پاکستان در این زمینه ضعف جدی دارد. متوسط رشد اقتصادی پاکستان طی سالهای اخیر حدود 7 % بوده که به تبع آن نیاز به انرژی افزایش یافته است. تقریبا 80 درصد نفت مورد نیاز این کشور طی چند سال اخیر وارداتی بوده که تشکیل دهنده یک چهارم هزینه‌های وارداتش است. نیاز فزاینده و در عین حال اوضاع نامتعادل بازار نفت باعث شده است دولت پاکستان به این جمع‌بندی برسد که، آسیب‌پذیری‌اش در برابر بازار نفت رو به افزایش است و از این رو باید به سمت کاهش وابستگی به نفت حرکت کند. از اواخر دهه 1990، دولت پاکستان تصمیم گرفت حجم گاز را در سبد انرژی مصرفی کشورش افزایش دهد مسئولین تصمیم‌گیری پاکستان، درباره‌ی تأمین نیازهای رو به رشد انرژی در کشور اظهار نگرانی کرده‌اند. به نوشته ظهیرخان، از کارشناسان مسائل انرژی، پاکستان در آینده نزدیک، با کمبود جدی نفت و گاز روبه رو خواهد شد. ذخایر گاز پاکستان رو به اتمام است و اگر نیاز فزاینده انرژی به ویژه در بخش گاز به نحوی تأمین نشود، اقتصاد پاکستان به شدت آسیب خواهد دید.196 این نیاز سه برابر موجودی فعلی است، که برای صنعت و رشد اقتصادی کشور زیان‌بار است. اگر چه پاکستان سالهای زیادی را صرف تلاش بی‌وقفه برای رسیدن به مخازن جدید نفت و گاز کرده است، لیکن باز هم به واردات 85 درصدی انرژی خود ادامه می‌دهد.197
با توجه به نیاز فزاینده پاکستان به منابع انرژی به خصوص گاز و برخورداری ترکمنستان از بزرگترین ذخایر گاز جهان و انگیزه‌ی آن برای متنوع ساختن خطوط لوله انرژی خود و همسایگی این دو کشور با یکدیگر، زمینه برای مشارکت این دو در حوزه‌ی انرژی فراهم خواهد شد. از جمله همکاری‌های صورت گرفته میان دو کشور در حوزه‌ی انرژی، مشارکت در ساخت خط لوله انتقال گاز تاپی با مشارکت ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، و هند است، که دارای اهمیت زیادی برای کشورهای ذکرشده می‌باشد.
به گونه‌ای که وزیر منابع طبیعی پاکستان شهید خاقان عباسی، 198 در 10 جولای 2014، طی نامه‌ای به قربان‌قلی بردی‌محمد‌اف رئیس جهور ترکمنستان، با برجسته ساختن موضوع خط لوله‌ی سراسری گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، هند (تاپی)، بر مناسب بودن و به هنگام بودن ساخت پروژه خط لوله گاز تاپی تاکید کرد و منافع پاکستان را در تحقق سریع این پروژه خواند و اذعان داشت اجرایی شدن این پروژه باعث ترویج و توسعه همکاری‌های سازنده بین دولتی در بخش انرژی میان این کشورها خواهد شد. رئيس جمهور بردی‌محمد‌اف نیز ساخت این خط لوله را که در آینده‌ای نزدیک گاز ترکمنستان را به جنوب شرق آسیا خواهد رساند، گامی دیگر در تحقق استراتژی های انرژی ترکمنستان خواند. که به مثابه یک سیستم چند جهتی منابع انرژی ترکمنستان را، به بزرگترین بازارهای جهان خواهد رساند.199
دو شیوه‌ای که برای واردات گاز بیشتر مورد توجه مقامات پاکستانی بوده‌اند عبارتند از: خط لوله و LNG (دراین روش گاز در مبدأ تولید به مایع تبدیل، سپس با تانکرهای مخصوص به کشور مقصد حمل و مجددا در آنجا به گاز تبدیل می شود و مورد استفاده قرار می گیرد)، که به دلیل هزینه بالا و ناکافی بودن واردات به روش LNG، این کشور مجبور است خط لوله را، به طور جدی در دستور کار قرار دهد.200
پاکستان به دلیل کمبود منابع انرژی خود و افزایش نیاز انرژی آن طی سالهای آینده، ترکمنستان را یکی از گزینه‌های تأمین این نیاز می‌داند و علاقمندی خود را در زمینه‌ی مشارکت در طرح‌های انرژی این کشور ابراز داشته است به گونه‌ای که جم کمال‌خان،201 وزیر مشاور نفت و منابع طبیعی پاکستان، در جریان سفر خود به ترکمنستان از تمایل شرکت‌های پاکستانی به مشارکت در بخش اکتشاف و تولید منابع هیدروکربونی ترکمنستان سخن گفت و ابراز داشت: اقتصاد ترکمنستان و پاکستان مکمل یکدیگرند و ترکمنستان می‌تواند از طریق بندرگوادر و دسترسی به آبهای آزاد نفت و گاز خود را صادر کند و پاکستان نیز می‌تواند، برای رفع بحران انرژی خود از این کشور نفت و گاز وارد کند. در زمینه‌ی خط لوله تاپی نیز، این خط لوله را برای توسعه‌ی اقتصادی منطقه و به خصوص پاکستان ضروری می‌داند که در صورت اجرا جهش بزرگی در ارزآوری برای دولت ترکمنستان است.202
این خط لوله علاوه بر اینکه کمبود انرژی پاکستان را تأمین می‌کند، واحدهای صنعتی در طول مسیر می‌توانند از این گازطبیعی جهت تولیداتشان استفاه کنند و این پروژه همچنین یک فرصت را برای پاکستان جهت صادرات گاز به فراسوی منطقه از طریق بندر گوادر فراهم می‌کند که می‌تواند از درآمدهای حاصل از این صادرات در اقتصاد خود بهره‌مند گرد .203
2-4-4 خط لوله تاپی و توسعه‌ی روابط دیپلماتیک ترکمنستان با پاکستان
بردی‌محمد‌اف در 14 نوامبر 2011، به منظور انجام سفر رسمی و مذاکره در خصوص خط لوله تاپی، عازم پاکستان شد و قبل از ترک عشق آباد به مقصد اسلام آباد، بر اهمیت سفر خود به کشور دوست و همسایه، پاکستان تأکید کرد و وی افزود دو کشور، از امکانات و ظرفیت‌های عظیم، در راستای توسعه و گسترش هر چه بیشتر روابط و همکاری‌ها برخوردار هستند و بردی‌محمد‌اف، اضافه کرد که سفر امروز او به پاکستان در واقع فصل جدیدی در مراودات همه جانبه بین دو کشور ایجاد کرده و سطح مناسبات دو جانبه را ارتقاء خواهد بخشید و در جریان این سفر قرارداد خرید گاز طبیعی ترکمنستان توسط پاکستان، طی مراسمی در اسلام آباد به امضای مقامات دو کشور رسید. این دو کشور هم اکنون روابط و همکاری‌های نسبتا خوبی دارند و رئیس جمهور پاکستان، آخرین بار در دسامبر سال 2010 میلادی، به عشق آباد سفر کرد و پروژه خط لوله تاپی، هم اکنون مهم‌ترین مقوله‌ای است که بین مقامات دو کشور و دولت‌های ذینفع در آن مطرح است.204
افغانستان، یکی دیگر از کشورهایی که در ساخت خط لوله گازتاپی، با ترکمنستان و پاکستان همکاری دارد. پس از اشاره به روابط دو کشور افغانستان و ترکمنستان در حوزه‌ی انرژی، به مهم‌ترین وجه همکاری‌های چندجانبه این کشورها در بخش انرژی یعنی خط لوله تاپی اشاره خواهد شد.
5-4 روابط انرژی ترکمنستان و افغانستان
ترکمنستان یک سال پس از استقلال، روابط سیاسی خود را با همسایه جنوبی یعنی، افغانستان برقرار کرد. از میان پنج استان ترکمنستان، دو استان مهم آن، آخال و مرو با ترکمنستان هم مرز است. همین امر موجب توجه دو دولت به گسترش روابط با یکدیگر شده است. عشق آباد به لحاظ متغیرهایی چندازجمله: اقتصاد، اقلیت ترکمن‌های افغانی ، مولفه‌های امنیتی، ثبات و تلاش برای میانجیگری در مذاکرات صلح)، بسترهای روابط خود را با افغانستان فراهم کرده و تلاش می‌کند تا روابط دو کشور ثبات و قوام بیشتری یابد. که این در اینجا هدف ما بررسی بعد اقتصادی آن یعنی انرژی می‌باشد.
افغانستان، اهمیت زیادی برای گسترش روابط با ترکمنستان، به خصوص در بخش انرژی قائل است. تا جایی که حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان، در نامه‌ای به قربان‌قلی بردی‌محمد‌اف، رئیس جمهور ترکمنستان، گفت: مردم افغانستان از گسترش مناسبات با برادران ترکمنی خود قدردانی می‌کند و صادقانه به دنبال گسترش و تقویت روابط هستند و در مراسم بیستمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور در سال 2012 نیز، رئیس جمهور افغانستان، از گسترش روابط دوستانه به خصوص در بخش انرژی میان دو کشور ابراز خشنودی کرد. این مقام کابل معتقد است که، پروژه ساخت خط لوله تاپی، دارای اهمیت ویژه‌ای برای اقتصاد افغانستان است که در حال حاضر با ساخت این پروژه یک سیستم انرژی بزرگ مرزی پیاده‌سازی شده است که حجم صادرات توسط آن تا پنج برابر افزایش خواهد یافت.205
1-5-4 حضور در بازار رو به رشد افغانستان
در یک دهه گذشته، افغانستان با توجه به مساله افزایش ثبات و امنیت در آن و همچنین کمک‌های اقتصادی، توانسته است رشد محسوسی در اقتصاد داشته باشد. با این حال با توجه به نقش رشد اقتصادی در افغانستان و رابطه آن با امنیت بیشتر بویژه در استان‌های غربی و شمال غربی هم مرز با ترکمنستان، عشق آباد، با گره زدن کمک‌های اقتصادی و توجه به رشد اقتصادی تلاش می‌کند تا سهم مناسبی از آینده بازار چند ده میلیونی افغانستان داشته باشد. یعنی در کنار کمک‌های اقتصادی خود به افغانستان در یک دهه گذشته، با توجه به نیاز به تامین انرژی در افغانستان و بازار در حال رشد این کشور، کوشیده است همکاری‌های اقتصادی و تجاری خود را با افغانستان گسترش دهد. ترکمنستان به عنوان چهارمین دارنده ذخایر گاز دنیا، برای توسعه و پیشرفت، نیاز اساسی به صادرات گاز مازاد بر مصرف خود دارد. برخورداری از منابع سرشار نفت و گاز، از لحاظ ژئواکونومی جایگاه ویژه‌ای را به این کشور داده است. این کشور همچنین نیمی از نفت خود را صادر می‌کند که این موقعیت باعث شده است تا ترکمنستان بتواند جایگاه نسبتا خوبی در تاثیرگذاری بر معادلات منطقه‌ای و انرژی بین‌المللی داشته باشد. در این بین در کنار رویکرد توجه و جلب مشارکت گسترده شرکت‌های بزرگ از سراسر جهان و سرمایه‌گذاری چند ده میلیارد دلاری در بخش‌های مختلف انرژی ترکمنستان، این کشور سعی کرده است تا از نظر ژئواکونومیک، وضعیت خود را بهبود بخشیده است و توسعه اقتصادی را به سرعت به پیش برد. با این حال عشق آباد بر این نظر است، با توجه به محوریت تولید گاز و نفت در اقتصاد، باید در اندیشه متنوع کردن مشتریان و هم پیمانان ثابتی برای فروش خود باشد. لذا به افغانستان، با توجه به گذر خط لوله و بازار سی میلیونی آن، نگاهی جدی دارد. در واقع ترکمنستان با توجه به محدود بودنش در خشکی، شرایط ترانزیتی افغانستان را از دهه نود مورد توجه قرار داده است.206 افغانستان به منزله یک پل برای رسیدن به کشورهای جنوب آسیاست، که باعث علاقه مضاعف ترکمنستان جهت حضور در این کشور شده است.207
2-5-4 خط لوله تاپی و میزبانی ترکمنستان جهت مذاکرات صلح گروه‌های افغان تحت نظارت سازمان ملل‌متحد
در سال 2011، مقامات عالی رتبه ترکمنستان، آمادگی خود را برای میزبانی مذاکرات صلح گروه‌های افغانی در عشق آباد، اعلام کردند و در همین راستا معاون اول وزیر امور خارجه ترکمنستان، آمادگی کامل دولتش را برای میزبانی از گروه‌های افغانی به منظور انجام مذاکرات صلح تحت نظر سازمان ملل در عشق آباد اعلام کردند. قربان‌قلی بردی‌محمد‌اف رئیس جمهور ترکمنستان، مبتکر برگزاری مذاکرات صلح بین گروه‌های افغانی است و این مطلب را در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، که در سال 2010 میلادی برگزار شد، مطرح کرده بود208 و مرحوم برهان‌الدین ربانی، رئیس شورای عالی صلح افغانستان، این موضوع را به صورت فعالانه و جدی پیگیری می‌کرد و به این منظور آخرین بار در ماه می سال 2011، به ترکمنستان سفر کرد و این مسائل را به صورت جداگانه با رئیس جمهور و وزیر خارجه ترکمنستان در میان گذاشت.209
اصلی‌ترین دلیل اقدام ترکمنستان برای میزبانی مذاکرات صلح افغانستان، مربوط به خط لوله تاپی می‌باشد. زیرا یکی از عمده‌ترین دلایلی که تا زمان حال این خط لوله به مرحله عملیاتی نرسیده است، وضعیت امنیتی بی‌ثبات افغانستان است. به خصوص اینکه این خط لوله از مناطق نا‌آرام افغانستان مثل استان‌های، هلمند و قندهار عبور می‌کند. بنابراین کمک این کشور به ایجاد صلح و ثبات در افغانستان باعث کمک به اجرایی شدن پروژه خط لوله گاز تاپی می‌باشد، که ترکمنستان در این صورت می‌تواند از وضعیت ترانزیتی این کشور استفاده‌ی لازم را ببرد. به خصوص اینکه در زمینه انرژی به ویژه برق و گاز، که ترکمنستان یکی از صادرکنندگان آن در منطقه محسوب می‌شود، بازار افغانستان برای ترکمن‌ها و نیز نقش کابل در ترانزیت آن، اهمیت زیادی دارد.
6-4 خط لوله تاپی
از سال
