منبع تحقیق درباره مصرف انرژی، مصرف كننده، گاز طبیعی، صادرات گاز

ه است. بعد از مدت‌ها ثبات در قيمت بالاي نفت، توسعه در نگهداري و كارآيي، رشد مصرف اين سوخت را در ميان مصرف‌كنندگان پيشرفته به آرامي كاهش داده است.
در كشورهاي غير عضو سازمان توسعه و همكاري اقتصادي (non-OECD)، رشد تقاضا در اقتصادهاي مهمي چون چين، هند و برزيل متعادل شده و نسبت به دهه هاي پيش اين رشد كاهش يافته است. اما در كل مي‌توان گفت ميزان رشد مصرف سوخت‌هاي مايع جهان تا سال 2040 به بيش از يك سوم (33ميليون بشكه در روز) افزایش خواهد داشت، كه دليل اصلي آن، رشد اقتصادي جهاني خواهد بود. ميزان رشد اقتصادي جهان در سال‌هاي 2012 و 2013 حدود 3% بوده ولي از 2010 تا 2040 حدود 3.5% خواهد شد. بيشترين رشد مربوط به حوزه غير OECD بوده و ميزان رشد اقتصادي در آن به طور متوسط از سال 2010 تا 2040 سالانه 4% خواهد بود. اين عدد در ميان اعضاي OECD حدود 2.1% خواهد بود. حوزه غير OECD كل نيز رشد تقاضاي نفت و ديگر سوخت هاي مايع را به خود اختصاص خواهند داد. به ويژه اينكه آسيايي هاي غير OECD و خاورميانه 85% كل افزايش در مصرف را در دست خواهند داشت. مصرف اعضاي سازمان توسعه همكاري اقتصادي با 4/1 میلیون بشکه درروز كاهش از 46 به 6/44 میلیون بشکه در روز تا سال 2040 خواهند رسيد. در بيشتر اعضا، ثبات در رشد اقتصادي و ثبات يا كاهش جمعيت و سياست هاي جديد آنها در كارآ نمودن انرژي و كاهش مصرف در برخي حوزه‌ها، دليل اين روند خواهد بود. روند مصرف ايالات متحده ثابت بوده و در اروپا كاهش خواهد يافت. در ميان اعضاي سازمان OECD در آسيا، انتظار مي‌رود كاهش وجود داشته و از 7/7 میلیون بشکه در روز در سال 2010 به 2/7 میلیون بشکه در روز در سال 2040 برسد. هر چند در كوتاه‌مدت شاهد افزايش در مصرف خواهيم بود. در كشورهايي مثل كره جنوبي، استراليا و نيوزلاند رشد مصرف انرژی متوسط خواهد بود. سهم كشورهاي غير عضو OECD از 47% در 2010 به 63% در 2040 خواهد رسید. آسيا شاهد بيشترين ميزان رشد جهاني خواهد بود و حجم آن 4/23 میلیون بشکه در روز خواهد بود كه سهم چين از آن 7/10 میلیون بشکه در روز خواهد بود.

جدول 3-2: مصرف نفت، فرآورده‌های نفتی و سایر سوخت‌های مایع در مناطق جغرافيايي جهان 1980- 2040 (ميليون بشكه در روز)

Source: U.S Energy Information Administration outlook, 2014

رشد اقتصادي چين از 7% تا 8% و حتي بيشتر در دهه گذشته، به 1/4% در سال 2013 رسيد. از طرف ديگر اين كشور يارانه هاي توليدات نفتي را كاهش داد. با اين حال ميزان مصرف آن از 3/3 میلیون بشکه در روز در سال 2010 به 8/6 میلیون بشکه در روز در 2040 خواهد رسيد.

3-2-3-چشم انداز بازار جهاني انرژي از منظر BP در افق 2035 89:
تقاضاي انرژي جهان بين سالهاي 2012 تا 2035 حدود 41% با رشد متوسط سالانه 1.5% افزايش مي‌يابد. اين در حالي است كه رشد تقاضا از 2005 تا 2015 حدود 2.2% بوده و در دهه آخر به 1.1% خواهد رسيد. جهان در حال گذر از يك دوره پر مصرف انرژي ناشي از صنعتي شدن و الكتريكي شدن اقتصادهاي غير عضو OECD به ويژه چين مي باشد. دهه منتهي به 2012 ركورد بالاترين ميزان مصرف را در ميان همه دهه‌ها زد. در حال حاضر شيفت رشد انرژي از OECD به خارج از آن است. در واقع 95% رشد پيش بيني شده متعلق به خارج از OECD با رشد مصرف انرژي متوسط سالانه 2.3% مي باشد كه اين ميزان از سال 2030 كاهش خواهد يافت. در اين ميان كشور چين بيشترين ميزان رشد را داشته است اما در پايان اين دوره، رشد مصرف انرژی چين شروع به كاهش خواهد كرد. هند ديگر كشور اين حوزه نيز با رشد همراه است كه شرايطي مشابه چين در پايان دوره خواهد يافت.

نمودار 3-2: رشد مصرف انرژی در مناطق مختلف جهان

Source: BP Energy Outlook

توليد انرژي نيز به همان نسبت در طول اين دوره با رشد متوسط سالانه 1.5% افزايش مي يابد. در واقع در همه مناطق به جز اروپا رشد توليد وجود خواهد داشت. آسيا پاسيفيك با رشد متوسط سالانه 2.1% بيشترين ميزان رشد را در عرصه توليد خواهند داشت. خاورميانه و آمريكاي شمالي بعد از آن در رتبه دوم قرار داشته و البته منطقه آمريكاي شمالي بزرگترين منطقه توليدكننده خواهد بود. توليدات در همه انواع انرژي اعم از تجديدپذيرها، گاز شيل، نفت تايت90 و ديگر منابع جديد با رشد سالانه 6.2% خواهد بود كه در مجموع اين منابع جديد 43% توليد انرژي را تا 2035 تشكيل خواهند داد. اين توليدات با توسعه تكنولوژي و سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده ممكن خواهد بود. طبق برآورد BP روند توسعه تكنولوژيكي و سرمايه‌گذاري با وجود سياست‌هاي دولت‌ها عملياتي خواهد شد.

نمودار 3-3: تولید انرژی اولیه

Source: BP Energy Outlook 2035

افزايش ميزان مصرف انرژي با سرعت كمتري نسبت به رشد اقتصاد جهاني اتفاق مي افتد كه اين رقم تا پايان دوره با رشد متوسط سالانه 3.5% خواهد بود. عدم تعادل انرژي منطقه‌اي (توليد منهاي مصرف در هر منطقه) بدين معني است كه روابط تجاري در اين دوره تغيير عمده‌اي خواهد يافت. آمريكاي شمالي به عنوان يك واردكننده عمده، شروع به تبديل شدن به صادر كننده از سال 2018 خواهد نمود. اين درحالي است كه نياز آسيا به واردات انرژي گسترش خواهد يافت. تا 2035 اين منطقه 70% واردات انرژي و نزديك به كل رشد در تجارت را به خود اختصاص خواهد داد. خاورميانه همچنان بزرگترين صادركننده انرژي باقي خواهد ماند اما سهم آن از 46% در سال 2012 به 38% در سال 2035 كاهش خواهد يافت. روسيه همچنان بزرگترين كشور صادركننده انرژي باقي خواهد ماند.

3-3- چشم‌انداز بازار جهانی گاز طبیعی
در ادامه، چشم‌انداز بازار جهانی گاز طبیعی ارائه می‌شود.

3-3-1- چشم انداز بازار جهاني گاز طبيعي از منظر آژانس بين المللي انرژي (IEA)91:
گاز طبيعي به دليل ژئوپلتيك ذخاير و قيمت‌هاي رقابتي و همچنين مزيت‌هاي زيست‌محيطي محبوب‌تر از ديگر سوخت‌ها در جهان شده است. از ابتداي قرن به طور متوسط سالانه ميزان مصرف آن 2.7% افزايش يافته است. سهم گاز در انرژي جهاني در حال افزايش است كه در اين ميان گاز نامتعارف نقش بسيار مهمي را در برآوردن تقاضا بازي مي‌كند. طبق سناريو سياست‌هاي نوين، سهم گاز در انرژي جهاني از 21% در سال 2011 به 24% در سال 2035 مي‌رسد. متوسط سالانه رشد تقاضا 1.6% بوده ولي در ادامه كاهش مي‌يابد. سهم اعضاي OECD از تقاضاي گاز از 53% در 2011 به 62% در 2035 مي‌رسد.
سريعترين رشد بازار گاز جهان در خارج از OECD اتفاق مي افتد. اين كشورها بيش از سه چهارم رشد تقاضاي جهاني گاز را به خود اختصاص مي‌دهند كه بيشترين آن در چين و خاورميانه مي‌باشد. در سه منطقه مهم حوزه OECD مصرف افزايش مي يابد اما نرخ رشد به خاطر اشباع بازار و نفوذ زياد تجديدپذيرها در نيروي برق اروپا، پايين مي‌ماند، اما بازار هاي آن همچنان بزرگ باقي مي‌مانند. مثلاً تقاضا در ايالات متحده كه بزرگترين مصرف كننده گاز جهان باقي مي‌ماند، در سال 2035 حدود 50% بيشتر از چين خواهد بود. تقاضاي آمريكاي شمالي از 864 میلیارد متر مکعب در 2011 به 1036 میلیارد مترمکعب در 2035 مي‌رسد.
در اين چشم‌انداز، رشد تقاضاي گاز اروپا محدود خواهد بود. تقاضاي اين منطقه در طول دوره پيش بيني به آرامي افزايش يافته و در سال 2035 به كمي بيش از 600 میلیارد متر مکعب خواهد رسید. گاز در ژاپن همچنان نقش مهمي بازي مي‌كند و سالي 120-125 میلیارد مترمکعب تقاضا خواهد داشت. روسيه ، دومين مصرف كننده گاز جهان با عدم ثبات قابل ملاحظه‌اي در تقاضاي داخلي خود مواجه مي‌شود. اما ميزان آن به آرامي رشد كرده و از 476 میلیارد مترمکعب در 2011 به 545 میلیارد مترمکعب در 2035 مي‌رسد.
بيشترين رشد تقاضا مربوط به چين بوده و به 530 میلیارد مترمکعب در 2035 مي‌رسد. انتظار مي‌رود مصرف در هند تا اواخر دهه تقريباً ثابت بماند اما بعد از آن رشد كرده و به 170 میلیارد مترمکعب در پايان اين دوره برسد. خاورميانه بيشترين افزايش تقاضا را در ميان مناطق داشته و ميزان اين رشد بين 2011 تا 2035 حدود 300 میلیارد مترمکعب خواهد بود. ميزان افزايش تقاضاي آفريقا تا پايان دوره با بيش از 80% رشد به 200 میلیارد مترمکعب مي‌رسد. اين رشد در آمريكاي لاتين 50% بوده و به 130 میلیارد مترمکعب مي رسد.

نمودار 3-4: تقاضاي گاز طبيعي در مناطق مشخص شده (میلیارد مترمکعب)

Source: World Energy Outlook 2013

توليد گاز طبيعي در همه مناطق جهان به غير از اروپا افزايش مي‌يابد. گازهاي متعارف تقریباً 52% از افزايش عرضه را تشكيل داده و مابقي از آن نامتعارف‌ها خواهد بود. در آمريكاي شمالي رشد توليد گاز نامتعارف موجب كاهش توليد متعارف‌ها شده و سهم آن از گاز اين منطقه تا 2035 به 70% مي‌رسد. ميزان توليد آمريكا با 190 میلیارد مترمکعب افزايش به 840 میلیارد مترمکعب در سال 2035 مي‌رسد كه اين رقم آمريكا را در صدر توليد كنندگان گاز دنيا نگه مي‌دارد. توليد گاز در كانادا نيز روندي مشابه آمريكا داشته و نا‌متعارف‌ها رشدي بيشتر خواهند يافت. در مكزيك ميزان توليد از منبع متعارف و نا متعارف با 30 میلیارد مترمکعب افزايش به 80 میلیارد مترمکعب مي‌رسد.
در اروپا، عليرغم كاهش توليد گاز متعارف، توليد گاز نامتعارف افزايش خواهد داشت که البته بسیار محدود خواهد بود. توليد گاز در استراليا با هدف صادرات افزايش يافته و تا 2035 به 150 میلیارد مترمکعب مي رسد و البته طبق پيش‌بيني آژانس، تا 2020 رقيبي براي قطر در صادرات گاز مایع‌شده (LNG) خواهد بود. در منطقه خزر، بيشترين رشد توليد مربوط به تركمنستان بوده و ميزان آن تا پايان دوره به دو برابر 2011 يعني130میلیارد مترمکعب مي‌رسد. توليد گاز روسيه نيز طبق پيش بيني‌ها افزايش يافته و با 135 میلیارد مترمکعب رشد به بيش از 800 میلیارد مترمکعب تا 2035 خواهد رسید. تقريباً همه اين رشد بعد از 2020 اتفاق مي‌افتد.
نمودار 3-5: تغييرات مربوط به توليد گاز طبيعي در كشورهاي مشخص شده (میلیارد مترمکعب)

Source: World Energy Outlook 2013

چشم انداز توليد گاز در چين، در اين دوره با بيش از سه برابر افزايش از 103 میلیارد مترمکعب در سال 2011 به320 میلیارد مترمکعب در سال 2035 مي‌رسد. البته اين رشد بستگي به توسعه گاز نامتعارف و اجراي برنامه‌هاي اعلام شده دولت اين كشور در سال 2011 دارد. خاورميانه يكي از بزرگترين مناطق دارنده گاز طبيعي متعارف در دنيا است. ميزان رشد تولید گاز این منطقه در آینده نسبت به مناطق ديگر دنيا از وضعيت مناسبي برخوردار نخواهد بود. رشد متوسط سالانه توليد گاز آن زير 2% در طول دوره خواهد بود. ميزان توليد عربستان سعودي تا پايان اين دوره به 135 میلیارد مترمکعب خواهد رسيد. عراق توليد خود را تا آن زمان به 80 میلیارد مترمکعب مي رساند كه ميزان رشدي مشابه قطر خواهد داشت. توليد گاز ايران در صورت ادامه تحريم‌هاي بين‌المللي تغيير چنداني حداقل تا 2020 نخواهد يافت و در صورت رفع تحريم‌ها ايران مي‌تواند رشد بسيار بزرگي را در توليد خود داشته باشد. به طوري كه تنها توليد پارس جنوبي 150 میلیارد مترمکعب خواهد بود. توليد گاز افريقا در اين دوره بيش از دو برابر و 430 میلیارد مترمکعب خواهد بود. در آمريكاي لاتين تقاضاي داخلي، محرك جدي براي توسعه توليد در دهه هاي آتي خواهد بود.

3-3-2- چشم انداز بازار جهاني گاز طبيعي از منظر بريتيش پتروليوم (BP) در افق 203592:
تقاضاي جهاني براي گاز طبيعي در طول دوره پيش ‌يني منتهي به 2035 با متوسط رشد سالانه 1.9% افزايش يافته و به 497 فوت مکعب در روز مي‌رسد. در اين ميان رشد متوسط سالانه اعضاي OECD حدود 1% و خارج از آن 2.7% خواهد بود. در حوزه OECD گاز طبيعي از نفت پيشي گرفته و تا سال 2031 سوخت اصلي آن بوده و سهم آن از تقاضاي انرژي تا پايان دوره به 31% مي‌رسد. اما در خارج از آن، گاز طبيعي بعد از نفت و زغال سنگ، با 24% سهم در رتبه سوم