استقبال می‌کنند. 228
به گفته یکی از کارشناسان شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، ترکمنستان برای اتحایه اروپا اهمیت خاصی پیدا کرده است.229 عامل تعیین‌کننده‌ای به نام امنیت انرژی، بروکسل را، به ترکمنستان متمایل ساخت. اتحادیه اروپا، تقویت همکاری انرژی با کشورهای حوزه خزر ( از جمله ترکمنستان) را، به عنوان پاسخی به چالش‌های خاص خود یعنی تنوع گزینه‌های وارداتی خود، در جهت کاهش وابستگی به انرژی روسیه در نظر گرفت. در کل انرژی، چشم انداز آینده همکاری ایالات متحده، اتحادیه اروپا و ترکمنستان را تشکیل می‌دهد و عوامل تصمیم‌گیرنده در اتحادیه اروپا، مفهوم امنیت انرژی را تدوین کردند. در حالی که امنیت انرژی برای ترکمنستان، مرتبط با تضمین جریان منظم درآمدها از اکتشاف، بهره‌برداری و در نهایت صادرات منابع گاز است، اتحادیه اروپا و آمریکا تضمین عرضه‌ی گاز از خزر را یک گام مهم در افزایش امنیت انرژی خود می‌دانند. کانون توجه ترکمنستان نیز بر، تنوع مسیرهای صادرات انرژی و کاهش وابستگی به روسیه است.230 اتحادیه اروپا در جهت تنوع‌سازی مسیرهای وادات گاز خود و کاهش وابستگی به روسیه عمل می کند و از سوی دیگر، ترکمنستان به دنبال تنوع‌سازی مسیرهای صادرات گاز در جهت کاهش وابستگی به روسیه است بنابراین زمینه برای همکاری و مشارکت این دو در جهت تأمین امنیت انرژی یکدیگر فراهم می‌گردد.
1-7-4 حضور ترکمنستان در پروژه خط لوله ناباکو
عوامل تصمیم گیرنده اتحادیه اروپا، اهمیت زیادی به همکاری انرژی با ترکمنستان معطوف داشته‌اند. یکی از اقدامات این اتحادیه در جهت تنوع‌سازی مسیرهای خط لوله واردکننده گاز و افزایش امنیت انرژی خود، اجرای پروژه خط لوله ناباکوست، که مایل به مشارکت ترکمنستان در این خط لوله است و ترکمنستان نیز برای مشارکت در آن ابراز علاقه کرده است.
به نظر می‌رسد که ناباکو، در آینده به خط لوله ماورای خزر، متصل شود و تحویل گاز از کشورهای آسیای مرکزی، قزاقستان و ترکمنستان به آذربایجان را تسهیل کند. هر دو کشور نیز علاقمندی خود را برای مشارکت در خط لوله ماورای خزر ابراز داشته اند. خط لوله ناباکو، برای غلبه بر تسلط روسیه بر سیستم ترانزیت و خط لوله منطقه‌ای و دستیابی مستقیم به ذخایر موجود خزر در آذربایجان، ترکمنستان و قراقستان طراحی شده است و به گفته الهام شعبان، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک باکو، این خط لوله ظرفیت انتقال 30 میلیارد مترمکعب گاز در سال را خواهد داشت و به گفته ثابت باقراف: رئیس سابق شرکت دولتی نفت آذربایجان،231زنده ماندن ناباکو بستگی به توانایی کشورهای آسیای میانه، به خصوص ترکمنستان، در تأمین گاز مورد نیاز آن خواهد داشت بنابراین پاسخ این سؤال که آیا ناباکو به واقعیت خواهد پیوست یا خیر؟ در عشق آباد، پایتخت ترکمنستان یافت می‌شود که رهبر ترکمنستان، قربان‌قلی بردی‌محمد اف بارها از افتتاح مسیرهای جدید برای انتقال گاز خود ابراز علاقه کرده است.232 هم اروپا و هم کشورهای آسیای مرکزی در در یک موقعیت تاریخی قرار دارند و به شدت در پی تنوع‌بخشی به مسیرهای ترانزیتی و دسترسی مستقیم به انرژی هستند، که خط لوله ناباکو دقیقا درهمین راستا قرار دارد. از نظر بسیاری از تحلیلگران خط لوله ناباکو، هسته اصلی سیاست و استراتژی اتحادیه اروپا برای متنوع ساختن مسیرهای تأمین امنیت انرژی خود است.
خط لوله ناباکو، بخشی از پروژه گسترده‌ای به نام “کریدور جنوب” است و شروع مذاکرات این پروژه درسال 2004 بود و وقوع بحران گازی زمستان 2009، بین روسیه و اوکراین، نقش اصلی را در تسریع روند مذاکرات این پروژه ایفا کرد.233 ناباکو، به عنوان یک پروژه مقدماتی توسط کمیسیون اروپا تصدیق و امضاء شده است و برخی از بازیگران مهم اروپایی، به دنبال محقق شدن این پروژه هستند. برای نمونه تنها چند روز بعد از کنفرانس بوداپست234 در مورد این پروژه، وزیر انرژی انگلیس، مالکوم ویکس235 از ترکمنستان و آذربایجان دیدن کرد و بر نقش مهم این دو کشور، در تأمین انرژی اشاره کرد. این دیدارها توسط کشورهای اروپایی ادامه پیدا کرد و وزیراقتصاد اتریش آقای مارتین برنستاین،236 نیز از این دو کشور دیدن کرد. به علاوه در اکتبر 2007، رئیس سیاست خارجی اروپا، خاویر سولانا237 نیز برای آغاز مذاکرات از عشق آباد دیدن کرد238 و پس از ملاقات هیأتی بلند مرتبه از اتحادیه اروپا با مقامات ترکمنستان در عشق آباد در نهم و دهم آوریل 2008، بردی‌محمد‌اف اعلام کرد،که ترکمنستان آمادگی دارد 10میلیارد متر مکعب گاز به پروژه ناباکو اختصاص دهد، که این گامی مهم در جهت تثبیت مشارکت انرژی اتحادیه اروپا و ترکمنستان بود.239
بنابراین اتحادیه اروپا، مایل به مشارکت ترکمنستان در پروژه ناباکو است، که هزینه ساخت آن بالغ بر 11 میلیون دلار خواهد بود. مشارکت ترکمنستان در موفقیت ناباکو، بسیار مهم است. درجلسه رسمی که در سه هفته اول آوریل 2010، در عشق آباد برگزار شد، علاوه بر گوندر اتینگر240 متصدی انرژی اتحادیه اروپا، شش نماینده از اتریش، بلغارستان، ایتالیا، پرتغال، رومانی و انگلستان با هدف همکاری دوجانبه انرژی حاضر شدند. در بیشتر موارد مباحث آنها، بر مشارکت ترکمنستان در پروژه ناباکو تمرکز داشت.241
معاون وزیر امور خارجه آمریکا ماتئوبریزا،242 به هنگام دیدار از جمهوری آذربایجان در سال 2007، تأکید کرده بود، انتقال گاز طبیعی از ترکمنستان به بازارهای اروپایی، از مسیر خط لوله ناباکو 50%، ارزان تر از مسیر پیشنهادی ترکمنستان- قزاقستان- روسیه به اروپا خواهد بود. اهمیت این خط لوله در رقابت قدرت‌های بزرگ از جمله اتحادیه اروپا، برای دسترسی به منابع انرژی دریای خزر در سال 2007، با امضاء قرداد انتقال گاز روسیه در ماه می 2007، از سوی پوتین، نظربایف و بردی‌محمد‌اف مجددا مورد تأکید قرار گرفت. هر چند بردی‌محمد‌اف رئیس جمهور ترکمنستان، یادآور شد امضاء این توافقنامه، باعث لغو شدن پروژه خط لوله ناباکو نخواهد شد. زیرا این کشور نیز به دنبال تنوع خطوط نفت و گاز و عدم وابستگی به یک کشور است.243
مشارکت ترکمنستان در خط لوله ناباکو ، به واسطه خط لوله‌ای خواهد بود که از زیر بستر دریای خزر، گاز این کشور را به آذربایجان انتقال دهد. به این ترتیب در مرحله اول، احداث خط لوله ماورای خزر پیش‌شرط پیوستن ترکمنستان به ناباکو است. در حقیقت پس از آغاز بحث پروژه ناباکو، خط لوله ماورای خزر، به عنوان بخشی از این پروژه مورد توجه قرار می‌گیرد. ترکمنستان تاکنون عزم جدی خود برای پیوستن به ناباکو را نشان داده است. به جز تلاش‌های این کشور برای احداث خط لوله ماورای خزر، بردی‌محمد‌اف در سال 2010، دستور ساخت خط لوله‌ای از شرق به غرب کشور را صادر کرد تا با انتقال گاز از میدان یولوتان – عثمان، به ساحل دریای خزر، زمینه صادرات گاز ترکمنستان از زیر بستر دریا را فراهم می‌کند. تحولات به وجود آمده در عرصه انرژی ترکمنستان به روسیه در پی بحران سال 2009 بین دوکشور، عمده‌ترین مسائلی بوده اند که اهمیت پروژه ناباکو را برای ترکمنستان و اهمیت گاز ترکمنستان را برای اروپا افزایش داده‌اند. معاون نخست وزیر ترکمنستان، در نوامبر 2010 اعلام کرد که، ترکمنستان می‌تواند 40 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی خود را به خط لوله ناباکو اختصاص دهد.244در صورت نهایی شدن این قرارداد، ترکمنستان تنها کشور آسیای مرکزی است، که دارای ذخایر کافی برای تأمین گاز مورد نیاز اروپا برای سالیان طولانی خواهد بود. هر چند روسیه مخالف اجرای طرح خط لوله ناباکو است و در رقابت با آن خط لوله جریان آبی را مطرح کرد.
در واقع در عصر جهانی شدن اقتصاد، روسیه تلاش می‌کند تا با بهره‌گیری از دیپلماسی خطوط لوله انرژی در عرصه سیاست خارجی و نیز افزایش صادرات نفت و گاز به بازارهای کشورهای اروپایی، از انرژی به عنوان ابزاری سودمند برای وابستگی متقابل درون سیستم مذکور بهره‌برداری کند. برای رسیدن به این هدف روسیه حدود 63% از سهم صادرات گاز و نیز 53% از سهم صادرات نفت خود را، روانه بازارهای اروپایی می‌کند که در راستای دستیابی به اهداف خود، مانع از اجرای طرح‌هایی خواهد شد که، درصدد رقابت با روسیه برای دستیابی به بازار انرژی اتحادیه اروپا می‌شود.245
سیستم خط لوله ناباکو
شکل شماره 4-3
2-7-4 نقش انرژی در توسعه‌ی روابط دیپلماتیکی ترکمنستان با اتحادیه اروپا
پس از مطرح شدن خط لوله ناباکو از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا، ترکمنستان نیز در صدد توسعه‌ی روابط دیپلماتیکی‌اش با اتحادیه اروپا، جهت مشارکت در این خط لوله و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ترکمنستان برآمد. زیرا مشارکت ترکمنستان در این خط لوله، جهت تنوع مسیرهای صادرات آن بسیار راهگشا می‌باشد.
اولین دیدار رسمی بردی‌محمد‌اف از بروکسل، در پنج تا هفت نوامبر 2007، صورت گرفت. در بروکسل بردی‌محمد‌اف با هدف گشایش فصل جدیدی در روابط اتحادیه اروپا و ترکمنستان، با مقامات رسمی اتحادیه اروپا ملاقات کرد. از جمله رئیس کمیسیون اروپا، خوزه مانوئل باروسو،246 نماینده عالی سیاست امنیتی و خارجی مشترک اتحادیه اروپا، خاویر سولانا و رئیس جمهور پارلمان اروپا، هانس گرت‌پترنیک247 و جلسات جداگانه‌ای با کمیسیون اتحادیه اروپا برای روابط خارجی، انرژی و تجارت انجام شد. در دیدار بردی‌محمد‌اف از بروکسل، اگرچه هیچ موافقتنامه واقعی امضاء نشد، ولی در کل با توجه به سطح و دامنه مذاکرات بازدید آن موفق اعلام شد. در مذاکرات بسیاری از مسائل مورد بحث قرار گرفت، اما هدف اصلی بردی‌محمد‌اف، جذب سرمایه‌گذاری بیشتر اروپا در بخش انرژی ترکمنستان بود و ساخت خط لوله برنامه‌ریزی شده ناباکو، برای واردات از آذربایجان و آسیای مرکزی به اروپا به طور خاص در طول جلسات مورد بحث قرار گرفت. همچنین بردی‌محمد‌اف، نیاز به همکاری بیشتر شرکت‌های اروپایی در بازسازی دو پالایشگاه بزرگ نفتی، یکی در بندر ترکمن‌باشی و دیگری نزدیک به مرز ازبکستان در شهر سیدی تأکید کرد. در رابطه با جذب سرمایه‌گذاری اروپا در بخش انرژی ترکمنستان که مورد بحث قرار گرفت، پیترمدلسون، بر ایجاد فضای مناسب سرمایه‌گذاری برای کسب و کار و بهبود قوه مقننه ترکمنستان تأکید داشت. در این رابطه بردی‌محمد‌اف به همتایان خود در اتحادیه اروپا اطمینان داد که این کشور مایل به همکاری‌های نزدیک با اتحادیه اروپاست.248
علاوه براین ترکمنستان، درصدد توسعه‌ی روابط دیپلماتیکی با سایر کشورهای اتحادیه اروپا از جمله آلمان نیز برآمد، که مهم‌ترین عامل در توسعه‌ی روابط، همان موضوع انرژی بود و هدف بردی‌محمد‌اف جلب توجه این کشور جهت سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ترکمنستان بود.
در تاریخ 13 نوامبر 2008، قربان‌قلی بردی‌محمد‌اف، یک سفر پنج روزه جهت دیدار از اتریش و آلمان داشت و همراه با 170 نفر از هیئت دولت، از این کشورهای اروپایی دیدن کرد، که یک پیشرفت عمده در عرصه‌ی روابط خارجی ترکمنستان بود و این سفر برای اقتصاد ترکمنستان و مردم آن مفید بود. در اولین روز ملاقات انجمن اقتصادی ترکمنستان- آلمان در هتل آدلن249حضور یافتند و بردی‌محمد‌اف در آنجا خطاب به نمایندگان شرکت‌های آلمانی و اروپایی، در رابطه با فرصت های سرمایه گذاری در ترکمنستان سخنرانی کرد و تأکید آن بر پروژه‌های انرژی در ترکمنستان بود و بیان کرد با اشاره به ذخایر گاز طبیعی ترکمنستان در قسمت شرق کشور و بررسی های انجام شده توسط شرکت بریتانیایی گافنی، کلاین و همکارانش،250 ترکمنستان را به عنوان یکی از برزگترین تولیدکنندگان بالقوه انرژی در جهان ثابت کرد و بعد از جلسه صدراعظم آلمان، آنگلا مرکل، به خبرنگاران گفت: که پتانسیل قابل توجهی برای هر دو طرف جهت همکاری در بخش انرژی وجود دارد و آلمان مایل به کمک به ترکمنستان جهت استفاده از این پتانسیل به منظور، بهبود زیرساخت‌های کشور به خصوص در بخش نفت و گاز می‌باشد.251
علاوه بر این بردی‌محمد‌اف در فوریه سال 2010 به فرانسه سفر کرد و در دومین روز سفر به پاریس در همایش تجاری مشترک ترکمن-فرانسه شرکت کرد.
