“تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص قیمت سهام” به بررسی رابطه بین متغیرهای کلان اقتصادی و شاخص قیمت سهام پرداخته اند. در این بررسی از الگوی خودهمبستگی با وقفههای توزیعی و الگو قیمتگذاری داراییهای سرمایهای لوکاس استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطهی تعادلی بلندمدتی بین شاخص قیمت سهام و سایر متغیرها وجود دارد. همچنین، شاخص، نسبت به قیمت داخل به خارج، قیمت نفت، شاخص مسکن و بهای سکه تأثیر مثبت و نرخ ارز و حجم پول تأثیر منفی بر شاخص قیمت سهام دارند. شاخص تولیدات صنعتی نیز بر رفتار قیمت سهام بیتأثیر است. بر اساس برآورد الگوی تصحیح خطا، نیمی از عدم تعادل در هر دوره تعدیل میشود.
کریمزاده (1385)، در پژوهشی با عنوان “رابطهي بلندمدت شاخص قیمت سهام بورس با متغیرهاي کلان پولی با استفاده از روش همجمعی در اقتصاد ایران” به بررسی رابطه بین شاخص قیمت سهام بورس و متغیرهاي کلان پولی پرداخت. در این پژوهش رابطهي بلندمدت شاخص قیمت سهام بورس تهران با متغیرهاي کلان پولی با استفاده از نظریه پورتفولیو و تئوري اساسی فیشر بررسی شده است. متغیرهاي مورد استفاده، شامل شاخص قیمت سهام بورس، نقدینگی، نرخ ارز حقیقی و نرخ سود واقعی بانکی بوده است. بر اساس نتایج برآورد، وجود یک بردار همجمعی بین شاخص قیمت سهام بورس و متغیرهاي کلان پولی تایید شده است. همچنین، رابطهي بلندمدت برآوردي نشان دهندهي تأثیر مثبت معنیدار نقدینگی و تأثیر منفی معنیدار نرخ ارز حقیقی و نرخ سود واقعی بانکی بر شاخص قیمت سهام بورس بوده است.
صمدي (1385)، در پژوهشی با عنوان “رابطه بلندمدت و کوتاهمدت متغیرهاي کلان اقتصادي با شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار ایران” به بررسی رابطه بین متغیرهاي کلان اقتصادي و شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار ایران پرداخت. در این پژوهش از متغیرهاي تولید ناخالص داخلی، حجم پول، شاخص قیمت مصرفکننده، نرخ ارز و درآمد حاصل از صادرات نفت و الگوي خودرگرسیون برداري طی دوره 1383-1369 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده وجود ارتباط معنیدار بین اکثر متغیرهاي اقتصاد کلان با شاخص قیمت سهام بوده است. این ارتباط در بلندمدت، با تولید ناخالص داخلی، مثبت، با حجم پول، منفی و با نرخ ارز و درآمدهاي نفتی نیز مثبت بوده است. شاخص قیمت سهام با مقادیر دوره قبل خود، داراي ارتباط مثبت معنادار بوده است. همچنین، تأثیر انحرافهاي کوتاهمدت متغیرها روي شاخص قیمت سهام قابل توجه نبوده است.
حسن قالیباف اصل (1381)، در مطالعهی خود به “بررسی رابطهی بازده سهام بورس اوراق بهادار تهران و نرخ ارز” پرداخت. نتایج مطالعهی وی نشان داد که درصد تغییرات نرخ ارز اثر منفی بر روی بازده سهام دارد اما، درصد تغییرات نرخ ارز با یک وقفه زمانی اثر مثبت بر بازده سهام شرکتها دارد.
نامداری (1381)، در پژوهشی با عنوان “رابطه علی بین شاخص قیمت سهام و نرخ ارز در بازار آزاد تهران” با استفاده از تکنیک هم انباشتگی و مکانیزم تصحیح خطا و همچنین آزمون علیت گرنجر رابطه بین شاخص قیمت سهام و نرخ ارز را مورد بررسی قرار داد. نتایج حاصل از پژوهش وی نشان می دهد که رابطه علیتی از شاخص قیمت سهام در بورس تهران به نرخ ارز در بازار آزاد تنها در بلندمدت برقرار است، اما هیچگونه رابطه علی از نرخ ارز به قیمت سهام در دوره مورد بررسی قابل مشاهده نیست.
2-13- ضرورت و دلايل كار پژوهش فعلي در مقايسه با كارهاي قبلي
اولین و مهمترین عامل موثر بر تصمیمگیري سرمایهگذاران در بورس اوراق بهادار، شاخص قیمت سهام است. از این رو، آگاهی از عوامل موثر بر شاخص قیمت سهام از اهمیت زیادی برخوردار است. واکنش بین بازار سهام و شوکهای سیاستهای پولی موضوعی است که در چند سال اخیر مورد توجه بسیاری از تحقیقات تجربی قرار گرفته است. بازارهای سهام به تغییرات غیر منتظره در سیاستهای پولی حساس هستد.
آنچه که پژوهش حاضر را از سایر پژوهشهای انجام شده در ایران متمایز میسازد، در نظر گرفتن تاثیر شوکهای سیاست پولی است. در واقع،اکثر پژوهشهای قبلی انجام شده، صرفاً به بررسی تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر قیمت سهام و یا بازده سهام پرداختهاند، یعنی تاثیر متغیرهای اقتصادی را بر بورس سنجیدهاند، در حالی که در این پژوهش به تاثیر شوکهای سیاست پولی بر قیمت سهام قیمت سهام پرداخته میشود. با توجه به مطالعات انجام شده و همچنین مطالب مذکور، لزوم بررسی تاثیر شوکهای سیاست پولی بر شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران ضروری به نظر میرسد.
یک دلیل برای انجام تحقیق در مورد تاثیر شوکهای سیاست پولی بر قیمت سهام و به تبع شاخصهای سهام در بورس اوراق بهادار تهران، این است که شوکهای سیاست پولی میتواند در چگونگی قیمتگذاری سهام اثرگذار باشد. مشخص شدن این موضوع میتواند بخش عمدهای از نیاز سرمایهگذاران و سهامداران را برآورده سازد. تردیدی نیست که رفع این نیاز از طریق جهتگیری صحیح تحولات اقتصادی موجب رونق بازار سرمایه میشود.
2-14- خلاصه فصل
در این فصل به طور خلاصه مباحثی چون شاخص قیمت سهام و نرخ ارز، حجم نقدینگی به عنوان متغییر وابسته پژوهش تشریح شده است و در ادامه عوامل موثر بر قیمت سهام، انواع شاخص های قیمت سهام، و سپس نظام های مختلف ارز و نظریه های مرتبط با آن و حجم نقدینگی به عنوان متغیرهای مستقل تشریح شد. در ادامه به تأثیر هر کدام از متغیر های مستقل بر شاخص قیمت سهام به عنوان متغیر وابسته پرداخته، و در نهایت گزارشی از پژوهشهای انجام شده در این زمینه مطرح گردید.
فصل سوم
روش پژوهش
3-1- مقدمه
پس از اینکه پژوهشگر در فرآیند پژوهش با چارچوب نظری پیرامون موضوع پژوهش آشنا شد و پژوهشهای مرتبط با موضوع را مورد بررسی قرار داد، خواهد توانست با دیدگاهی وسیعتر و ابعادی جدیدتر به موضوع پژوهش خود بپردازد. بر این مبنا خواهد توانست براساس چارچوب نظری پژوهش و روشهای به کار گرفته شده در پژوهشهای قبلی، روش مناسب را انتخاب و به نتایج بهتری دست یابد. روش پژوهش یکی از مراحل بسیار مهم در انجام پژوهشهای علمی است و روش شناختی درست پژوهش، موجب به کارگیری ابزار و روشهای معتبر در فرآیند بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و حل مشکلات خواهد شد. هدف از ارائه این فصل، تشریح روش مورد استفاده در این پژوهش است. بدین منظور ابتدا نوع پژوهش، جامعه آماری، قلمرو پژوهش، نحوه گردآوری اطلاعات و ابزار تجزیه و تحلیل بیان میشود. سپس فرضیهها، متغیرها، الگو پژوهش و محاسبه متغیرها تشریح میگردد. در نهایت روش شناختی و آزمونهای آماری مورد استفاده جهت آزمون فرضیه پژوهش و تحلیل نتایج حاصل از آن مورد اشاره قرار میگیرد.
3-2- نوع پژوهش
پژوهشهای علمی معمولا براساس هدف و ماهیت و روش طبقهبندی میشوند. براساس هدف پژوهشهای علمی به سه گروه بنیادی، کاربردی و عملی تقسیم میگردند. پژوهش بنیادی به کشف قوانین و اصول علمی میپردازد و در آن سعی میشود دانش و نظریهها به طور عام و خاص توسعه یابد (خاکی، 1387). پژوهشهای کاربردی با استفاده از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی حاصل از پژوهشهای بنیادی، جهت رفع نیازهای بشر و بهینه سازی ابزارها، روشها، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار میگیرد (حافظ نیا، 1382).
از منظر ماهیت و روش معمولا پژوهشها به پژوهشهای تاریخی، توصیفی، همبستگی، علی و تجربی تقسیم میگردند. پژوهشهای توصیفی به بررسی وضع وجود مورد پژوهش و توصیف منظم و سیستماتیک وضعیت فعلی آن میپردازد و ویژگیها و صفات آن را مورد بررسی قرار داده و در صورت لزوم رابطه متغیرها را بررسی مینماید (حافظ نیا، 1382).
با توجه به اینکه هدف این پژوهش کاربرد علمی دانش است و نیز انتظار میرود نتایج حاصل از این پژوهش در امر تصمیمگیری مورد توجه مدیران مالی، سرمایهگذاران و دیگر ذینفعان قرار گیرد، لذا این پژوهش از منظر هدف جزء پژوهشهای کاربردی است، همچنین در خصوص نحوه گردآوری اطلاعات یا طرح پژوهش از آنجا که پژوهش به توصیف شرایط و چگونه بودن موضوع و نیز بررسی و تحلیل نوع و میزان ارتباط بین چند متغیر میپردازد، این پژوهش از لحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی-همبستگی میباشد.
3-3- جامعه آماری و قلمرو پژوهش
جامعه آماری عبارت است از مجموعهای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند (سرمد و دیگران، 1386). تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد. یعنی این تعریف باید چنان بیان شود که از نقطه نظر زمانی و مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را در برگیرد و در ضمن، با توجه به آن، از شمول واحدهایی که نباید به مطالعه آنها پرداخته شود جلوگیری به عمل آید.جامعه آماری این پژوهش کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد.
3-4- قلمرو پژوهش
هر پژوهشی باید دارای قلمرو و دامنه مشخصی باشد تا پژوهشگر در همه مراحل پژوهش، بر موضوع تسلط کافی داشته باشد و بتواند نتایج حاصل از نمونه انتخابی را به جامعه تعمیم دهد. این پژوهش نیز مانند سایر پژوهش ها دارای دامنه های زیر می باشد:
3-4-1- قلمرو موضوعی پژوهش
قلمرو موضوعی این پژوهش، در حوزه مطالعات اقتصادی است وبه بررسی تأثیر نرخ ارز، حجم نقدینگی و شوک پرتفلیو بر شاخص قیمت سهام میپردازد.
3-4-2- قلمرو مکانی پژوهش
قلمرو مکانی این پژوهش شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. دلیل انتخاب شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، دسترس آسان به اطلاعات مالی و غیر مالی شرکتها، قابلیت اتکای بالای اطلاعات و قابل مقایسه بودن اینگونه اطلاعات است.
3-4-3- قلمرو زمانی پژوهش
بازه زمانی مورد استفاده در این پژوهش از فروردین سال 1370 تا اسفند 1390 میباشد.
3-5- روش گردآوری دادهها
در این پژوهش اطلاعات مورد نیاز به روشهای زیر جمعآوری شده است:
روش کتابخانهای: در این روش برای جمعآوری اطلاعات در مبانی نظری موضوع پژوهش، از طریق مطالعه کتب، مقالات و مراجعه به سایتهای تخصصی، اطلاعات لازم جمعآوری شده است.
روش اسنادکاوی: جهت جمعآوری اطلاعات مورد نیاز برای تخمین الگو و آزمون فرضیهها از این روش استفاده شده است. دادههای مورد نیاز از نرم افزارهای تدبیرپرداز و رهاورد نوین، سایتهای اینترنتی، سازمان سیستم جامع اطلاع رسانی ناشران72 و سازمان بورس و اوراق بهادار73 جمع آوری شده است.
در این پژوهش از سایت اطلاع رسانی بورس اوراق بهادار تهران (irbours.com) و همچنین سایتهای بانک مرکزی و مرکز آمار ایران و بانک جهانی برای جمعآوری دادههای مورد نیاز جهت محاسبه متغیرهای پژوهش استفاده میشود.
3-6- فرضیههای پژوهش
همانطوری که در فصل دوم بیان شد شوکهای سیاست پولی می تواند بر قیمت سهام تأثیر بگذارد، و این تأثیر هم برای سرمایهگذاران و هم برای سیاستگذاران اهمیت دارد. سرمایهگذاران باید بدانند که بازار سهام تحت تأثیر شوکهای سیاست پولی هستند و از طرف دیگر سیاستگذاران نیز باید بدانند که تبیین سیاستهای پولی از طریق تأثیر بر بازار سهام چه تأثیری بر اقتصاد دارد.
بنابراین این سوال مطرح می شود که آیا شوکهای سیاست پولی بر شاخص قیمت سهام تأثیر دارد؟ به منظور پاسخگویی به پرسش فوق، فرضیههای پژوهش حاضر به صورت زیر مطرح شده است:
فرضیه اصلی: شوک حجم نقدینگی بر شاخص قیمت تأثیر دارد.
فرضیه فرعی: شوک نرخ مبادله ارز بر شاخص قیمت سهام تأثیر دارد.
3-7- الگو پژوهش
برای بررسی اثر شوکهای سیاست پولی بر شاخص قیمت نیازمند متغیرهایی هستیم که بتوان رفتار متغیرهای پولی را به خوبی نشان داد. بررسی پیشینه موضوع نشان میدهد که در کشورهای غربی از نرخ بهره، به عنوان ابزار سیاست پولی استفاده میشود و این در حالی است که در کشور ما، به دلیل حرام بودن فعالیتهای ربوی، استفاده از نرخ
