
متاثر شدن تصویر بردار از پرتاب موشک را میرساند.
4-2 ساختار كلي بولتن ها
4-2-1 خبر ٢٠:٣٠
اين بولتن شيوه خاصي براي ارائه ندارد و بسته به رويدادهاي روز يك خبر يا يك گزارش بلند را در ابتداي ويترين كار خود قرار ميدهد چنانكه در ١٨ تير يك خبر از وزير آموزش و پرورش را ابتدا قرار داده است و سپس يك سخنراني مهم از رهبري؛ ولي در بولتن ٩ مهر يك گزارش يا خبر بلند را در ابتداي ويترين كاري خود قرار داده است. بولتن ٢٠:٣٠ يك گوينده اصلي دارد. اين بولتن به دليل زمان كوتاه خود معمولاً از اخبار كوتاه يا خلاصه خبر استفاده ميكند و يك خبر اصلي بلند دارد و در تاريخهاي ويژه مثل آنچه در ١٨ تير اتفاق افتاد يك گزارش توليدي واحد مركزي خبر دارد كه در انتهاي بخش خبر پخش ميشود و در تمام بخشهاي خبري صدا و سيما پخش ميشود. اين گزارشها اختصاص به بولتن خبري خاصي ندارد و لذا نميتوان لزوماً آن را به ٢٠:٣٠ نسبت داد. به ترتيب خلاصه خبر، خبر هرم وارونه، تاريخي همراه با ليد، گزارش خبري، مصاحبه خبري و گزارش تحقيقي به ترتیب در اولويت تهيه خبر اين بولتن قرار دارند.
تيتر و اصول نگارش آن معمولاً رعايت ميشود. اغلب مطالب تيتر دارند ولي اخبار و گزارش هم يافت ميشود كه تيتر ندارند. به دليل تعداد زياد خلاصه خبرها، نداشتن تيتر و ليد زياد به چشم ميخورد. اما نكته ويژهاي كه اختصاص به ٢٠:٣٠ دارد بهرهگيري از عباراتي است كه اينجا تحت عنوان ميان تيتر مطرح شده است. كار آنها علاوه بر ارائه محورهايي براي جدا كردن موضوعات خبري يك خبر واحد، معرفي اشخاصي كه در تصوير هستند، رويدادها، برجسته كردن رويداد و… است. تيترها ساده و كوتاه و اغلب ضربهاي هستند. ليدها اغلب چه، يك موضوعي و مستقيم هستند و به ندرت از انواع يا عناصر ديگر بهره برده شده است.
در ميان ارزشهاي خبري بيش از همه از برخورد استفاده شده است و سپس با فاصله زیادی، در برگيري و استثنا قرار دارد. از ساير ارزشها در حد محدودي استفاده شده است.
در اين بولتنها اغلب اخبار مربوط به رويدادهاي داخل ايران است و خيلي محدود و در قالب اخبار كوتاه به رويدادهاي خارجي پرداخته ميشود. تنها یک خبر تقريباً بلند از رويدادهاي خارجي وجود دارد. گرچه در ميان اخبار داخلي، اخباري كه رويكرد بينالمللي دارند وجود دارند. مهمترين قلمرو موضوعي اخبار اجتماعي است كه البته برخي تركيبي هستند مثلاً اجتماعي ورزشي يا اجتماعي اقتصادي و… ؛ در مرحله بعد اخبار سياسي و اقتصادي قرار دارند. نكته مهم ديگر تهيه سخت خبر از رويدادهاست و موارد اندكي دست به تهيه نرم خبر زده است. اغلب اخباري كه از قبل قابل برنامهريزياند مورد پردازش قرار گرفتهاند و جز تعداد بسيار اندكي، رويدادها عادي هستند و مسئله زمان و فوريت در آنها مطرح نيست. اغلب رويدادهاي فارغ از فرايند و تك رويدادها مورد بررسي قرار گرفتهاند و توجه به فرايندها، دغدغه اين بولتن نیست. شيوه پردازش متن اخبار مستند و به الگوي كلاسيك نزديك است. در اغلب اخبار پوشش يافته، سوگيري منفي وجود دارد يعني يا ذاتاً رويدادهاي منفي مورد پوششاند يا رويكرد منفي به اخبار اتخاذ شده است.
از نظر ويراستاري از مجموعه اخبار ٢ بولتن چنين برميآيد كه اين اخبار الگويي سيال دارند يعني بسته به شرايط از اركان خبر استفاده ميكنند يا نميكنند مثلاً تيتر از آن جمله موارد است. سبك نگارش به نوعي به سمت الگوي كلاسيك گرايش دارد اما همچنان سيال و سرگردان است. عناصر خبر به تناسب مورد استفاده قرار گرفتهاند و از ايجاز در ارائه اخبار بهره گرفته شده است؛ اما در مواردي خلاصه خبرهايي تهيه شده كه ميتوانست خبر كوتاه باشد يعني مسئله زمان و حجم اخبار تناسب ندارد. بنابراين تيم خبري هنجار و الگوي رسم را بر اساس شرايط تغيير داده است. در اين بولتن موضعگيري و داوري عيان و پوشش يكسويه با بهرهگيري از واژگان يا بار عاطفي خاص كاملاً مشهود است. از ادبيات شفاهي و عوامانه استفاده شده به طوري كه در بعضي موارد به هجو، دست انداختن و ريشخند نزديك شده است. ايرادات دستوري در جملات شكسته و بهرهگيري از واژگان و… كاملاً مشهود است و اين امر به عبور از شيوه دستوري خبرنگاري نيز رسيده و در مواردي تيترها و ليدهايي مشكلدار نگاشته شده است. در مواردي نيز از زبان احترام استفاده كرده كه البته در مورد شخص رهبري است و نيز از القاب (دكتر براي رئيس جهمهوري) كه دومي قابل اغماض نيست.
مسئله بعدي موضوع تصوير است. گرچه تصاوير از خبر است يا اماكن مربوط به رويداد يا طرح گرافيكي از سوژه، ولي نقش هويت بخشي به متن خبر ندارد و بود و نبود آن در القاي پيام مؤثر نيست چنانكه همين متون در روزنامه یا رادیو بدون هيچ مشكلي قابل استفاده است.
نكته بعد گردآوري اطلاعات به شيوه مستند و انتخاب زبان داستانگويي كه برخي اوقات به درگوشيهاي عوامانه نزديك ميشود از رويداد است. (حياط خلوتی در میان برنامه های خبری برای مخاطب است.) اين بولتن از انواع و اقسام تاكتيكها و تكنيكها در بحث پوشش خبري، اقناع و تبليغ، اصول ضد تبليغ و شيوههاي تبليغ بهره برده است: ساختن يك يا چند دشمن فرضي، استفاده از عاطفه گيرندگان پيام، اصل همفكري، شيوه مردم ساده، نسبت دادن مشكلات به دشمنان ملي، تحريك احساسات در جهت غرور ملي، بياعتبار ساختن دشمن، تمسخر، معرفي جنبههاي متضاد، سادهگويي، اغراق، احترام، علاقه و توجه به منبع، تصديق، داشتن جنبه پرستشآميز و ضرورت ايمان بيچون و چرا، اطلاعات سري، زمانبندي، بازگشتي، استفاده از كنايه و اشاره، تحريف كيفي، ترس، خودداري از حمله مستقيم، ارائه نظر به عنوان واقعيت، اسمگذاري، مغالطه، بررسي و شناسايي اهداف دشمن ، تأييد بيچون و چراي حكومت، تكرار شعار سياسي، القا پيام مورد نظر با عكس بدون ارتباط با سوژه اصلي، استفاده از دو خبر واقعي براي ساخت يك خبر ساختگي، مجاري مخفي، پاره حقيقتگويي، تاكتيك خارج از متن، تاكتيك انتخابي، خبر همراه با ديدگاه، شيوه نمايشی، خشونت مطبوعاتي، ادعا به جاي واقعيت، نشت هدايت شونده، نقل از منابع ناشناخته و مبهم، منبع نقابدار، قاطعيت در بيان، سابقهنويسي، جنجالآفريني خبري، استفاده از طنز و فكاهي، حمله به نقاط ضعف، درشتنمايي، تحريك كمي، تاكتيك موجي و تكرار و تأكيد بر پيام كه در اين ميان به ترتيب حمله به نقاط ضعف، تحريف كيفي و تمسخر، جنجالآفريني، بياعتبار ساختن، درشتنمايي و طنز و فكاهي و سادهنويسي و منبع نقابدار، دشمن فرضي، اصل همفكري، تحريك احساسات در جهت غرور ملي، استفاده از كنايه و اشاره و نقل از منابع ناشناخته و مبهم به ترتیب بيش از سايرين به كار رفتهاند.
4-2-2 شصت دقیقه
بيبيسي در بولتن شصت دقيقه براي ارائه اخبار سبكي تعريف كرده است. به اين ترتيب كه ابتدا تيترهاي برخي اخبار را برجسته ميكند و توسط مجريان در بولتن خوانده ميشود اما هنوز برنامه آغاز نشده است پس از نمايش نمايي از استوديو بيبيسي تيتراژ برنامه پخش ميشود. MC یا مجری اصلی خوشآمدگويي ميكند و سپس تيتر اخبار را ميخواند، در پايان شببخير ميگويند و خود را معرفي ميكنند. سپس يك موضوع خبري شامل يك خبر، يك مصاحبه و يك گزارش است -البته اين ساختار متغير است و ميتواند شكل پرداخت تغيير كند- مطرح ميشود. سپس چند خبر كوتاه يا خلاصه خبر ارائه ميشود. بعد موضوع خبري دوم مطرح ميشود، سپس چند خبر يا گزارش ارائه ميشود در ادامه بخش اخبار ورزشي شصت دقيقه ارائه ميشود. در پايان معمولاً يك تا دو خبر و گزارش دارد و بولتن را با گزارش تصويري به پايان ميبرد. دو نكته در مورد بولتن وجود دارد يكي اينكه در فواصل برنامه سرخط مهمترين اخبار خوانده ميشود و به عبارتي برخي اخبار براي مخاطب برجسته ميشود. نكته بعد زيرنويس كردن برخي از اخبار است كه بعضي در بولتن مطرح ميشوند و برخي نه.
بر اساس ساختار، هرم وارونه و خلاصه خبر بيشترين اشكال ارائه خبر هستند و پس از آن گزارش خبري قرار دارد. گزارش تحقيقي و خبر تاريخي همراه با ليد در مرتبه بعدي قرار دارند. مصاحبه، خبر تاريخي و گزارش تصويري در مرتبه آخرند، ولي گستره وسيعي را براي انتقال پيام تعريف كرده است.
از نظر ساختار ژورناليستي تيتر عنصري سيال است يعني برخي اوقات در بعضي اخبار كه از نظر بيبيسي اهميت زيادي دارد چندين بار تيترهاي نسبتاً متفاوت كه جنبههاي مختلف رويداد را منعكس ميكند در فواصل برنامه خوانده ميشود. برخي اخبار تنها با يك كلمه با كاركرد تير در ابتداي خبر قرار گرفته و برخي اصلاً تيتر ندارد. خلاصه خبرهاي زيادي در بولتنها كار شده است كه به تناسب ساختار تيتر و ليد ندارند. بنابراين تيتر عنصر سيالي در متون بيبيسي است و در آوردن آن ساختارشكني شده است. تيترها بسيار متنوع و گوناگون هستند. اغلب تيترها خبري است اما تيترهاي استنباطي، غيرمتعارف و تفسيري و اقناعي هم در آنها وجود دارد. به لحاظ ضرباهنگ تیتر نيز به تناسب خبر از انواع تيترهاي ضربهاي و موجي استفاده شده كه به لحاظ كميت بسيار به هم نزديكند. يعني اين بولتن گستره وسيعتري در انتخاب تيترها دارد.
از تيترها و شبه تيترها (كلمات تكي و…) با كاركردهاي مختلفي استفاده شده است: برجستهسازي و اولويت به رويداد، جدا كردن مطالب و… .استفاده از ليد نيز در اين اخبار بسته به ساختار خبر متنوع است. ليد كه و چه از ميان ساير عناصر بيشتر استفاده شدهاند. ليدهاي مستقيم و يك موضوعي نيز اغلب ليدهاي اين بولتن را تشكيل دادهاند. سپس ليدهاي تشريحي، فهرستي، عمقي، متراكم، نقلي، ادبي و چند موضوعي و نيز ليد چگونه و كي قرار دارند. ارزشهاي برخورد و تازگي بيشترين ارزشهاي خبري هستند كه مورد استفاده قرار گرفتهاند. از ساير ارزشها نيز به نسبت استفاده شده است. پس از آن ارزش شهرت، دربرگيري، استثنا، مجاورت جغرافيايي و معنوي قرار دارند. اغلب اخباري كه بيبيسي پوشش ميدهد در خارج از ايران روي دادهاند و سپس اخبار داخل ايران به نسبت كمتر پوشش داده شدهاند. اخبار سياسي بيشترين موضوع اخبار را تشكيل دادهاند. البته معمولاً برخي موضوعات تركيبي است و صرفاً همه سياسي نيست. سپس اخبار اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي قرار دارند كه اغلب آنها تركيبي هستند. در ميان اخبار اقتصادي تنها يك خبر اقتصادي صرف است و در ميان اخبار فرهنگي تنها دو خبر، صرفاً فرهنگي است كه آن دو خبر نيز خبري ويژه هستند، يكي نقاشي هنرمندان ايراني و عرب در نمايشگاهي در لندن و ديگري هفته مد پاريس كه به نظر ميرسد علت انتخاب آن باز كردن حوزههاي جديدي در برابر ذهن مخاطب ايراني است. اغلب اخبار سخت خبر هستند اما تعداد نرم خبرها نيز كم نيست. تعداد سخت خبرها، نرم خبر هستند كه مهمترين علت آن استفاده زياد از خلاصه خبرهاست. بيشتر اخبار پيوسته هستند و رويدادهاي مورد توجهاند كه در بستر اجتماعي آغاز و انجام مشخصي ندارند مورد توجهاند و نه تك رويدادها، البته تعداد اخبار ناپيوسته نيز كم نيست و با هم فاصله اندكي دارند. اغلب اخبار به شيوه مستند ارائه شدهاند ولي حدود نيمي از اخبار از شيوه نمايشي بهره بردهاند كه نشان ميدهد بسته به نوع متن و رويكرد رسانه به رويداد از شيوه متناسب بهره گرفته شده است.
اين بولتن در اغلب قريب به اتفاق موارد از الگوي كلاسيك در نگارش اخبار بهره برده و در موارد ديگر سعي كرده الگويي ابتكاري متناسب با خبر و شرايط ارائه به كار گيرد و سپس در مواردي معدودي دچار ناهنجاري و عبور از الگو به جاي ارائه الگوي مناسب شده است. ايجاز، صراحت و شفافيت از ويژگيهاي نگارش اخبار است. استفاده از عناصر خبر به تناسب قابليت رويداد به كفايت مورد استفاده قرار گرفته و ابهامي در اخبار نيست.
از نظر سوگيري در نحوه ارائه خبر اغلب اخبار داراي سوگيري خنثي هستند و پس از آن داراي سوگيري مثبت، با فاصله اندكي اخبار با سوگيري منفي وجود دارند. اما نكته مهمي كه وجود دارد اين است كه در گزينش رويدادها، رويدادهاي منفي انتخاب شدهاند و در پردازش بدون داوري به آنها پرداخته شده است. و اين نكته با اهميتي است
