به شهر دهلران ، مجددا روند مهاجر فرستي روستاهاي پايکوهي از سر گرفته شده و در سالهاي اخير شدت گرفته است . به طور مثال به روستاهاي بيشه دراز ، هاويان ، ويله ، گرده بيشه ، حاضرميل ، قيراب ، تم تمو ، گلسيري و سنگر نادر اشاره کرد که جمعيت انها در سال 65 به نسبت سال 55 چند برابر شده است . در همه اين روستاها پس از پايان جنگ ، جمعيت مجددا کاهش يافته است .
گذشته از اين دو نکته اي که گفته شد مي توان به نقش شرايط طبيعي سکونتگاه بر تحولات جمعيتي آن اشاره کرد . در اين جدول ديده مي شود که روستاهاي پاي کوهي وکوهستاني بخش مرکزي يا خالي از سکنه شده اند و يا در حال خالي شدن هستند اما روستاهاي واقع شده در دشت يا جابجا شده ، اکثرا روند جمعيتي مثبتي را طي مي کنند . در روستاهاي فرخ آباد ، تم تمو ، گلسيري ، کاور و وحدت اين روند به خوبي مشاهده مي شود . و اين به خاطر داشتن موقعيت مناسب ارتباطي که ارائه خدمات به آنها را آسان مي کند و همچنين وضعيت توپوگرافي ، شيب مناسب و زمينهاي حاصلخيز است که زمينه مناسب براي کار کشاورزي و فعاليتهاي جنبي براي ساکنين را فراهم مي آورد . مقايسه روستاهاي پايکوهي مثل بيشه دراز که در سالهاي 55و65 رتبه اول جمعيتي را داشته و در سال 90رتبه7 را داشته با روستاهاي واقع شده در دشت مثل فرخ آباد که در سال 55رتبه 4 جمعيتي ودر سال 90 رتبه 3جمعيتي را داشته ، نشان دهنده تاثيرات موقعيت روستا بر تحولات جمعيتي آن است . با توجه به آمار جدول 1-4مي توان به نتايج زير دست يافت :
1- پراکنش جمعيت در روستاهاي بخش مرکزي دهلران ، ناموزون مي باشد بطوريکه از نظر جميعتي فقط يک روستا بالاي 1000نفر وجود دارد (شهرک وحدت ) و اين نشان دهنده تفاوت در توزيع جمعيت است .
2- مطابق آمار سال 1390تعداد 5 روستا داراي جمعيتي کمتر از 100نفر مي باشند و تمام روستاها جمعيتي کمتر از 250 خانوار دارند . اين مساله نشان دهنده ي کوچکي و کندي رشد جمعيت روستاهاست .
3 – روند مهاجر فرستي روستاهاي پايکوهي ، سبب تخليه جمعيت آنها و در نتيجه کاهش آستانه آنها براي ارائه خدمات شده است .
در ادامه به بررسي جداگانه تحولات جمعيتي روستاهاي بخش مرکزي مي پردازيم . براي اين منظور روستاهايي که در سال 1390 داراي جمعيت بوده اند مورد بررسي قرار گرفته اند .
– روستاي كاور: روستاي كاور در دشتي هموار در پاي کوه اناران در شمال جاده مواصلاتي دهلران- مهران واقع شده است و فاصله آن از شهر دهلران 45 كيلومتر مي باشد در سال1355 داراي107 نفر جمعيت ، در سال 1365 داراي 258نفر جمعيت ، در سال 1375، 161نفر درسال1385، 456نفر و در سال 1390 داراي 485 نفر جمعيت بوده است . همانگونه که ملاحضه مي شود رشد جمعيت اين روستا در همه دوره ها بجز سال 1375 مثبت بوده است . که علت آن بازگشت مهاجرين جنگزده به شهر دهلران پس از پايان جنگ است . با اين وجود اين روستا به علت موقعيت مناسب ارتباطي در نزديکي جاده مواصلاتي دهلران- مهران و دهلران – زرين آباد و توپوگرافي هموار و وجود زمينه هاي مناسب ناشي از باز گشايي مرز مهران و با جذب عشاير جهت اسکان توانسته است جمعيت خود را مجددا در سالهاي 85و 90 افزايش دهد و عليرغم بيشترين فاصله تا شهر دهلران همچنان رتبه جمعيتي خود در سال 55 را که رتبه پنجم بوده حفظ کند .
– روستاي هاويان: اين روستا در 2كيلو متري شمال مسير ارتباطي دهلران – مهران و فاصله 40 كيلومتري شهر دهلران و در مدخل دره واقع شده است . در سال 1355 داراي 145نفر جمعيت و در رتبه سوم جمعيتي در بين سکونتگاههاي روستايي بخش مرکزي قرار داشته است . در سال 1365جمعيت آن به 421نفر افزايش يافته و در سال 1375 جمعيت آن 220نفر ، درسال 1385به 59 نفر و نهايتا در سال 1390 داراي 21نفرجمعيت بوده است . اين روستا در سال 1390رتبه سيزدهم جمعيتي را به خود اختصاص داده و نزول ده پله اي در عرض35سال داشته است و از اين نظر بدترين وضع را بين سکونتگاههاي روستايي بخش مرکزي دارد . که مهمترين علت ان موقعيت نامناسب توپوگرافي وکمبود خدمات و امکانات و منابع توليدي بوده است .
– روستاي بيشه دراز: مركز دهستان اناران كه در 3كيلومتري شمال جاده ارتباطي دهلران – مهران و 30 كيلومتري شهر دهلران واقع شده است . اين روستا از نظر قدمت و تدوام يکجانشيني ، اولين روستاي بخش مرکزي است که در اواخر دهه 1330ايجاد شده است . در سرشماري سال 1345 داراي 959نفر جمعيت بوده است . به علت قدمت بيشتر داراي تمرکز نسبي خدمات و امکانات نسبت به ديگر سکونتگاهها بوده و به عنوان نقطه خدماتي براي ديگر روستاها و عشاير منطقه عمل کرده و حوزه نفوذ گسترده اي داشته که تا بخش زرين آباد را هم شامل مي شده و روستاييان و عشاير با مراجعه به پيله وران محلي و انجام معاملات پاياپاي ، نيازهاي خود را برطرف مي کرده اند . در سال 1355 با وقوع تحولات اجتماعي وگرايش به شهر نشيني ، جمعيت اين روستا به 454نفر کاهش يافت . با وقوع جنگ و بازگشت مهاجرين جنگي از شهر دهلران ، مجددا اين روستا اهميت گذشته خود را بازيافت و در سال 1365جمعيت آن به 1157نفر افزايش يافت و حتي در مواقعي برخي ادارات شهردهلران هم در آن داير گشت . اما اين روند با خاتمه جنگ پايان يافت و روند مهاجر فرستي اين روستا از سر گرفته شد به نحوي که در سال 75 ، 684نفر در سال 85 ، 577 نفر و در سال 1390، 418نفر جمعيت داشته است و از رتبه اول جمعيتي در سالهاي45،55،65به رتبه هفتم جمعيتي در سال 90نزول کرده است .
– روستاي سنگر نادر: اين روستا در 20کيلومتري جاده دهلران – مهران و در 2کيلومتري جنوب آن در دامنه تپه ها قرار دارد . جمعيت آن در سال 55 ، 195نفر بوده است . در سال 1365 باافزايش جمعيت مواجه شده و جمعيت آن به 230 نفر افزايش يافته است . با پايان جنگ مجددا جمعيت اين روستا کاهش يافته و در سال 75 به 158نفر رسيده است . در سال 85 ، 28نفر و در سال 90 ، 29 نفر جمعيت داشته است . اين روستا در سال 55 در رتبه جمعيتي ششم بوده که در سال 90 رتبه دوازدهم جمعيتي را به خود اختصاص داده است .
– روستاي قيراب : اين روستا در کيلومتر 18 جاده دهلران – مهران و در فاصله 4کيلومتري شمال جاده در پاي کوه واقع شده است . در دهه 60 از اسکان جمعيت عشاير اسکان يافته و مهاجرين جنگزده شکل گرفت . در سال 65 داراي 198نفر جمعيت و در رتبه جمعيتي نهم قرار داشته است . در سال 75، با بازگشت مهاجرين جمعيت آن به 172نفر کاهش يافت . جمعيت آن در سال 85 ، 83 نفر و در سال 90، 50 نفر جمعيت داشته است و در رتبه دهم جمعيتي قرار دارد .
– ماز عبدلي بالا : اين روستا در کيلومتر17جاده دهلران – مهران و در گوشه شمالي دشت دهلران در فاصله نزديکي از جاده قرار دارد . اين روستا در اواخردهه 60 و در پي اسکان خودجوش عشاير شکل گرفته است . جمعيت آن در سال 75، 98نفر بوده و در رده يازدهم جمعيتي قرار داشته است. در سال 85 ، 114نفرجمعيت داشته و جمعيت آن در سال 90به 148نفر افزايش يافته است و در رده هشتم جمعيتي قرار داشته است و سه رده صعود کرده است .
– ماز عبدلي پايين : اين روستا در فاصله حدودا يک کيلومتري از جنوب کيلومتر 17جاده دهلران مهران و در دشت واقع شده است . همانند روستاي ماز عبدلي بالا در اواخر دهه 60 و در پي اسکان عشاير شکل گرفته است . در سرشماري سال 75داراي 189نفرجمعيت بوده و در سال 85جمعيت آن به 214نفر و در سال 90 به 236 نفر افزايش يافته است . رتبه جمعيتي آن در دو دوره سرشماري هفتم بوده است .
– دول منيري : اين روستا در کيلومتر 16جاده دهلران- مهران و در فاصله حدودا يک کيلومتري جنوب جاده و در دشت واقع شده است . اين روستا در سال 55 داراي 7نفر جمعيت بوده است . در سال 1365و در پي مهاجرت مردم جنگزده به روستاهاي منطقه ، جمعيت آن به 127نفر افزايش يافته است . در سال 75 جمعيت آن در پي بازگشت مهاجرين به شهر دهلران به 11نفر کاهش يافته است . در سال 85 داراي 43نفر جمعيت و در سال 90 داراي 39 نفر جمعيت بوده است . رتبه جمعيتي آن درسال 55 ، دهم و در سال 1390 در رتبه يازدهم قرار داشته است . و تنها روستاي منطقه است که عليرغم موقعيت مناسب طبيعي و واقع شدن در دشت ، رتبه جمعيتي آن نسبت به سال 55 نزول کرده است .
– شهرک وحدت : اين روستا در کيلومتر 15جاده دهلران- مهران و در فاصله حدودا دو کيلومتري جنوب آن و در دشت برتش واقع شده است . اين روستا در اواسط دهه 70و پس از خاتمه جنگ از اسکان عشاير و برخي ساکنين روستاهاي ديگر از جمله اشکم گاو و هاويان که به آن مهاجرت کردند شکل گرفت . موقعيت مناسب ارتباطي ، نزديکي به جاده ، موقعيت توپوگرافي مناسب ، زمين هموار و برتري خدماتي و امکانات باعث جذب جمعيت در آن شده به طوري که در سال 85 با 716نفرجمعيت در رده دوم جمعيتي و در سال 90 با 1041نفرجمعيت در رده اول جمعيتي روستاهاي بخش مرکزي قرار داشته است .
– حاضرميل : اين روستا در اواخر دهه 40 با اسکان تدريجي عشاير در فاصله 5/5کيلومتري از شمال جاده دهلران – مهران و در مدخل يک دره ايجاد شده بود . جمعيت آن در سال 55 ، 177نفر بوده است و در رده دوم جمعيتي قرار داشته است . در سال 65 مانند ديگر روستاهاي بخش مرکزي با پناه آوردن جمعيت جنگزده از شهر دهلران مواجه شده و جمعيت آن به 517نفر افزايش يافت . در سال 75داراي 531نفر جمعيت است که نسبت به دوره قبل(55-65) رشد آن خيلي کم شده است . بعداز جابجايي که موضوع همين تحقيق است با بهبود شرايط ، جمعيت آن مجددا افزايش يافت و با 896 نفر در سال 1385در رتبه اول جمعيتي روستاها قرار گرفت . در سال 1390با اندکي کاهش ، جمعيت آن به 883 نفر رسيد و در رتبه دوم جمعتي قرار گرفت .
– روستاي تم تمو : اين روستا در کيلومتر 8جاده دهلران- مهران و در فاصله حدودا 3کيلومتري از شمال آن در مدخل دره شکل گرفت. در سال55 فاقد جمعيت ثابت بوده ولي در سال 1365 به علت مهاجرت مردم جنگزده به آن ، داراي 213نفر جمعيت بوده است . و در رده هشتم جمعيتي قرار داشته است . در سال 75جمعيت آن به 284نفر افزايش يافته است . و تا اين سالها به علت موقعيت مناسب ارتباطي نسبت به دو روستاي گلسيري و حاضرميل به عنوان نقطه خدماتي براي آنها عمل مي کرده است . بعد از جابجايي به مجاورت جاده ، همچنان داراي رشد جمعيتي مثبت بوده و در سال 85 داراي 354نفر جمعيت و در سال 90با 529نفر جمعيت در رده چهارم جمعيتي روستاها قرار داشته است .
-گلسيري : روستاي گلسيري در کيلومتر 7 جاده دهلران – مهران و در 7کيلومتري از شمال اين جاده در ناحيه پايکوهي و دامنه هاي دينار کوه ايجاد شده بود . برپايي آن به اواخر دهه 50 بر مي گردد و در پي مهاجرت مردم جنگزده در سال 65 داراي 241نفر جمعيت بوده است . در اين سال در رده ششم جمعيت روستاها قرار داشته است . جمعيت آن در سال 75 با اندکي افزايش به 296 نفر رسيد . در سال 85 و بعداز بهبود شرايط آن به دنبال جابجايي آن ، جمعيتش به 402 نفر افزايش يافت . در سال 90 داراي 448نفر جمعيت و در رده ششم جمعيتي روستاها قرار داشته است .
– فرخ آباد : اين روستا در فاصله 8کيلومتري از جنوب دهلران و در دشت واقع شده است . اين روستا در دهه 50 و در پي اسکان عشاير عرب شکل گرفت و داراي 128نفر جمعيت بوده که در رده چهارم جمعيتي قرار داشته است . در سال 65 جمعيت آن 176 نفر بوده است . در مقايسه با ديگر روستاهاي بخش مرکزي ، جمعيت اين روستا در سال 65 افزايش چنداني نداشته است . مهمترين دليل اين امر ويژگي خاص فرهنگي اين روستا و قوميت عرب است که بخصوص در گذشته ، چندان رابطه فرهنگي با دهلران نداشته و بيشترين ارتباطات را با دهستان دشت عباس و شهرستان شوش داشته است . در نتيجه پذيراي مهاجرين جنگي نبوده است . در سال 1375داراي 192 نفر جمعيت بوده و در سال 1385 جمعيت آن بيش از سه برابر شده و به 643 نفر افزايش يافته است . در سال 90 با 783 نفر جمعيت در رتبه سوم جمعيتي روستاهاي بخش مرکزي داشته است .
– شورماهي : اين روستا جنوبي ترين روستاي بخش مرکزي دهلران است که در فاصله
