منبع پایان نامه ارشد با موضوع شاخص قیمت، قیمت سهام، بورس اوراق بهادار، بورس اوراق بهادار تهران

واسطه‌گری‌های مالی است. بورس تهران به محاسبة شاخص قیمت برای این دو گروه کلی نیز می‌پردازد که با نام شاخص مالی48 و شاخص صنعت49 منتشر می‌شوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معیارهای شاخص کل قیمت پیروی می‌کنند ( سازمان بورس اوراق بهادار تهران،1378).

2-3-5-3- شاخص پنجاه شرکت فعال‌تر
بورس تهران با دو روش اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت 50 شرکت فعال‌تر می‌کند. این شاخص نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت 50 شرکت منتخب بورس است. آن چه در انتخاب 50 شرکت مزبور که در دوره‌های سه ماهه صورت می‌گیرد، بیشترین اهمیت را دارد تعداد روز‌های دادوستد شرکت‌ها است. به تعبیر دیگر بر خلاف سایر بورس‌ها که به طور معمول، میزان سرمایه را برای انتخاب شرکت‌های منتخب ملاک قرار می‌دهند و تنها آن را مقید به میزان مشخصی از نقدشوندگی می‌کنند، بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکت‌ها را ملاک اصلی برای گزینش 50 شرکت قرار داده و به همین سبب شاخص مزبور را شاخص 50 شرکت فعال‌تر نامیده است.
همان‌گونه که اشاره شد، برای محاسبه شاخص پنجاه شرکت فعال‌تر از دو روش استفاده می‌شود، در روش اول که منجر به محاسبة شاخص 50 شرکت فعال‌تر- میانگین ساده می‌شود از روش میانگین ساده استفاده می‌شود که چگونگی محاسبة آن در بخش 4-1 توضیح داده شده است. روش دوم نیز همانند TEPIX محاسبه و تعدیل می‌شود و منجر به محاسبه شاخص 50 شرکت فعال‌تر – میانگین موزون می‌شود (راعی،1383).
2-3-5-4- شاخص قیمت و بازدة نقدی
شاخص قیمت و بازدة نقدی یا همان شاخص بازدة کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازدة کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازدة نقدی پرداختی، متأثر می‌شود. این شاخص کلیة شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوة وزن‌دهی و محاسبة آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن دو در شیوة تعدیل آن‌ها است. همان‌طور که در بخش پیشین اشاره شد شاخص قیمت و بازدة نقدی علاوه بر موارد تعدیل شاخص قیمت در صورت پرداخت سودنقدی نیز تعدیل پایه می‌شود. شاخص قیمت و بازدة نقدی بورس تهران بر حسب فرمول (2-12) محاسبه میشود:
(2-12)
Pit = قیمت شرکت iام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
RDt = پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
تعدیل پایة شاخص TEDPIX بر حسب رابطه (2-13) صورت می‌گیرد:
(2-13)
RDt+1 = پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t+1 (پس از تعدیل)
RDt = پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t (پیش از تعدیل)
Pit = قیمت شرکت iام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
DPSit+1 = سود نقدی پرداختی شرکت iام در زمان t+1
Dt+1 = پایة شاخص کل قیمت در زمان t+1 (پس از تعدیل)
Dt = پایة شاخص کل قیمت در زمان t (پیش از تعدیل)
همان‌گونه که از فرمول 13 مشخص است، فرمول تعدیل پایة شاخص TEDPIX از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول مربوط به بازدة‌نقدی پرداختی شرکت‌هاست که باعث تعدیل پایة شاخص مزبور می‌شود و بخش دوم مربوط به موارد تعدیلی می‌شود که میان TEPIX و TEDPIX مشترک است و شامل مواردی همچون افزایش سرمایه از محل آوردة نقدی شرکت‌ها می‌شود.
شرایطی را در نظر گیرید که شرکت‌هایی اقدام به پرداخت سود نقدی کرده‌اند و هیچ موردی که منجر به تعدیل پایة شاخص TEPIX شود، رخ نداده باشد. در این وضعیت Dt با Dt+1 برابر خواهد بود و بر حسب رابطه (2-14) محاسبه میشود:
(2-14)
با کمی دقت مشخص است در این شرایط RDt+1 کوچکتر از RDt خواهد شد و این امر منجر به افزایش شاخص TEDPIX خواهد شد.
حال شرایطی را در نظر گیرید که سودنقدی توسط شرکتی پرداخت نشده باشد، لکن شرکت‌هایی اقدام به افزایش سرمایه از محل آوردة نقدی کرده باشند. در این وضعیت و بر حسب رابطه (2-15) محاسبه میشود:
(2-15)
شیوة محاسبة فرمول 15 به گونه‌ای است که درصد تغییرات RD را همانند D خواهد کرد، به عنوان مثال اگر Dt+1، 2/1 برابر Dt باشد، RDt+1 نیز 2/1 برابر RDt خواهد بود و همان‌طور که توضیح داده شد، این امر در شرایطی صورت می‌گیرد که سودنقدی پرداختی صفر باشد. به بیان دیگر در صورتی که سودنقدی توسط شرکت‌ها پرداخت نشود و تنها افزایش سرمایه از محل آوردة نقدی یا اضافه شدن شرکت‌های دیگر به فهرست بورس یا موارد دیگر صورت گیرد، درصد تغییرات پایة شاخص TEPIX و TEDPIX برابر خواهد بود
شاخص بازدة نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازدة نقدی پرداختی شرکت‌ها است و مقدار آن از تقسیم پایة شاخص کل قیمت بر پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی، به دست می‌آید (سازمان بورس اوراق بهادار تهران،1377).
(2-16)
2-3-6- شاخص بورس
شاخص بورس همچون دماسنج نشان دهنده وضعیت بازار سرمایه و وضعیت اقتصادی یک کشور است. کاهش شاخص سهام عمدتا به معنای رکود اقتصادی و افرایش آن به مفهوم رونق اقتصادی است (دوانی،1382). به طور کلی امروز در دنیا شاخص ها مورد توجه ویژهای قرار دارند، زیرا:
الف) کاربرد اصلی و عمده شاخص ها، محاسبه بازدهی کل بازار، یا عناصر مشخصی از بازار در یک دوره معین و استفاده از نرخهای بازده محاسبه به مثابه مبنایی برای قضاوت درباره پرتفویهای مختلف میباشد. فرض اساسی به هنگام ارزیابی عملکرد پرتفوی، این است که سرمایهگذاران قادر به کسب بازده قابل مقاسه با بازده بازار با انتخاب تصادفی تعداد وسیعی سهام از کل بازار میباشند.از این رو، یک مدیر پرتفوی با عملکرد برتر، بایستی به طور مداوم بهتر از بازار عمل نماید. بنابراین یک شاخص جامع سهام میتواند معیاری برای قضاوت پیرامون عملکرد مدیران سرمایهگذاری باشد
ب) قیمت سهام اغلب بیانگر انتظارات بازار از وضعیت اقتصادی شرکتها است.از این رو بازار نمایانگر وضعیت و عملکرد آتی کل اقتصاد میباشد. تحلیلگران اوراقبهادار، مدیران پرتفوی و سایر متصدیان اقتصادی، از شاخصهای بازار، برای بررسی متغیرهای که حرکت کل قیمت های سهام را تحت تأثیر قرار میدهند، استفاده میکنند. همچنین با بررسی روند حرکتی بازار بورس، بازده سرمایه گذاری این بازار را میتوان با سایر فرصت های سرمایهگذاری، مانند سرمایهگذاری در اوراق قرضه، طلا و ارز مقایسه نمود.
ج) سایر گروه های علاقمند به شاخصها تکنسین ها هستند. آنهابر این باورند که در تغییرات تاریخی قیمت ها سایر گروه ها می تواند برای پش بینی حرکات آتی آنها استفاده شود، برای مثال به منظور پیش بینی حرکات قیمتی سهام در آینده، آنها نمودار قیمت و حجم تغییرات شاخص های بازار سهام، مانند شاخص داو جونز50 ترسیم نمایند.
د) در نهایت اینکه، نظریه پرتفوی ور رفتار بازار سرمایه، نشان داده است که ریسک مرتبط با یک دارایی ریسک دار، فقط ریسک سیستماتیک است. این ریسک بیانگر رابطه نرخ بازده دارایی مورد نظر، با بازده پرتفوی بازار می باشد. بنابر این ضروری است که وقتی ریسک سیستماتیک یک دارایی ریسک دار (سهام) محاسبه می شود، بازدهی آن با بازدهی یک شاخص جامع بارز مرتبط شود (راعی و تلنگی،1383).
در این پژوهش برای محاسبه شاخص قیمت سهام از شاخص کل سهام بورس اوراق بهادار تهران استفاده میشود، که آمار مورد نیاز برای محاسبه این متغیر از مجموعه آماری بانک مرکزی و مرکز آمار ایران و بانک جهانی و سایت بورس اوراق بهادار تهران گردآوری میشود.
شاخص کل سهام بورس اوراق بهادار تهران، نماگری است که بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‏های پذیرفته‏شده در بورس است. بورس تهران از فروردین 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود بنام تپیکس (با عدد مبنای 100)، که در مرکز تحقیقات بازار سرمایه سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می‏شود، نموده است. این شاخص 52 شرکت را که در آن زمان کل شرکت‏های پذیرفته شده در بورس بودند، در بر می‏گرفت. شاخص مذکور (بنا به تعریف سازمان بورس اوراق بهادار تهران) و بر حسب رابطه (2-18) محاسبه میشود:
(2-18) 〖TEPIX〗_t=(∑_(i=1)^n▒〖p_it q_it 〗)/D_t ×100
که در آن:
p_it = قیمت سهام شرکت iام در زمان t
=q_itتعداد سهام منتشر شده شرکت iام در زمان t
D_t =عدد پایه در زمان t و مقدار ∑▒〖p_i0 q_i0 〗 در زمان مبدا
p_i0 = قیمت سهام شرکت iام در زمان مبدا
q_i0 = تعداد سهام منتشر شده شرکت iام در زمان مبدا
=n تعداد شرکت‏های مشمول شاخص
لازم به ذکر است که در زمان t_0 (تاریخ مبنا) عملاً q_i0 برابر با q_it است و از فرمول محاسباتی شاخص لاسپیرز استفاده می‏شود، ولی با افزایش سرمایه یا تغییرات ناشی از تجزیه یا تجمیع سهام، تعداد q (تعداد سهام) تغییر خواهد کرد (مدیریت بررسی‏ها و مطالعات اقتصادی، 1375).
ویژگی‏های شاخص تپیکس (TEPIX) عبارتند از:
الف- جامعیت: شاخص فوق بر اساس تمامی سهام پذیرفته شده در بورس تهران محاسبه می‏شود.
ب- موزون بودن: قیمت هر یک از سهام در تعداد سهام منتشره آن شرکت ضرب و در محاسبات شاخص منظور می‏شود. در نتیجه تغییرات سهام بر اساس تعداد سهام منتشره آنها، در شاخص قیمت، تأثیر مثبت یا منفی خواهد داشت. هر قدر تعداد سهام منتشره بیشتر باشد، تأثیر تغییر قیمت روی شاخص بیشتر خواهد بود و بالعکس.
ج- در دسترس بودن: با نصب سخت افزار لازم و به تبع آن نرم افزار مناسب، امکان دسترسی به این شاخص به صورت لحظه‏ای فراهم و از طریق شبکه کامپیوتری در اختیار علاقه‏مندان به صورت مستقیم قرار می‏گیرد (نجارزاده و همکاران، 1388).

2-4- عوامل موثر بر شاخص قیمت سهام
به طور طبیعی، عوامل زیادي در شکل‏گیري اطلاعات و دیدگاه‏هاي طرفین بازار و نهایتاً قیمت سهام شرکت‏ها موثر هستند. بخشی از این عوامل داخلی و بخشی نیز ناشی از وضعیت متغیرهایی در خارج از محدوده‏ي اقتصاد داخلی است. بر این اساس، عوامل موثر بر قیمت سهام به عوامل داخلی و عوامل بیرونی قابل طبقه‏بندي است.
1- عوامل داخلی: در برگیرنده‏ي عوامل موثر بر قیمت سهام در ارتباط با عملیات و تصمیمات شرکت است (اصولیان،1384). این عوامل شامل:
• عایدي هر سهم (EPS)51
• سود تقسیمی هر سهم (DPS)52
• نسبت قیمت به درآمد (P/E)53
• افزایش سرمایه‏ی تجزیه سهام و عوامل درون شرکتی دیگر است.
2- عوامل بیرونی: شامل عوامل خارج از اختیارات مدیریت شرکت است که به گونه‏اي فعالیت شرکت را تحت تأثیر قرار می‏دهند. این عوامل آن دسته از وقایع، حوادث و تصمیمات خارج از شرکت و موثر بر قیمت سهام است. در حالت کلی این عوامل به بخش های زیر قابل تقسیم است:
الف) عوامل سیاسی: یکی ازمهمترین ویژگی های بازار سرمایه در هر کشوری تأثیرپذیری نوسانات سیاسی است. تغییرات سیاسی در بدنه حاکمیت از آنجا که تغییراتی در دیدگاه های اقتصادی در پی دارد تأثیر ملموس در بورس اوراق بهادار می گذارد. به قدرت رسیدن یک جناح سیاسی، قدرت ناگهانی یکی از مقامات بلند پایه، بر هم خوردن روابط سیاسی،وقوع جنگ و سایر مسائل سیاسی تأثیر غیر قابل انکاری بر بازار سرمایه میگذارد. برای مثال کاهش حجم معاملا از تأثیرات فوری و غیر قابل انکار سیاست بر بدنه اقتصاد کشور است. در مورد این عوامل به عنوان مثال می توان به آنچه که در تابستان سال 1384 به دلیل تأثیر عوامل سیاسی ناشی از مذاکرات ایران با اروپا بر سر منافع ایران در خصوص استفاده از انرژی هسته ای اتفاق افتاد اشاره کرد که طی آن بورس اوراق بهادار تهران به شدت تحت تأثیر قرار گرفت.
ب) عوامل فرهنگی- اجتماعی: منظور از عوامل فرهنگی- اجتماعی موثر بر بورس، فرهنگ سرمایه گذاری می باشد. چنانچه افراد یک جامعه آشنایی چندانی با سرمایهگذاری در بورس و دارایی