براي پژوهش از رابطه زير استفاده گرديده است.
که در آن
P: برآورد نسبت صفت متغير، (5/0 = P)
Z: مقدار متغير نرمال واحد، متناظر با سطح اطمينان 95 درصد، ( )
مقدار اشتباه مجاز، (04/0 = )
N : حجم جامعه محدود
مقدار P برابر با 5/0 در نظر گرفته شده است. زيرا اگر 5/0 = P باشد، n حداکثر مقدار ممکن خود را پيدا مي‌کند. اين امر سبب مي‌شود که نمونه به حد کافي بزرگ باشد. (آذر، مومني، 1380 ،ج2: 72).
بنابراين حجم نمونه مورد نياز پژوهش عبارت است از :
n= 225
3-4 روشهاي نمونه‌گيري
در اين تحقيق، از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شد. بدین صورت که مدیران و معاونان به 2 طبقه تقسیم شده و از هر گروه متناسب با حجم انتخاب شد.
3-5 روشهاي جمع‌آوري اطلاعات
مهمترين روشهاي گردآوري اطلاعات در اين تحقيق بدين شرح است:
مطالعات کتابخانه‌اي
در اين قسمت جهت گردآوري اطلاعات در زمينه مباني نظري و ادبيات تحقيق موضوع، از منابع کتابخانه‌اي، مقالات، کتابهاي مورد نياز و نيز از شبکه جهاني اطلاعات (Internet) استفاده شده است.
تحقيقات ميدانی
در اين قسمت به منظور جمع‌آوري داده‌ها و اطلاعات براي تجزيه و تحليل از پرسشنامه استفاده گرديده است. که شامل سه پرسشنامه جو سازمانی و منابع قدرت و سبک تصمیم گیری عمومی است. پرسشنامه سنجش جو سازمانی هالپين و كرافت 1962(OCDQ-RE) برای اندازه گیری ابعاد سنجش جو سازماني مدارس ساخته شده بکار رفته است. پرسشنامه داراي 42 گويه است كه هر كدام داراي چهار گزينه و به طيف ليكرت است و به ترتيب از هميشه ، اغلب ، گاهي و به ندرت داراي 4-3-2-1- امتياز است .
و برای موثر بودن و معنی دار بودن از پرسشنامه منابع قدرت هینکین و شرایخیم (1989) و گویه های مربوط به تصمیم گیری از پرسشنامه سبک تصمیم گیری عمومی مقیمی(1390) اقتباس گردید.
در هر دو پرسشنامه از طیف پنج درجه ای لیکرت (از یک تا پنج) استفاده شد.
پرسشنامه مذکور شامل 2 بخش عمده مي‌باشد:
نامه همراه : در اين قسمت هدف از گردآوري داده‌ها به وسيلة پرسشنامه و ضرورت همکاري پاسخ دهنده در عرضة داده‌هاي مورد نياز، بيان شده است. براي اين منظور با ارزش بودن داده‌هاي حاصل از پرسشنامه تأکيد گرديده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سوالها را عرضه کند.
سوالهاي (گويه‌ها) پرسشنامه : اين بخش از پرسشنامه شامل 2 قسمت است:
الف) سوالات عمومي : در سوالات عمومي سعي شده است که اطلاعات کلي و جمعيت شناختي در رابطه با پاسخ دهندگان جمع‌آوري گردد اين بخش شامل 5 سوال مي‌باشد.
ب) سوالات تخصصي: اين بخش شامل 87 سوال است. در طراحي اين قسمت سعي گرديده است که سئوالات پرسشنامه تاحد ممکن قابل فهم باشد. براي طراحي اين بخش از طيف پنج گزينه‌اي ليکرت استفاده گرديده است که يکي از رايج‌ترين مقايسهاي اندازه‌گيري به شمار مي‌رود.
براي اين منظور براساس متغيرهاي مورد بررسي 87 سوال پنج گزينه‌اي تدوين شده است که در جدول ذيل تقسيم‌بندي سوالات براساس متغيرها ارائه گرديده است.
جدول(3 1)ترتيب سوالات پرسشنامه
مولفه
سوال هاي پرسشنامه
تعداد گویه
جو سازماني
جوباز
4-9-15-16-22-23-28-29-42
9
جوپدرانه
39-35-34-30-24-17-10-5-41
9
جوخودگردان
11-18-25-31-36
5
جونظارت پذير
1-6-12-19-26-32-37-40
8
جوبسته
2-7-13-20-27-33-38
7
تصميم گيري
سبك عقلايي
25-13-11-7-4
5
سبك شهودي
17-16-12-3-1
5
سبك وابستگي
22-18-10-5-2
5
سبك آني
24-20-15-9-8
5
سبك اجتنابي
23-21-19-14-6
5
منابع قدرت
20-1
20
پس از تدوين طرح مقدماتي پرسشنامه تلاش گرديد تا ميزان روايي و پايايي پرسشنامه تعيين شود.
3-6 روايي و پايايي پرسشنامه
3-6-1 تعيين پايايي (قابليت اعتماد) پرسشنامه
در اين تحقيق به منظور تعيين پايايي آزمون از روش آلفاي کرونباخ و با استفاده از نرم‌افزار Spss انجام گرديده است. بدين منظور يک نمونه اوليه شامل 25 نفر آزمون گرديد و سپس با استفاده از داده‌هاي به دست آمده از اين پرسشنامه‌ها و به کمک نرم‌افزار آماري Spss ميزان ضريب اعتماد با روش آلفاي کرونباخ محاسبه شد که برای کل سئوالات عدد 0.87 درصد بدست آمد و برای تک تک جو سازمانی، منابع قدرت، تصمیم گیری به ترتیب اعداد 0.89 و 0.86و 0.92 درصد بدست آمد. اين اعداد نشان دهندة آن است که پرسشنامه مورد استفاده، از قابليت اعتماد و يا به عبارت ديگر از پايايي بالای برخوردار مي‌باشد.
3-6-2 تعيين اعتبار (روايي) پرسشنامه
مفهوم اعتبار به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که ابزار اندازه‌گيري تا چه حد خصيصه مورد نظر را مي‌سنجد بدون آگاهي از اعتبار ابزار اندازه‌گيري نمي‌توان به دقت داده‌هاي حاصل از آن اطمينان داشت.
براي تعيين اعتبار پرسشنامه روشهاي متعددي وجود دارد که يکي از اين روشها اعتبار محتوا مي‌باشد.
اعتبار محتوا نوعي اعتبار است که براي بررسي اجزاي تشکيل دهندة يک ابزار اندازه‌گيري به کاربرده مي‌شود. اعتبار محتواي يک ابزار اندازه‌گيري به سوالهاي تشکيل دهندة آن بستگي دارد. اگر سوالهاي پرسشنامه معرف ويژگي‌ها و مهارتهاي ويژه‌اي باشد که محقق قصد اندازه‌گيري آنها را داشته باشد، آزمون داراي اعتبار محتوا است. براي اطمينان از اعتبار محتوا، بايد در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوالهاي تشکيل دهندة ابزار اندازه‌گيري معرف قسمتهاي محتواي انتخاب شده باشد. بنابراين اعتبار محتوا، ويژگي ساختاري ابزار اندازه‌گيري است که همزمان با تدوين آزمون در آن تنيده مي‌شود. اعتبار محتواي يک آزمون معمولاً توسط افرادي متخصص در موضوع مورد مطالعه تعيين مي‌شود. اعتبار محتواي اين پرسشنامه توسط اساتيد راهنما و مشاور و چند نفر از افراد مطلع مورد تأييد قرار گرفته است و از اعتبار لازم برخوردار مي‌باشد. چون این پرسشنامه ترجمه شده است نیاز بود روایی پرسشنامه دوباره از نظر نگارشی و محتوا بررسی گردد.
3-7 روش تجزيه و تحليل اطلاعات
در اين تحقيق، براي تجزيه و تحليل داده‌هاي بدست آمده از نمونه‌ها هم از روشهاي آمار توصيفي و هم از روشهاي آمار استنباطي استفاده شده است. در واقع ابتدا متغيرهاي تحقيق را به کمک روشهاي آمار توصيفي مورد آزمون قرار داده‌ايم.
روشهاي آماري مورد استفاده در اين تحقيق عبارتند از :
3-7-1 اعتبار عاملی
نتايج حاصل از تحليل عاملي سه عامل جو سازمانی، منابع قدرت ،سبک تصمیم گیری مورد بررسي قرار مي‌گيرند.
به طور کلي براي پرسشنامه تحقيق حاضر ماتريس چرخش يافته با استفاده از روش چرخش واريماکس حاصل شده که براي تفسير و شناسايي عامل‌ها به کار مي‌رود.
3-7-2 ضريب همبستگي
ضريب همبستگي، شدت و نوع رابطه (مستقيم يا معکوس) بين دو متغير را نشان مي‌دهد. از آنجا که داده‌هاي تحقيق، از نوع کمي هستند، از ضريب همبستگي پيرسون براي آزمون ارتباط بين آنها استفاده شده است. فرمول ضريب همبستگي پيرسون در رابطه زير نشان داده شده است.
در اين رابطه:
: Xمتغير مستقل
: Yمتغير وابسته
: Nحجم نمونه مي باشند.
3-8 معادلات ساختاري17
3-8-1 ضرورت مدل معادلات ساختاري در پژوهش حاضر
يکي از قويترين و مناسب‌ترين روشهاي تجزيه و تحليل در تحقيقات علوم رفتاري و علوم اجتماعي تجزيه و تحليل چند متغيره است. زيرا ماهيت اين گونه موضوعات، چند متغيره بوده و نمي‌توان آنها را با شيوة دو متغيري (که هر بار تنها يک متغير مستقل با يک متغير وابسته در نظر گرفته مي‌شود) حل نمود.
تجزيه و تحليل چند متغيره به يک سري روشهاي تجزيه و تحليل اطلاق مي‌شود که ويژگي اصلي آنها، تجزيه و تحليل همزمان K متغير مستقل و N متغير وابسته است.
تجزيه و تحليل ساختارهاي کوواريانس18 يا مدل سازي علّي يا مدل معادلات ساختاري يکي از اصلي‌ترين روشهاي تجزيه و تحليل ساختارهاي داده‌هاي پيچيده است.
بنابراين از آنجايي كه در تحقيق حاضر چند متغير مستقل وجود دارد كه مي‌بايستي اثر آنها بر روي متغير وابسته مورد بررسي قرار گيرد استفاده از مدل معادلات ساختاري ضرورت مي‌يابد.
3-8-2مراحل مدل معادلات ساختاري
فرآيندهاي تجزيه وتحليل ساختارهاي کوواريانس شامل يک سري گامهايي است که به محقق توصيه مي‌شود که حتماً به صورت متوالي اين گامها را انجام دهد. اين گامها عبارتند از :
جدول (3 2) مراحل مدل معادلات ساختاري
1- بيان مدل
2- تخمين مدل
3- اصلاح مدل
4- آزمون فرضيه
5- تفسير مدل
6- ابلاغ يا نوشتن گزارش تحقيقاتي
در هر گام محقق بايد در مورد، موارد زير تصميماتي را اتخاذ کند.
مدل چگونه ساخته شود؟
چه شاخصها و چه تعداد شاخص براي متغيرهاي مکنون مورد نياز است؟
چگونه مي‌بايستي خطاهاي اندازه‌گيري را به طور جداگانه اداره نمود؟
چه مقدار نمونه براي تخمين مدل مورد نياز است؟
از چه نوع ماتريسي استفاده شود؟ (لاو،1988)
در ذيل سعي مي‌شود هر يک از مراحل به تفضيل شرح داده شود.
الف – مرحلة بيان مدل
مدل معادلات ساختاري با بيان مدلي که مي‌خواهد تخمين زده شود؛ شروع مي‌شود. در ساده‌ترين سطح مدل، يک عبارت آماري دربارة روابط ميان متغيرها است. اين مدلها در زمينه رويکردهاي مختلف تحليلي، اَشکال مختلفي به خود مي‌گيرند. براي مثال يک مدل در زمينه همبستگي عموماً روابط غير جهت‌داري را (دو طرفه) بين دو متغير نشان مي‌دهد. در حالي که رگرسيون چندگانه و تحليل واريانس مدلهايي را با روابط جهت‌دار بين متغيرها نشان مي‌دهد. (هولي،1995)
اين مرحله يکي از مهمترين مراحل موجود در مدل معادلات ساختاري است. زيرا هيچ گونه تحليلي صورت نمي‌گيرد مگر اين که محقق ابتدا مدل خود را بيان کند. گامهاي موجود در اين مرحله به شرح زير است :
1- ساخت يک مدل ساختاري فرضي
بيان يک مدل در واقع ترجمان يک تئوري به يکسري معادلات ساختاري (رياضي) است. بنابراين بهتر است ابتدا نمودار مسير را ترسيم کنيم و متغيرهاي درون‌زا 19و برون‌زا 20و روابط علّي بين اين متغيرها را نشان دهيم.
2- انتخاب شاخصهاي مشاهده شده براي متغيرهاي مکنون
بعد از مشخص کردن متغيرهاي مکنون درون‌زا و برون‌زا در اين گام لازم است تا براي متغيرهاي مکنون شاخصها (متغيرهاي مشاهده شده) مناسبي انتخاب و به آنها وصل شود بهتر است از چندين شاخص به جاي يک شاخص براي اندازه‌گيري متغير مکنون استفاده شود که اين کار براساس تعريف مفهومي و تعريف عملياتي صورت مي‌گيرد.
بنابراين در پژوهش حاضر در ابتدا شاخصهاي مربوط به سه منابع قدرت مدیران و جو سازمانی و تصمیم گیری بدون وجود یک ساختار عاملی به عنوان شاخصهاي مشاهده شده در نظر گرفته مي شود.و سپس با تحلیل عاملی مرتبه اول عوامل مربوط به این شاخصهای بدست آمده و در تحلیل عاملی مرتبه دوم خود این عوامل بدست آمده به عنوان شاخصهای مشاهده شده در نظر گرفته می شود.
3- ارزيابي حالت تعيین 21مدل
قبل از مرحلة تخمين و بعد از مرحلة بيان حتماً مي‌بايستي حالت تعين مدل مورد ارزيابي قرار گيرد. (لاو،1988)
تعيین يک مدل مستلزم مطالعة شرايطي براي بدست آوردن يک راه حل منحصر به فرد براي پارامترهاي بيان شده در يک مدل مي‌باشد (هولي،1995)
ب – مرحلة دوم تخمين مدل
هنگامي که يک مدل بيان شد و حالت تعيین آن مورد ارزيابي قرار گرفت کار بعدي بدست آوردن تخمين‌هاي پارامترهاي آزاد از روي مجموعه‌اي از داده‌هاي مشاهده شده است.
اين مرحله شامل يکسري فرآيندهاي تکراري است که در هر تکرار يک ماتريس کوواريانس ضمني22 ساخته مي‌شود و با ماتريس کوواريانس داده‌هاي مشاهده شده مقايسه مي‌گردد.
مقايسه اين دو ماتريس منجر به توليد يک ماتريس باقيمانده23 مي‌شود و اين تکرارها تا جايي ادامه مي‌يابد که اين ماتريس باقيمانده به حداقل ممکن برسد. (هولي،1995)
يعني : Data = Model + Residual
گامهاي موجود در اين مرحله به شرح زير است:
جمع‌آوري داده‌ها
در اين مرحله انتخاب اندازه نمونه مهم است. زيرا بسياري از روشهاي تخمين موجود در مدل معادلات ساختاري و شاخصهاي ارزيابي متناسب
