت‌های مهم کتابخانه بعد از استقلال از پارلمان بود. در سال‌های بعد هر چند به دلیل مشخص نبودن آنچه پیش روی کتابخانه است هنوز نقشهای جامع برای روند توسعه تدوین نشده بود اما مسئولان کتابخانه، گام به گام برنامه‌هایی را جهت ساماندهی فعالیت‌های کتابخانه ملی در جهت تحقق قانون کتابخانه ملی اجرا کردند. مهمترین برنامه‌های سازمان در چند سال بعد عبارت بود از ساماندهی خدمات کتابشناختی، تخصصی کردن دامنه وظایف کتابخانه ملی و ارتقاء روابط عمومی. در ادامه توضیح مختصری درباره چگونگی اجرای آن‌ها ارائه می‌شود.
4-3-4-1. ساماندهی خدمات کتابشناختی
علاوه بر ارائه خدمات پراکنده به کتابخانه‌های کشور، اقدام مهم کتابخانه ملی در سال‌های اول تأسیس، راه‌اندازی شبکه کتابشناختی استرالیا برای ارائه خدمات جامع کتابشناختی و هماهنگی کتابخانه‌ها بود. پراکندگی جغرافیایی و جمعیتی در استرالیا باعث شده ارائه خدمات کتابخانه‌ای به ساکنین مناطق مختلف با دشواری‌هایی همراه باشد. مسئولان کتابخانه ملی در برای غلبه بر این مشکل تصمیم گرفتند شبکه‌ای ارتباطی بین کتابخانه‌ها ایجاد کنند تا بدینوسیله زمینه همکاری آن‌ها، استفاده بهینه از منابع موجود و جلوگیری از دوباره‌کاری فراهم شود.
گام مهمی که کتابخانه ملی استرالیا در این راستا برداشت راه‌اندازی «شبکه کتابشناختی استرالیا»145 (ABN) در 1983 بود. در واقع این
