راه اصلي
كاربرد: به‌طور كلي معيارهاي جدول 2-2 بخش عمده‌اي از عوامل مؤثر بر ايمني و عملكرد تقاطع را تحت پوشش قرار مي‌دهد. اين عوامل عبارتند از: حجم ترافيك، تغييرات حجم در طول روز، طرح هندسي رويكرد، سرعت در راه اصلي، بسامد تصادفات، تأخير وسايل‌نقليه و بسامد ايجاد فضاي خالي در جريان ترافيك راه اصلي. معمولاً فقط برخي از اين معيارها ارزيابي مي‌شوند زيرا فقط يك يا دو معيار نسبت به مشكل موجود در تقاطع موردنظر حساس هستند.
پس از شناسايي معيارهايي كه قرار است ارزيابي شوند اطلاعات لازم با استفاده از روش‌هاي مناسب مطالعات ميداني جمع‌آوري مي‌شوند. اطلاعات لازم براي ارزيابي هر معيار، در جدول 2-2 مشاهده مي‌شود.
تبديل به كنترل توقف در چند جهت: استفاده از كنترل توقف در چند جهت، هنگامي مفيد است كه حجم ترافيك در تقاطع زياد باشد و موجب بروز تداخل در حركت وسايل‌نقليه شود. به علاوه، تردد ترافيك در جهت‌هاي مختلف به صورت يكنواخت توزيع شده باشد.
جدول 2ـ3: اطلاعات لازم براي مقداردهي به معيارهاي MUTCD2009
گروه
رويكرد
زمان
يادداشت2
مطالعه
معيار كنترل نياز به چراغ 1
اصلي
فرعي
1
2
3
4
5
6
7
8
حجم تردد و رويكرد
(
ساعت
آ،ب
2
8
4
1
8
8
(
ساعت
آ،ب
2
8
4
1
8
8
حجم تردد عابر پياده
(
ساعت
__
13
4
1
4
بسامد فضاي خالي
(
ساعت
__
13
4
1
سرعت
(
روز
پ
3
(
(
(
(
كيفيت حركت
(
روز
__
4
(
تأخير
(
ساعت
__
5
1
جمعيت منطقه
__
ت
__
(
(
(
(
تعداد خطوط
(
(
__
ث
__
(
(
(
(
(
سابقه تصادفات بر حسب نوع
(
(
1 سال
__
11
(
نكات:
1ـ اعداد بالاي ستون، شماره معيار هستند. اعداد نشان داده شده در جدول، حداقل تعداد ساعتي را كه لازم است اطلاعات جمع‌آوري شوند، نشان مي‌دهد اين ساعت‌ها بايد نماينده ساعت‌هاي داراي بيشترين حجم تردد باشد.
2ـ ساير نكات:
ا حجم حركات گردشي براي تعيين تعداد خطوط مستقيم ( نكته ث ) لازم است.
ب. معيار كنترل نياز به چراغ شماره هشت، حجم تردد موجود و 5 سال آينده را در روزهاي عادي آخر هفته، در نظر مي‌گيرد.
پ. ممكن است سرعت نصب شده بر روي تابلو، سرعت مجاز يا سرعت اندازه‌گيري 85% باشد.
ت. تنها در صورتي لازم است كه تقاطع در يك منطقه بسته ( منفرد ) احداث شده باشد.
ث. تعداد خطوط مستقيم، به كمك ضابطه‌هاي بخش 4C.01 از MUTCD2009 بدست مي‌آيد.
كنترل توقف در چند جهت ممكن است بيشتر از روش‌هاي ديگر كنترل كه محدوديت‌هاي كمتري ايجاد مي‌كنند تعداد تصادفات را كاهش دهد. هنگامي كه تقاضاي رويكردها تقريباً متعادل است كنترل توقف در چند جهت باعث ايجاد تاخير كمتري نسبت به ساير انواع كنترل است.
ضابطه: به كمك چهار معيار شرايطي را كه كنترل توقف در چند جهت، ممكن است عملكرد و يا ايمني تقاطع را افزايش دهد تعريف مي‌شود. در صورتي كه يك معيار ارضا شود استفاده از كنترل توقف در چند جهت ممكن است مناسب باشد. چهار معيار مذكور به شرح زير هستند:
الف. هنگامي‌كه كنترل با چراغ‌راهنمايي توجيه‌پذير باشد مي‌توان از كنترل توقف در چند جهت، به عنوان يك راهكار موقتي استفاده كرد تا مراحل لازم براي نصب چراغ طي شود.
ب. هنگامي كه مشكل تصادفات وجود داشته باشد يعني در يك دوره 12 ماهه بيش از 5 تصادف گزارش شده كه در صورت استفاده از كنترل توقف در چند جهت، احتمالاً حذف خواهند شد. اين تصادفات عبارتند از: تصادفات گردش به راست و چپ و تصادفات زاويه قائمه.
پ. حداقل حجم تردد:
1ـ حجم وسايل‌نقليه ورودي به تقاطع از رويكردهاي راه اصلي(مجموع دو رويكرد) به طور متوسط 300 وسيله در ساعت براي مدت 8 ساعت از يك روز عادي باشد.
2ـ حجم وسايل‌نقليه، عابران پياده و دوچرخه‌هاي ورودي به تقاطع از رويكردهاي راه اصلي(مجموع دو رويكرد) به طور متوسط 200 واحد در ساعت براي همان 8 ساعت و متوسط تأخير ترافيك وسايل‌نقليه حداقل 30 ثانيه به ازاي هر وسيله در طي شلوغ‌ترين ساعت باشد، اما اگر سرعت %85 در رويكردهاي راه اصلي، از km/h65 بيشتر شد، معيار حداقل حجم وسايل‌نقليه %70 مقادير فوق خواهد بود.
هنگامي كه معيار چراغ‌دار كردن ارضا نشده است اما معيارهاي ب، پ-1 و پ-2 به ميزان 80 درصد حداقل مقادير ارضا شده‌اند، استفاده از كنترل توقف در چند جهت توجيه‌پذير است. معيار پ-3 در اين حالت مورد استفاده قرار نمي‌گيرد.
معيارهاي ديگري كه ممكن است در مطالعات مهندسي مورد استفاده قرار گيرد، عبارتند از:
• نياز به كنترل تداخل در هنگام گردش به چپ،
• نياز به كنترل تداخل وسايل‌نقليه و عابران پياده در نزديكي محل‌هاي توليدكننده حجم زيادي از عابران پياده،
• محل‌هايي كه استفاده‌كنندگان از راه پس از توقف امكان مشاهده ترافيك تداخلي(ترافيك در جهت‌هاي ديگر)را ندارند و تنها راه‌حل عبور آن‌ها از تقاطع متوقف ساختن ترافيك در ساير جهت‌هاي داخلي است،
• در تقاطعي با دو خيابان جمع‌كننده در ناحيه مسكوني كه شرايط طراحي و عملكردي يكساني دارند و استفاده از كنترل توقف در چند جهت، مشخصات عملكردي تقاطع را بهبود خواهد بخشيد.
كاربرد: به‌طور كلي معيارهاي ذكر شده در بند قبلي عوامل مختلفي را كه بر عملكرد و ايمني تقاطع مؤثر هستند بررسي مي‌كند. اين عوامل عبارتند از: حجم ترافيك، تغييرات حجم ترافيك در طول روز، طرح هندسي رويكردها، سرعت در راه اصلي، بسامد تصادفات و تأخير وسايل‌نقليه.
پس از شناسايي معياري كه بايد ارزيابي شود اطلاعات لازم بر اساس روش‌هاي مناسب ميداني جمع‌آوري مي‌شوند، اطلاعات لازم براي هر معيار در جدول 2-4 خلاصه شده است.
جدول 2ـ4: اطلاعات لازم براي ارزيابي معيارهاي MUTCD2009 براي كنترل حركت در چند جهت
گروه
رويكرد
كوچكترين واحد زماني
يادداشت
مطالعه
معيار ظابطه
اصلي
فرعي
حجم ورودي
(
ساعت
__
2
8
(
ساعت
__
2
8
حجم عابر پياده
(
ساعت
__
13
8
سرعت
(
روز
آ
3
7
تأخير
(
ساعت
__
5
1
سابقه تصادفات بر حسب نوع
(
(
1 سال
__
11
7
تبديل به كنترل توقف در دو جهت با حق‌تقدم: از تابلوي توقف در تقاطع‌هايي استفاده مي‌شود كه لازم است رانندگان قبل از ورود به آن متوقف شوند. از مزاياي كنترل توقف(نسبت به حالت بدون كنترل)اين است كه به دليل تعريف واضح حق‌تقدم حركات، ايمني كلي تقاطع را افزايش مي‌دهد. از سوي ديگر برخي معايب كنترل توقف عبارتند از:
• افزايش بسامد برخي انواع تصادفات (مثلاً تصادف از عقب)،
• افزايش هزينه استفاده‌كننده از راه به دليل افزايش مصرف بنزين و توقف،
• افزايش آلودگي هوا و آلودگي صوتي.
تابلوي حق‌تقدم براي آگاه نمودن رانندگاني به‌كار مي‌رود كه به تقاطع نزديك مي‌شوند، اما اولويت عبور از تقاطع را ندارند و در عين حال در صورتي كه از خالي بودن تقاطع اطمينان حاصل كنند توقف آن‌ها ضروري نيست. كنترل حق‌تقدم، محدوديت كمتري نسبت به كنترل توقف ايجاد مي‌كند اما نسبت به حالت بدون‌كنترل، محدودتر است. در وضعيت كنترل حق‌تقدم تعداد تصادفات بيشتر از حالت كنترل توقف است ولي هزينه‌هاي كاربران راه كمتر خواهد بود.
ضابطه: استفاده از كنترل توقف را در شرايط زير توصيه مي‌شود:
الف) تقاطع يك راه فرعي با راه اصلي كه استفاده از قانون حق‌تقدم، ممكن است ايمني كافي را براي عملكرد تقاطع فراهم نسازد.
ب) خياباني كه وارد يك بزرگراه يا راه‌اصلي عبوري مي‌شود.
پ) يك تقاطع بدون چراغ در محدوده‌اي كه اغلب تقاطع‌ها چراغ‌دار هستند.
ت) سرعت‌زياد، محدوديت‌ديد و يا سابقه تصادفاتي كه نشان‌دهنده نياز به كنترل با تابلوي «توقف» هستند.
به‌علاوه، شرايطي را كه استفاده از تابلوي رعايت حق‌تقدم لازم است، به‌شرح زير توصيه مي‌شود:
الف) هنگامي‌كه كاربر راه مي‌تواند كليه ترددهاي تداخلي را مشاهده نمايد و در عين حال با سرعت نصب شده در تابلو سرعت مجاز و يا سرعت %85 حركت نموده و از تقاطع بگذرد و يا با ايمني كافي توقف نمايد.
ب) هنگامي‌كه كنترل حركات ورودي به خيابان، به‌دليل نامناسب بودن هندسه خطوط افزايش سرعت و يا فاصله ديد نياز به اصلاح دارد.
پ) در تقاطع‌هاي يك بزرگراه جدا شده كه عرض‌ميانه از 9 متر بيشتر است تابلوي «توقف» در محل ورودي خيابان به تقاطع با بزرگراه نصب مي‌شود و پس از ورود وسيله‌نقليه به فضاي ميانه تابلوي «رعايت حق‌تقدم» براي ضابطه و ادامه مسير قرار مي‌گيرد.
ت) در تقاطع‌هايي كه بر اساس قضاوت مهندسي ممكن است استفاده از تابلوي رعايت حق‌تقدم در حل مشكلات آن مؤثر باشد.
كاربرد: براي استفاده از ضابطه‌هاي بخش قبل، نياز به 5 دسته اطلاعات خواهد بود:
1- حجم‌تردد رويكردهاي راه‌اصلي و فرعي در ساعت اوج يك روز عادي
2- سرعت %85 در راه‌اصلي (در صورت عدم‌دسترسي به اطلاعات، مي‌توان از سرعت نصب شده بر روي تابلو استفاده كرد).
3- سرعت ايمن رويكرد راه فرعي (براساس فاصله ديد موجود در تقاطع).
4- درجه‌بندي راه اصلي و راه فرعي
5- سابقه تصادفات حداقل در 12 ماه گذشته و ترجيحاً در سه سال گذشته(شاهی و نادران، 1384).
ممنوعيت پارك در خيابان: مانور وسايل‌نقليه براي ورود به محل‌هاي پارك در كنار خيابان يا خروج از آن‌ها روي عملكرد و ايمني جريان ترافيك تأثير منفي خواهد گذاشت. جايگاه‌هاي پارك ممكن است نسبت به پياده‌رو زاويه‌دار و يا موازي باشند. زمان لازم براي مانور پارك در جايگاه زاويه‌دار كمتر از جايگاه موازي است. با اين حال ترك جايگاه پارك موازي سريع‌تر از ترك جايگاه زاويه‌دار خواهد بود. اندازه‌گيري‌ها نشان مي‌دهد كه كل زمان مسدود كردن تردد در هر دو حالت 36 ثانيه است. فصل 16 از كتاب HCM مي‌گويد كه اين مانورها باعث مسدود شدن موقت جريان ترافيك در خط مجاور مي‌شوند و ظرفيت تقاطع را به‌خصوص تا فاصله 76 متري خط توقف آن به شدت كاهش مي‌دهند.
پارك كردن در نزديكي رويكردهاي تقاطع از لحاظ ايمني هم مشكل‌زا خواهد بود. برخي مطالعات نشان مي‌دهند كه جلوگيري از پارك در اين ناحيه، بسامد تصادفات را بين 16 تا 32 درصد كاهش مي‌دهد. پارك وسايل‌نقليه در حريم تقاطع ممكن است باعث محدوديت ديد رانندگان نسبت به ترافيك تداخلي شود(شاهی و نادران، 1384).
ضابطه‌ها: جدول 2-5، ضابطه‌هاي مربوط به ممنوعيت پارك در خيابان را با توجه به حداكثر جريان ترافيك، ارائه مي‌كند.
جدول 2-5: نحوه تعيين نياز به ممنوعيت پارك در حاشيه خيابان
نوع ممنوعيت
حداكثر حجم تردد ( يك جهت )
وسيله نقليه در ساعت در هر خط
رويكرد با يك خط
رويكرد با دو خط يا بيشتر
ممنوعيت پارك در تمام خيابان
400
600
ممنوعيت پارك در فاصله 46 متري از خط توقف تقاطع
300
500
كاربرد: براي استفاده از ضابطه‌هاي بند قبل بايد اطلاعات زير جمع‌آوري شود:
1- حجم تردد رويكردهاي راه‌اصلي و فرعي براي 8 ساعت يا بيشتر در يك روز عادي
2- حجم تردد در مسير مستقيم راه‌اصلي و فرعي
جدول 2-5، براي هر يك ساعت حجم تردد در رويكردهاي تقاطع مورد‌استفاده قرار مي‌گيرد و هر رويكرد تقاطع جداگانه ارزيابي مي‌شود. درصورتي كه تركيب حجم‌تردد و تعداد خطوط بيشتر از حداكثر مقادير ذكر شده در اين جدول شود ممنوعيت پارك در كنار خيابان به عنوان يك گزينه ممكن تلقي مي‌گردد. اگر معلوم شود كه ممنوعيت پارك براي مدت يك‌ساعت لازم است بهتر است آن را به مدت چند ساعت (مثلاً 7 صبح تا 6 عصر) اجرا نمود تا مشكلات مربوط به اجراي مقررات كاهش يابد. با اين حال ممكن است ممنوعيت پارك را فقط در طي ساعات اوج در نظر گرفت.
ممنوعيت حركات گردش‌به‌چپ: گردش‌به‌چپ وسايل‌نقليه در يك تقاطع بدون چراغ مشكلات زيادي را به لحاظ عملكردي و ايمني ايجاد مي‌كند. حركات گردش به‌چپ زمان بيشتري را نسبت به حركات مستقيم لازم دارند. در واقع حتي حجم گردش به
