كه براي تعيين تعداد افرادي كه مي‌توانند در يك صف براحتي پهلو به پهلو حركت كنند مورد استفاده قرار گيرد. در اين حالت عابرين پياده بايد حداقل داراي خط عبوري بعرض 8/0 متر باشند.
عرض موثر پياده‌رو بخشي از مقطع پياده‌رو است كه معمولاً عابرين از آن براي تردد استفاده مي‌كنند. عابرين معمولاً از لبه جدول، ديوار ساختمانها، ويترين مغازه‌ها و ساير تجهيزات خياباني اندكي كناره مي‌گيرند. بنابراين بايد رفتار مذكور در تعيين عرض قابل استفاده يا مؤثر پياده‌رو در نظر گرفته شود. در جدول 10 نمونه‌هايي از موانع پياده‌رو و مقدار تقريبي كه مي‌بايد براي محاسبه عرض مؤثر از كل عرض پياده‌رو ارائه شده است. [7] براي در نظر گرفتن اثر كناره‌گيري از ديوار ساختمانها نيز بايد يك كاهش عرض 30 سانتيمتر ديگر اعمال شود.
4- تأثير حركت دسته‌اي
دسته‌بندي يا تشكيل گروههاي پياده در جريان ترافيك را مي‌توان در كليه پياده‌روها مشاهده نمود. گروه‌ها در اثر تجمع عابرين در گوشه‌هاي تقاطع در دوره قرمز چراغ راهنمايي بوجود مي‌آيند و هنگام چراغ سبز عبور مي‌كنند. همچنين ممكن است اين گروه‌ها در نزديكي تسهيلات حمل و نقل عمومي در اثر پياده شدن افراد از وسايل نقليه عمومي ايجاد شوند. بنابراين تحليل‌گران ترافيك پياده بايد تأثير اين گروه‌ها يا ساير موارد غيرعادي ترافيك را با فرض اساس يكنواختي جريان و همچنين توصيف سطوح سرويس مربوطه در نظر بگيرند. در كتاب راهنماي ظرفيت راهها (HCM) سال 1994 براي در نظر گرفتن اثر دسته‌بندي در پياده‌روها توصيه شده است كه در حجم‌هاي بزرگتر از 65/1 نفر در دقيقه برهر متر عرض به ميانگين حجم عبور عابرين به ميزان 13 نفر در هر متر عرض پياده‌رو در دقيقه افزوده گردد.
جدول 2-11- عرض موانع ثابت در پياده‌روها [7] *
مانع
عرض اشغال شده**
(فوت)
(سانتيمتر)
تجهيزات خيابان
تير چراغ برق
پايه و جعبه چراغ‌هاي راهنمايي
جعبه زنگ خطر آتش‌نشاني
شير آتش‌نشاني
علائم ترافيكي
پاركومتر
صندوق پست 7/1×7/1 فوت مربع (52×52 سانتيمتر مربع)
كيوسك تلفن 7/2×7/2 فوت مربع (82×82 سانتيمتر مربع)
زباله‌دان
نيمكت‌ها
5/3-5/2
4-3
5/3-5/2
3/5/2
5/2-2
2
7/3-2/3
4
3
5
100-80
120-90
100-80
90-80
80-60
60
110-100
120
90
150
دسترسي زيرگذرهاي عمومي
پله‌هاي زيرگذر
دريچه تهويه زيرگذر
دريچه ترانسفورماتور تهويه زيرگذر
7-5/5
6
5
210-170
180
150
فضاي سبز
درختان
4-2
5
120-60
150
كاربري‌هاي تجاري
دكه روزنامه‌فروشي
دكه
تابلو تبليغاتي
رستورانهاي كنار پياده‌رو با دو رديف صندلي
13-4
متغير
متغير
متغير
400-120
پيش‌آمدگي ساختمانها
ستونها
خم‌ها
پايه اتصال لوله‌كشي گاز
پايه سايبان‌ها
3-5/2
6-2
1
5/2
90-80
180-60
30
80
* براي احتساب فاصله جانبي كه معمولاً ميان عابرين و موانع وجود دارد بايد به ميزان 5/1 تا 1 فوت (45-30 سانتيمتر) به عرض اشغالي موانع افزوده گردد.
* * فاصله جدول يا تماس ساختمان تا لبه مانع
5- بررسي روابط جريان ترافيك در شرايط ايران(تهران)
به منظور آگاهي از روابط ميان پارامترهاي فوق تعدادي مشاهده روي فيلم‌هاي ويدئوريي برداشت شده از جريان ترافيك پياده در نقاط مختلف شهر تهران صورت گرفت. جزئيات عمليات آمار برداري در سوابق مطالعات [6] شرح داده شده است.
اندازه‌گيري متوسط چگالي با شمارش تعداد كل عابرين موجود در قطعه در لحاظات ابتدايي و انتهايي مشاده و سپس تقسيم اين تعداد برمساحت مؤثر قطعه (طول × عرض موثر) انجام شد. ميانگين اين دو مقدار متوسط چگالي عبور در نظر گرفته شد. لازم به ذكر است كه براي بدست آوردن عرض مؤثر از عرض كل پياده‌رو مقاديري مطابق توصيه HCM و با توجه به مشاهده شرايط محل كسر گرديد.
سرعت متوسط عابرين پياده از تقسيم نمودن فاصله دوشاخص بر ميانگين زمان عبور (سرعت متوسط مكاني) كليه عابرين پياده در مدت مشاهده بدست آمده است.
در تجزيه و تحليل اطلاعات بدست آمده نخست انطباق رابطه اساسي جريان ترافيك D × V=Sبا اطلاعات استخراج شده مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت كه نتيجه كاملاً مثبتي بدست آمد. در مرحله بعد رابطه دو بدوي اين پارامترها مورد مطالعه قرار گرفت.
در شكل 1-2 نمودار سرعت پياده‌روي برحسب چگالي نشان داده شده است. عليرغم پراكندگي نقاط بدست آمده يك روند نزولي مشاهده مي‌شود. علت پراكندگي نقاط كوتاه بودن مدت مشاهده (10 ثانيه) است كه برداشتها را شبه – لحظه‌اي نموده و خطاي اندازه‌گيري زمان (با دقت ثانيه) را افزايش داده است. با وجود اين از برازش يك خط بر اين نقاط ميانگين حداكثر سرعت آزاد پياده‌روي در حدود 25/1 متر برثانيه بدست مي‌آيد كه با نتايج بدست آمده در آماربرداري سرعت جريان آزاد پياده‌روي مطابقت كامل دارد. در فضاي حركت بالاتر از 5/2 مترمربع براي هر نفر تأثير چگالي در سرعت ناچيز است. مطابق رابطه سرعت – حجم حداكثر حجم تردد پياده برابر 68 نفر بر دقيقه در هر متر عرض پياده‌رو است كه در سرعتي معادل 67/0 متر بر ثانيه بوقوع مي‌پيوندد.
شكل 2- 1 ، نمودار سرعت پياده‌روي برحسب چگالي
رابطه تردد – فضاي حركت پياده در شكل 2-2 نشان داده شده است. شكل عمومي اين نمودار مشابه نمودارهاي ارائه شده در HCM است با اين تفاوت كه مقدار اوج آن در فضاي حركت 6/0 مترمربع براي هر نفر و حجم عبور 68 نفر بر دقيقه در هر متر عرض است.
شكل 2-2 ، رابطه تردد – فضاي حركت پياده
6- سطح سرويس و ظرفيت معابر پياده
طرح هندسي فضاهاي پياده‌روي تركيبي است از كاربرد اصول مهندسي ترافيك و ملاحظات مربوط به راحتي انسان و محيط زيست. علي‌الاصول محيط‌هاي مختلف نيازمند استانداردهاي طراحي كيفي و همچنين كمي متفاوتي هستند، زيرا هر يك داراي شرايط ترافيكي، محدوديت‌هاي فيزيكي و نيازهاي زيست‌محيطي مختص به خود است. از سوي ديگر حداكثر ظرفيت عبور نيز نمي‌تواند به عنوان تنها ملاك طراحي هندسي بدون توجه به ساير ملاحظات درنظر گرفته شود. بنابراين ضروري است كه استانداردهاي طراحي براساس سطوح سرويس مختلف مناسب براي فضاهاي پياده‌روي تدوين گردد.
مفهوم سطح سرويس براي نخستين بار براي توصيف وضعيت جريان وسايل نقليه در بزرگراهها مطرح گرديد و سپس به ساير تسهيلات نيز تعميم يافت. در كتاب راهنماي ظرفيت راهها [7] براي طبقه‌بندي سطوح سرويس از مقياسي با شش تراز (A , B , C , D , E , F) استفاده شده و براي هر تراز يك يا چند معيار كمي يا كيفي تعريف شده است.در شكل 5 سطوح سرويس پياده روها براساس ميانگين مساحت موجود براي هر عابر در جريان ترافيك پياده نشان داده شده است. ظرفيت عملي پياده‌رو در 1= V/C برابر 82 نفر عابر در هر متر عرض بر دقيقه است. [7]
شكل 2-3 ، سطوح سرويس پياده روها
وضعيت محل‌هاي انتظار مانند ايستگاههاي حمل و نقل عمومي و صف‌بندي عابرين در گوشه تقاطع‌هاي چراغدار نيز برحسب سطح سرويس توصيف مي‌شود. اكثر محل‌هاي انتظار نيازمند به فضاي كافي براي ايستادن و يك فضاي اضافي براي جابجايي محدود افراد هستند. در فضاهاي كمتر از 3/0 مترمربع براي هر نفر تماس‌هاي بدني غيرارادي رخ مي‌دهد و در مقادير كمتر از 2/0 مترمربع براي هر نفر ازدحام به حد خطرناك مي‌رسد. افراد ايستاده معمولاً فضاي آزاد بيشتر از اين مقدار را ترجيح مي‌دهند. مشاهده صف راه‌پله و آسانسور مقدار 46/0 مترمربع بر هر نفر و براي جمعيت منتظر در كنج تقاطع‌ها براي تغيير چراغ مقدار 64/0 مترمربع براي هر نفر را نشان داده است.
راه پله نسبت به پياده‌رو داراي كارايي كمتري است و مواجهه افراد مي‌تواند منجر به ايجاد صف و تأخير گردد. ايمني مهمترين مسئله در طراحي راه‌پله است. مهمترين اشكالاتي هك در ارتباط با طراحي راه پله ممكن است باعث بروز حوادث شوند عبارتند از: غيريكنواختي در عرض و ارتفاع پله‌ها، بلند يا باريك بودن بيش از حد پله‌ها، عدم وجود يا نامناسب بودن دستگيره كنار را
