به مهم‌ترين اين ارزش‌ها اشاره مي‌كنيم.
1- ايمان و عمل صالح:
باور و ايمان عميق به خداوند متعال و رسولان، عمل صالح را ارزش بيشتري مي‌دهد. در نگاه قرآن ايمان و عمل صالح دو ارزش بزرگ و مكمل يكديگر است و انسان‌هايي كه به اين دو ارزش متّصف باشند، به پاداش والا و جزاي نيك دنيوي و اخروي وعده داده شده‌اند.
«إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ . إِلَّا الَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»99
انسان در خسران است، مگر آن‌ها كه ايمان آورند و كارهاي شايسته كردند.
«أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آَمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ … وَالَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ»100
آيا مردم پنداشته‌اند كه چون بگويند ايمان آورديم رها شوند و ديگر آزمايش نشوند … گناهان آنان را كه ايمان آوردند و كارهاي شايسته كردند مي‌زداييم و بهتر از آنچه عمل كرده‌اند پاداششان مي‌دهيم.
«مَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ . لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ»101
كساني كه كافر باشند كفرشان به زيانشان باشد و آن‌ها كه كار شايسته كرده باشند براي خود پاداشي نيكو آماده كرده‌اند تا كساني را كه ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته كرده‌اند از فضل خود پاداش دهد؛ زيرا خداوند كافران را دوست ندارد.
از آيات مذكوره معلوم مي‌شود، اين آيات به گونه‌اي كلّي و عامل اين دو ارزش انساني را مطرح كرده است كه بين زنان و مردان داراي ايمان و عمل صالح هيچ تفاوتي وجود ندارد و هر دو يكسان از پاداش الهي بهره‌مند خواهند شد.102
بنابر اين اصل آن است كه حكم زن و مرد در مورد ارزش‌ها يكسان است مگر آن‌كه دليل شرعي بر خلاف اين مسأله داشته باشيم و اين‌كه در مواردي خداوند متعال زنان را به همراه مردان ذكر كرده تأكيد بر مساوات اين دو است.103
2- تقوي
تقوي از جمله ارزش‌هاي الهي است كه از نگاه قرآن برترين ارزش است و متصفان به آن گرامي‌ترين‌ها نزد خداوند.
در آيات الهي در برابر جذبه‌ها و كشش‌هاي دنيوي، سخن از نعمت‌هاي عظيم اخروي و الهي است كه براي دست يابي به آن‌ها تقوي لازم است و تنها تقوي پيشگاه از آن‌ها بهره خواهند جست.
آية: قل أؤنبّكم بخير مِن ذلكم للذين اتّقوا عند ربّهم جنّات تجري مِن تحتها الانهار خالدين منها و ازواج مطهرة و رضوان مِن الله و الله بصير بالعباد.104
بگو آيا شما را به چيزهايي بهتر از اين‌ها آگاه كنم؟ براي آنان كه پرهيزگاري پيشه كنند، در نزد پروردگارشان بهشت‌هايي است كه نهرها در آن روان است. اينان با زنان پاكيزه، در عين حال خشنودي خداوند، جاودانه در آنجا خواهند بود و خدا از حال بندگان آگاه است.
بنابراين از نگاه قرآن در دست يابي به تقوي كه برترين ارزش است تفاوتي بين زن و مرد وجود ندارد اين حقيقت به گونه‌اي صريح در سوره حجرات آمده است. در اين آيات الهي تصريح شده است كه تمامي انسان‌ها از نر و ماده‌اي بوجود آمده‌اند كه بر يك ديگر رجحان و برتري ندارند، بلكه ملاك گرامي بودن آنان در نزد خداوند تنها تقواي آن‌ها است.
«يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»105
اي مردم، ما شما را از مرد و زني آفريديم و شما را ملّت ملّت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يك ديگر شناسايي متقابل حاصل كنيد. در حقيقت ارجمندترين شما نزد خداوند پرهيزگارترين شما است، بي ترديد خداوند دانا و آگاه است.
3- تحصيل علم
علم و دانش از جمله ارزش‌هاي بلند انساني است. به همين جهت اولين آيات نازل شده بر پيامبر، از نعمت تعليم به انسان سخن گفته است.
«اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ. الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ. عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ»106
بخوان و پروردگار تو ارجمندترين است، خدايي كه به وسيله قلم آموزش داده، به آدمي آنچه را كه نمي‌دانست بياموخت.
خداوند به قلم و نوشته‌هاي آن به قسم ياد مي‌كند و به اين ترتيب علم و دانش را قابل ستايش مي‌شمارد و ن و القلم و مايسطرون.107
و همچنين مهمّ‌ترين اهداف انبياي الهي تعليم و تذكيه مردم بيان شده است.
و آياتي كه اهل دانش را مي‌ستايد عام است و فراگير زن و مرد.
«يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ»108
خداوند آن‌هايي را كه ايمان آورده‌اند و كساني را كه دانش يافته‌اند به درجاتي برافرازد.
«قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ»109
بگو آن‌هايي كه مي‌دانند با آن‌هايي كه نمي‌دانند برابرند.
علاوه بر آيات الهي احاديث ائمه الهدي هم بر فراگيري دانش نسبت به زن و مرد مساوي ترغيب كرده‌اند.
قال رسول الله صلّي الله عليه و آله فضل العلم احبّ اليّ مِن فضل العبادة.110 فضل علم در نزد من از فضيلت عبادت بيشتر است.
قال علي عليه السّلام طلب العلم فريضة علي كلّ مسلم.111 علم و كسب علم بر هر مسلماني واجب است.
رشيد رضا در كتاب حقوق النساء في الاسلام مي‌فرمايد: به اجماع علما اين روايت عام و مطلق است و دانش اندوزي در هرحال بر زن و مرد واجب است.112
طلب العلم فريضة علي كلّ مسلمٍ و مسلمة113 كسب علم بر هر زن و مرد مسلمان واجب است.
ب) اشتراك در تكاليف
با بررسي در آيات قرآن روشن مي‌شود كه زن و مرد به يك اندازه انسانند، يعني هردو داراي جنبه خلافت الله مي‌باشند در تعيين سرنوشت خود و اختيار خير و شر و انتخاب راه زندگي به سعادت يا شقاوت و طي كمال معنوي با هم فرق ندارند.
هر دو يكسان موضوع تكليف الهي هستند و يكسان در مقابل او مسؤوليت دارند.
هرجا در قرآن به انسان خطاب يا امر و نهي شده است يا با خطاب «يا ايّها النّاس» با آنان سخن گفته شده است زن و مرد برابرند.
در آيه «هو الذي انشأكم و جعل لكم السّمع و الابصار و الأفئدة»114
زن و مرد را به طور مساوي داراي فؤاد مي‌داند و در آيه ديگري با تعبير إنّ السمع و البصر و الفؤاد كلّ أولئك كان عنه مسؤولاً»115
قرآن، دارنده اين دستگاه تميز و ادراك را زن و مرد مسؤول مي‌شناسد و بديهي است كه مسؤوليت فرع بر صلاحيت است و در آيه مذكور بين مرد و زن در صلاحيت و در نتيجه در مسؤوليت آن‌ها فرقي نگذاشته است.
و نيز در آية مباركه: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»116
طبق اين آيه مذكوره زن و مرد به طور مساوي مأمور به (صلاة) و موظف به اطاعت خدا و رسول مي‌باشند و زن و مرد به طور مساوي مورد رحمت خداوند قرار مي‌گيرند.
در سورة اعراف117 خداوند براي آن كه آدم و حوّا به درخت ممنوعه نزديك نشوند با يك خطاب مشترك «لاتقربا هذه الشّجرة» به آدم و حوّا خطاب تكليفي مي‌كند.
و همچنين كرامت و منزلت آنان در نزد خداوند همسان است مگر آن‌كه يكي از ديگري تقواي بيشتري داشته باشد و اطلاق آيه إنّ أكرمكم عند الله اتقيكم118 با تقوا ترين انسان‌ها نزد خدا گرامي‌ترند و لو آن‌كه زن باشد و آية مباركه يا ايّها النّاس اتّقوا … مي‌فرمايد مرد و زن همه بايد كه تقوي اختيار كنند.
در ايمان به خدا و قبول و دعوت پيامبر (ص)، زن و مرد فرقي ندارد و هر دو يكسان با پيامبر يا وصي او بيعت مي‌كند يعني با امامت و رهبري پيمان مي‌بندند و هر دو مأمور به پيروي و اطاعتند.
گاهي بعضي چنين تصوّر مي‌كنند كه اسلام كفه سنگين شخصيت را براي مردان قرار داده، و زنان در برنامه اسلام چندان جايي ندارند شايد منشأ اشتباه آن‌ها پاره از تفاوت‌هاي حقوقي خانوادگي است كه هركدام دليل و فلسفه خاصي دارد ولي بدون شك قطع نظر از اين‌گونه تفاوت‌ها كه ارتباط با موفقيت اجتماعي و شرائط طبيعي آن‌ها دارد هيچ‌گونه فرقي از جنبه‌هاي انساني و مقامات معنوي ميان زن و مرد در برنامه اسلام وجود ندارد.119
آيه 35 سوره احزاب دليل روشني بر اين واقعيت است؛ زيرا به هنگام بيان ويژگي‌هاي مؤمنان و اساسي‌ترين مسائل اعتقادي و اخلاقي و عملي، زن و مرد را در كنار يكديگر همچون دو كفته ترازو قرار مي‌دهد و براي هر دو پاداش يكساني بدون كمترين تفاوت قائل مي‌شود.
إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا120
در اين آيه سخني جامع و پر محتوي درباره همه زنان و مردان و صفات برجسته آن‌ها بيان شده است و ضمن بر شمردن ده وصف از اوصاف اعتقادي و اخلاقي و عملي آنان پاداش عظيم آن‌ها را در پايان آيه بر شمرده است.121
از اين آيه برمي‌آيد كه زن و مرد به طور مساوي مسلمان و مؤمن به حساب مي‌آيند و اين نشانه حق انتخاب مذهب و آزادي كامل و رشد فكري و برابري زن و مرد و شخصيت واقع آن دو است و نيز در قنوت و عبادت خدا كه بالاترين مدارج عملي بشري است آن دو مساوي هستند و در صدق و صبر و همچنين خشو و صدقه و صوم و تقوي و ذكر خدا، كه از مراحل عمده عبادت عملي است زن با مرد تفاوتي ندارد. در مقابل اين همه تجليات روح والاي انساني از زن و مرد بدون تبعيض و تفاوت پاداش بزرگي عطا مي‌فرمايد.
اگر در قرآن غير از اين آيه تعبيري از هم پايگي شأن زن و مرد نبود، همين آيه براي بيان ديدگاه قرآن در باره زن و علو موقعيت او در اسلام كفايت مي‌كرد.122
پس معلوم مي‌شود كه مثلاً زن روزه دار با مرد روزه دار و يا مرد راستگو با زن راستگو … در اجر و پاداش الهي سهم برابر دارند، اگر غير از اين بود بايد خداوند استثناء مي‌زد.
ج) تساوي در پاداش اخروي و برخي از مجازات‌هاي دنيوي
تفاوت جسمي زن و مرد را همچون تفاوت روحي آن‌ها نمي‌توان انكار كرد و بديهي است كه اين تفاوت براي ادامه نظام جامعه انساني ضروري است و آثار و پيامدهايي در بعضي از قوانين حقوقي زن و مرد ايجاد مي‌كند ولي اسلام هرگز شخصيت انساني زن را زير سؤال نمي‌برد كه آيا زن واقعاً انسان است و آيا روح انساني دارد يا نه؟ نه تنها زير سؤال نمي‌برد بلكه هيچ‌گونه تقاوتي از نظر روح انساني در ميان اين دو قائل نيست. قرآن مجيد تصريح دارد هركس اعم از زن و مرد عمل صالح انجام دهد مشمول پاداش الهي خواهد بود و بالعكس هركس مرتكب گناهي شود از كيفر الهي در امان نيست.
الف) دخول در بهشت را پاداش می دهد: در سوره مباركه نحل آمده است:
«مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»123 هركس از زن و مرد كارنيكي انجام دهد به شرط ايمان به خداوند، ما او را در زندگاني خودش و با سعادت زنده مي‌گردانيم و اجري بسيار بهتر از عمل نيكي كه كرده به او عطا مي‌كنيم.
در اين آيه وعده جميله به زنان و مردان داده شده است كه عمل صالح كند و در اين وعده جميل فرقي بين زنان و مردان در قبول ايمانشان و در اثر عمل صالحشان كه همان احياء به حيات طيّبه و اجر به احسن عمل است نگذاشته، و اين تسويه علي رغم نظري است كه
