اعلام نمود و بر اقدام صورت گرفته توسط شورای امنیت ملی در کنار زدن رئیس مجلس ترکمنستان که مطابق قانون اساسی رئیس حکومت موقت پس از فوت نیازاف تلقی می شد صحه گذاشت و پذیرفت ” قربان‌قلی بردی‌محمد اف” که توسط شورای امنیت ملی به جای رئیس مجلس برکنار شده عهده دار کفالت ریاست جمهوری شده بود، تا زمان برگزاری انتخابات قدرت دولتی را در اختیار داشته باشد. این شورا همچنین ممنوعیتی را که در قانون انتخابات رئیس جمهور بود را تغییر داد و به بردیمحمداف اجازه داد که در انتخابات آتی بتواند نامزد انتخابات گردد.136
رهبری ترکمنستان (قربان‌قلی بردیمحمداف)، در اوایل سال 2007، در فرآیندی از تجدیدنظر سیاست خارجی با هدف تدبیر استراتژی‌های جدید، در رفع انزو‌طلبی ترکمنستان بدون اعمال اثرات خارجی بر کشور وارد شد. با به قدرت رسیدن او بروز تغییرات و دگرگونی‌هایی هر چند اندک در سیاست خارجی این کشور پدیدار شد. یعنی جدا از اینکه سیاست خارجی عشق‌آباد و بی‌طرفی به رسمیت شناخته شده از طرف سازمان ملل ادامه یافت، اما اندک اندک نمود‌های سیاست خارجی این کشور بیانگر آن بود که، عشق آباد به تدریج در پی نقشی متفاوت در سیاست خارجی، خروج از انزوای دوران نیازاف و ایفای بازیگری در بازارهای انرژی منطقه است. به عبارت دیگر هر چند بی‌طرفی مطلق نیازاف به سوی خنثی بودن در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی نمود پیدا می‌کرد و گاه ترکمنستان حتی از رأی ممتنع در سازمان ملل امتناع می‌کرد، اما بردیمحمداف اندک اندک از موضع بی‌طرفی کامل، فاصله گرفت و به نوعی سیاست بی‌طرفی نسبی و فعال حرکت کرد. در واقع اینطور به نظر می‌رسد که، رهبری جدید ترکمنستان انزوای بین‌المللی را، به عنوان یک عامل متزلزل کننده در نظر گرفته است و به دنبال آن تعدیل وضعیت انزواطلبی را، در عرصه‌های منطقه‌ای و جهانی انتخاب کردند. در این رویکرد اکنون ترکمنستان مناسبات خود را از سویی با امریکایی‌ها و متحدان غربی و از سویی دیگر با روس‌ها و همچنین همسایگانی مانند ایران، قزاقستان ازبکستان و افغانستان گسترش داد.137
بردیمحمداف با حذف اصل بی‌طرفی دائم از قانون اساسی ترکمنستان، پیامی به همه کشورهای جهان و منطقه فرستاد و آمادگی خود را برای حضور جدی در عرصه روابط منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام کرد. آمادگی که با ورود بحران در روابط گازی با ایران و قطع صادرات خود در سردترین روزهای زمستان سال 2008، جلوه‌ای عملی به خود گرفت. در جریان این اختلاف‌ها ترکمنستان به خاطر آنچه قیمت پایین گاز صادراتی به ایران عنوان می‌شد، جریان گاز صادراتی به ایران را قطع کرد. این عمل علاقه این کشور برای ورود به عرصه جهانی را نشان می‌داد.138
بردیمحمداف پس از رسیدن به پست ریاست جمهوری، اقداماتی در حوزه‌ی اقتصادی از جمله انرژی انجام داد از جمله:
1-9-3 افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی
یکی از مشکلاتی که در ترکمنستان وجود داشت، قوانین سخت سرمایه‌گذاری، نرخ‌های بالای مالیات و عدم حمایت دولت از پروژه‌ها بود. به همین دلیل بردیمحمداف نخستین گام را اصلاح قوانین سرمایه‌گذاری خواند و در روز اول اکتبر سال 2007 میلادی، قانون جدید سرمایه‌گذاری خارجی تأیید شد. در زمان نیاز اف، این کشور در زمره منزوی‌ترین کشورهای جهان بود و همین مسأله سبب شد، در بین کشورهای نفت‌خیز جهان کمترین رشد توسعه یافتگی اقتصادی را داشته باشد. اما پس از مرگ نیازاف و جایگزین شدن بردیمحمداف، فضا برای سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی بازتر شد. فضای بسته‌ی حاکم بر این کشور باعث شده بود تا حجم سرمایه‌گذاری خارجی انجام شده در صنعت نفت و گاز آن، به نسبت دیگر همسایگانش به خصوص کشورهای قزاقستان و آذربایجان کمتر باشد. همین امر سبب شد تا بردیمحمداف، رایزنی‌هایی با شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذار در صنعت نفت و گاز انجام دهد و زمینه را جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی فراهم آورد.139
در تاریخ 2 مه 2007 نیز، رئیس شرکت ترکمن‌گاز اشیگلد کاکااف، در اجلاس اقتصادی اوراسیا در استانبول، اعلام کرده بود که موافقتنامه‌های موجود با روسیه هر چند برای عشق آباد دارای امتیاز است ولی ترکمنستان طرفدار صادرات گاز به تمام کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای و گزینه‌های صادراتی جدید بوده است و همواره به دنبال گسترش روابط بین‌المللی، بر اساس عمل‌گرایی است و برای تحقق اهداف خود سیاست تشویق سرمایه‌گذاران خارجی در صنعت نفت و گاز را در پیش گرفته است.140 در زمینه سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌ها، توجه به زیرساخت‌های انرژی و سرمایه‌گذاری در این بخش به دلیل، وابستگی زیاد اقتصاد ملی آن به صنایع نفت و گاز رو به افزایش بود. افزایش تراز تجاری ترکمنستان تا اواسط 2009، منجر به چانه زنی‌های بیشتر این جمهوری در سطح بین‌المللی از جمله با روسیه، به عنوان مشتری اصلی گاز آن برای افزایش قیمت گاز شد و در طول چند سال گذشته توانست بیشترین استفاده را قدرت چانه‌زنی خود در سطح بین‌المللی کند.141
در بهار سال 2009، بروز حادثه در خط لوله‌ی انتقال گاز ترکمنستان به روسیه (مرکز- آسیای مرکزی)، منجر به، توقف گاز ترکمنستان به روسیه شد و پس از آن کاهش سریع قیمت‌ها در بازار انرژی اروپا منجربه، قطع کامل صادرات گاز ترکمنستان به روسیه در بقیه سال 2009 شد. با این حال سرمایه‌گذاری خارجی، در بخش نفت و گاز ترکمنستان به خصوص پس از کشف میدان گازی بزرگ “یولاتان عثمان”142، رو به افزایش بود و در پی بروز مناقشات و اختلافات میان روسیه و ترکمنستان، این کشور به سمت چین گرایش پیدا کرد و توانست یک اعتبار چهار میلیارد دلاری از چین برای انجام عملیات اکتشاف و استخراج در میدان “یولاتان عثمان”، دریافت کند و در پایان سال 2009، قراردادهای خدماتی به ارزش 7/9 میلیارد دلار، برای توسعه میدان یولاتان – عثمان بین شرکت ملی گاز ترکمنستان (ترکمن‌باشی) و شماری از شرکت‌های امارات متحده عربی، چینی و شرکت‌های حفاری کره‌ای به امضاء رسید.143
از 14 تا 16 نوامبر 2012، ترکمنستان هفدهمین کنفرانس بین‌المللی نفت و گاز (OGT) و یک نمایشگاه تحت عنوان،” گرایش اصلی در توسعه صنعت نفت و گاز ترکمنستان و همکاری بین‌المللی”، با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش برگزار کرد. مقامات ترکمنستان در طول این کنفرانس، از برنامه‌های خود برای شروع تولید در میدان گازی گالگنیش، صحبت کردند و شرکت دولتی ترکمن گاز، قراردادی با ارزش 7/9 میلیارد دلار، با شرکت‌های پتروفاک بین المللی، FZE امارات متحده عربی، شرکت مهندسی حفاری چین و یک کنسرسیوم از شرکت بین‌المللی LG و شرکت مهندسی هیونداری CO.Ltd ( کره جنوبی)، برای توسعه صنعتی میدان گالگنیش امضاء کرد و وزیر سابق صنعت نفت و گاز و منابع معدنی و رئیس فعلی ترکمن‌گاز، کاکا جلدی عبدالله‌اف144 گفت: ترکمنستان در حال حاضر حدود 60 تا 160، حوزه گازی شناخته شده در کشور دارد.145
طبق گزارش سرمایه‌گذاری جهانی146 در سال 2012، ترکمنستان در بین 10 کشور برتر بعد از هنگ کنگ، چین، بلژیک، سنگاپور و چند کشور دیگر، بالاترین سطح جذب سرمایه‌گذاری خارجی را دارد. طبق گزارش WIR، تخمین زده می‌شود که، سرمایه‌گذاری ترکمنستان از 553/4 میلیارد دلار در سال 2009، به 637/3 میلیارد دلار در سال 2010 و 168/3 میلیارد دلار در سال 2011، رسیده است. مقامات انرژی ترکمن، اعلام کردند که، از کل این سرمایه‌گذاری 57% آن مربوط به بخش انرژی می‌شود.147 اقدام دیگر بردیمحمداف در عرصه‌ی انرژی علاوه بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تنوع‌سازی مسیرهای انتقال انرژی آن، در جهت کاهش وابستگی به مسکو بود.
2-9-3 تنوع‌سازی مسیرهای انتقال انرژی ترکمنستان
تعریف استراتژی انرژی ترکمنستان در دوره‌ی بردیمحمداف، بیان می‌کند که هدف ترکمنستان توسعه سیستم خط لوله متعدد، برای صادرات انرژی ترکمنستان به بازارهای بین‌المللی به طور پایدار و دراز مدت است و خود را ملزم به انجام پروژه‌های خط لوله، که از لحاظ اقتصادی دارای توجیه امنیتی است می‌داند. ترکمنستان در تلاش برای ارتکاب تنوع در بازارهای صادرات به منظور کاهش خطر نوسان در بازار انرژی است. به همین دلیل به طور فعال دیپلماسی انرژی را دنبال کرده و همواره در تلاش برای ایجاد روابط اقتصادی با کشورهای ایران، چین، ترکیه، پاکستان و اروپا است. این کشور مسائل مربوط به تأمین منابع انرژی بازارهای جهانی را در توسعه گسترده همکاری‌های بین‌المللی در بخش نفت و گاز، تلاش در پروژه‌های حمل و نقل و ایجاد تنوع خط لوله های زیرساختی می‌داند.148
کشف میادین مهم گازی که با میدان یولاتان به اوج خود رسید، موجب قرار گرفتن ترکمنستان، در کانون توجه کشورهای مصرف‌کننده انرژی گردید. از آنجا که ترکمنستان از اقتصاد پیشرفته‌ای برخوردار نیست، بنابراین صنعت گاز آن می‌تواند، به عنوان موتور محرک اقتصادی ایفی نقش نماید. از این رو مهم‌ترین استراتژی این کشور، استفاده از پتانسیل گاز طبیعی در جهت رشد اقتصادی و بهبود شرایط زندگی است. شکل‌گیری بازارهای نوظهور در آسیا (چین و هند)، از یک سو و وجود بازارهای مصرف انرژی در اروپا از سویی دیگر، فرصت‌های مناسبی برای حضور پررنگ تر در مبادلات بین‌المللی پیش روی ترکمنستان قرار داده است. بنابراین متنوع کردن مسیرهای صادرات گاز در راستای دست‌یابی به بازارهای مختلف و همچنین کاهش وابستگی به سیستم انتقال گاز روسیه برای این کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است و با استقبال اروپا و آسیا روبه رو شده است. با این وجود حفظ روابط نزدیک با روسیه به دلیل وابستگی‌های اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی همچنان از اولویت‌های ترکمنستان می‌باشد.149در 13 و 14 مارس 2013، ترکمنستان یک کنفرانس بزرگ نفت و گاز در دبی برگزار کرد و بار دیگر برنامه‌های خود جهت تنوع بخشیدن به مسیرهای صادرات انرژی را تکرار کرد.150
بردیمحمداف بر خلاف صفرمراد نیازاف، در اتخاذ رویکرد تنوع‌سازی مسیرهای انتقال انرژی موفق عمل کرد و از جمله کارهای صورت گرفته در دوران ریاست جمهوری او در جهت تنوع‌سازی مسیرهای صادرات انرژی می‌توان به، احداث خط لوله‌ی انتقال گاز ترکمنستان – چین، امضای موافقتنامه تاپی(خط لوله انتقال گاز ترکمنستان- افغانستان- پاکستان – هند) در سال 2010، احداث خط لوله دوم گاز ترکمنستان به ایران در ژانویه 2010 و مشارکت در طرح‌های ناباکو، خط لوله ماورای خزر اشاره کرد.
10-3 جمع‌بندی
ترکمنستان پس از استقلال، با توجه به مشکلات اقتصادی و ذخایر غنی انرژی آن، نیازمند اتخاذ یک رویکرد مناسب جهت استفاده از این منابع بود. دو رئیس جمهور این کشور، یعنی صفرمراد نیازاف و بردیمحمداف، تلاش‌هایی را برای موفقیت در عرصه‌ی انرژی انجام دادند که صفرمراد نیازاف، به دلیل سیاست انزواگرایانه‌ای که در پیش گرفته بود در این عرصه چندان موفق نبود و تنها موفقیتی که در عرصه‌ی انرژی برای تنوع‌سازی مسیرهای انتقال انرژی داشت، امضای موافقتنامه خط لوله چین- ترکمنستان بود. پس از مرگ او و به قدرت رسیدن بردیمحمداف، رئیس جمهور جدید، تلاش گسترده‌ای را برای خروج عشق آباد از انزوای ایجاد شده توسط رئیس جمهوری قبلی صورت داد و این کشور در عرصه‌ی سیاسی و دیپلماتیکی بسیار فعال‌تر شد و روابط خود را با سایر کشورها توسعه داد و در صدد جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نوسازی صنایع نفت و گاز و تنوع‌سازی مسیرهای انتقال انرژی برآمد و توانست موافقتنامه‌های مهمی را، علی‌رغم مخالفت‌های روسیه، در زمینه‌ی خطوط لوله جهت انتقال گازطبیعی خود به امضاء برساند و وابستگی خود جهت صادرات گاز طبیعی‌اش به روسیه را تا حد زیادی کاهش دهد و به دنبال آن قدرت چانه زنی‌اش را جهت تعیین قیمت گاز در مقابل روسیه و در سطح بین المللی افزایش دهد. بنابراین راهبردهای انرژی که این رئیس جمهور در دوران زمامداری خود اتخاذ کرد، نسبت به رئیس جمهور پیشین آن، موفقیت‌آمیزتر بوده است.
فصل
