اطلاع‌يابي موثر مي‌باشد. يك كار پيچيده كه با شماري از كارهاي مستقل درگير است، به اطلاعات وسيع‌تر نياز دارد. (ادهمی،1383 )
2-13. استفاده از اطلاعات
اطلاعات بخودی خود ارزشی ندارد، مگر اینکه از آن استفاده شود .موارد استفاده ازاطلاعات را می توان به شرح زیر خلاصه کرد .
الف)کشف یک تئوری .
ب)تشریح وپیش بینی یک پدیده .
ج)ارائه یک ایده نو.
د) انتقال یک ایده موجود برای توسعه .
ه)تغییریک پدیده یا تبدیل یک ماده به ماده دیگر .
و)کسب رضایت خاطر. (مهدوی،1379)
زندگی در عصرتکنولوژی بدون برخورداری ازحداقل دانش مقدماتی درباره تکنولوژی هائی که مارامحاصره کرده اند. مخاطره آمیزاست.ازاین رونیازبه اطلاعات برای آگاهی های فردی،امری ضروری است. (حری،1378) سازمان ها به منظورفراهم ساختن مهارت های لازم جهت مسائل نوین اطلاع رسانی وارائه خدمات پیشرفته برنامه آموزشی درخور جامعه اطلاعاتی در چهار بخش اساسی عرضه می کنند: (حری،1378)
-تولید: فعالیتی که به تولید محصولات وخدمات اطلاعاتی قابل استفاده در جامعه اطلاعاتی می پردازد.
-گرداوری :کاری که ایجاد مجموعه ای اطلاعاتی ونیز سازماندهی، مراقبت ودسترس پذیرکردن آنها برای استفاده را برعهده دارد.
انتقال وارائه خدمات: فعالیتی که به فراهم آوری مستقیم خدمات برای کاربران مشغول است.
-مشاوره : که شامل حمایت از نقش مدیریتی سازمان های ذیربط برای گرداوری اطلاعات در پاسخ به نیازهای ویژه، تحلیل آنها وتلفیق نتایج به گونه ای قابل استفاده برای استفاده کنندگان است.
هر یک از این چهار بخش دارای سه عنصر دانش، مهارت، ابزار است که می بایست در برنامه لحاظ شود واین سه عنصر اجمالاٌ بدین ترتیب است: (حری،1378)
1-دانش:درک بستری گسترده ترکه متخصصان اطلاع رسانی درآن فعالیت دارند. ازجمله:دانش موضوعی، رفتار کاربران ، نیاز های اطلاعاتی
2-مهارت: شایستگی وآگاهی هایی که متخصصان اطلاع رسانی درانجام فعالیت های خودبه کار می گیرند. ازجمله :ارتباط ت – میان فردی – مکتوب – بازاریابی – مهارت های اطلاعاتی – مهارت های پژوهشی – مهارت های فناوری اطلاعات
3-ابزار:(حری،1378) فنون و وسایلی که در حین اجرای وظایف خویش مورد استفاده قرار می دهند.
2-14 . سازمان ها ومراکز آماده سازی اطلاعات
پایگاه های اطلاعاتی بدون اینکه خودبه گرداوری و سازمان دهی اطلاعات بپردازند،اطلاعات سازمان دهی شده را از مراکز پردازش دهنده اطلاعات، دریافت می کنندواگرزمانی کتابخانه ها ومراکز اطلاعاتی درانتظار مراجعه کنندگان بودند،امروزه به مدد تکنولوژی های اطلاع رسانی،قادرند اطلاعات مورد نیاز استفاده کنندگان را در هر نقطه ای از جهان به آن تحویل دهندوبه همین لحاظ هم تجارت اطلاعات از رونق فراوانی برخوردار بوده به همین دلایل امروزه ساختارهای سنتی کتابخانه هاو مراکز اطلاع رسانی در هم ریخته ونظم نوینی جای آن را گرفته است که مراکز اطلاع رسانی نقش بسیار مهمی در جامعه ایفاء می کنند. این مراکز با در اختیار قرار دادن اطلاعات به کاربران، آن ها را در رفع نیازهای اطلاعاتی خود، کامیاب می کنند. از این رو بررسی و شناسایی این مراکز اطلاعاتی برای همگان مفید خواهد بودکه عبارتند از: (مهدوی،1379)
1-کتابخانه ها
وظایف اولیه یک کتابخانه جمع آوری،نگهداری و ارائه خدمات مربوط به کتب ، مجلات و سایر مدارک در اشکال مختلف است و وظیفه اصلی یک کتابدار نیز سازماندهی مجموعه و ارائه خدمات مرجع است. اما با افزایشی که در حجم و ارائه اشکال جدیدتر مدارک به وجود آمده است،مانند پدیده رشد تولید کتاب، مجله ، گزارش، پروانه هایا اختراع، استانداردها و غیره وهمچنین رشد تنوع موضوعات تخصصی،سازماندهی ومدیریت کتابخانه ها از کار ساده خیلی فراتر رفته است.
2-مراکز اسناد :
مراکز اسناد(خدمات اطلاع رسانی ) درحقیقت شکل گسترش یافته وظایف سنتی کتابخانه ها (کتابداری) است در مراکز اسناد علاوه بر جمع آوری وارئه خدمات مربوط به کتابها و مجلات، بیشترتأکیدروی مقالات،گزارشها وسایرموادتخصصی است وخدمات دکومانتاسیون(اطلاع رسانی) بیشترشامل خدمات آگاهی رسانی جاری، اشاعه خدمات اطلاعات گزیده، چکیده نویسی ونمایه سازی است- تا خدمات امانت و خدمات مرجع سایر خدمات و وظایف اضافی که درچنین مراکزی ارائه می شود شامل خدمات ترجمه، نسخه برداری و تحویل مدرک است .
3-مراکز تجزیه وتحلیل اطلاعات
فعالیت این مراکز بیشترروی تجزیه وتحلیل اطلاعات اسناد و مدارک متمرکز شده است. در این مراکز،اطلاعات از انواع منابع چه رسمی وچه غیر رسمی استخراج شده، تجزیه وتحلیل و ارزشیابی میگردند ومجدداٌ برای استفاده آماده سازی می شوند. اطلاعاتی که بدین طریق تهیه می شود. برای منظور های خاص واستفاده کنندگان خاصی است که غالباٌ به صورت گزارش، بررسی، پیش بینی، چکیده، تجزیه وتحلیل داده ها وتفسیر اطلاعات است. (مهدوی،1379)
2-15. جمع آوری اطلاعات
استفاده کنندگان خود بهترین داوربرای تعیین نیازمندی هایشان هستند. یک بخش از جمع آوری اطلاعات از طریق سازمانها ومؤسسات صورت می گیرد،مانند کتابخانه ها و… استفاده کنندگان یک کا نال غیررسمی برای جمع آوری اطلاعات اند، مع هذا کانل های فردی در مقایسه با کانالهای مؤسسه ای مؤثرترومفیدترند. بیشتر اطلاعاتی که ازطریق ارتباطات فردی جمع آوری ومبادله می شوند، در نتیجه ملاقات با هم قطاران، حضور در کنفراس ها وسیمینارها، مراجعه به مراکز علمی و آموزشی وعضویت درمجامع علمی بدست می آید. دربیشتر موارداین اطلاعات حتی قبلاًازآنکه چاپ ومنتشرشوند دست به دست می گردند. بسیاری ازدانشمندان خلاق،مهندسین، مدیران، معلمین، واساتید دانشگاه ها اجزاء مناسب پیکره نظام اطلاعاتی به حساب می آیند، زیرا از آنجایی که نمی توانند کتابخانه ای در خانه خود تدارک ببینند که همه آنچه را که می خواهند در برداشته باشند، به ناچار مدام درتکاپو وجستجوی اطلاعات به این سو وآن سو می روند وبه نظام اطلاعاتی تحرک می بخشند.(مهدوی،1379) 2-7 استفاده کنندگان و واسطه ها
هدف نهایی هرسازمان اطلاعاتی، برآوردن نیازکامل استفاده کنندگان خود است. برای افزایش موفقیت چنین سازمان هایی، تنها معیار، سنجش مداومکارایی آنهاست. این کارایی راباید با معیارهایی نظیر دارابودن زمینه های موضوعی کتابداران ودانشمندان علم اطلاع رسانی، درک نیازهای استفاده کنندگان، کافی بودن منابع و انواع مهارتها درروشهای پردازش و آماده سازی اطلاعات سنجید. (مهدوی،1379)
2-16..مفهوم نیاز
هرسازواره زنده دنيا نيازهايي دارد. شرط بقاي ارگانيسم و تکامل آن ارضاي اين نيازهاست .اين موضوع درباره انسان نيزصدق مي کد.هرنوع فعاليت آگاهانه درنهايت به سوي ارضاي نيازها هدايت مي شودوتبيين وتفسيرنيازهادرقلمرو علوم مختلف ،با جهت گيري هاي گوناگون همراه بوده است. هرچند که ازدیرباز انگیزه های رفتار آدمی به عنوان موضوعی جاذب و چالش انگیز،سخت مورد توجه اندیشمندان و فیلسوفان قرارگرفته است ودراین زمینه نظرات اندیشمندان نیز بیان گردیده است، لیکن بررسی دقیق ونظام دارانگیزش رفتار انسانی عموماٌتوسط جامعه شناسان وروانشناسان انجام گرفته است. جامعه شناسان “نیاز را ازلحاظ پیوستگی و ارتباط فرد با جامعه ومحیط پیرامونش مطالعه می کنند. دراین نوع نگرش نیازها در سطح فرد و شرایط و موقعیت او مطرح نمی گردد، بلکه نیازهای گروهی ،جمعی واجتماعی درکنش متقابل مورد توجه قرار می گیرد .جامعه شناسان عموماً بر جنبه اجتماعی پدیده نیاز تأکید دارند، اگر چه درجزئیات اتفاق نظر وجود ندارد. آنان نیازرا کمتر یک پدیدۀ طبیعی ونظر با هدف مشخص، بلکه بیشتر تلفیق شده از سوی جامعه می دانند. هرجامعه مجبور است برای ادامه حیات و ثبات خویش، نیاز های موجود را شناسائی و براساس آنها برنامه ریزی کند. در سده بیستم میلادی، همزمان با اوج گیری و رشد فزاینده گزارش های گوناگون روانشناسی علمی، برخی از روانشناسان حیطه شخصیت و انگیزش نیز به نظریه پردازی درباره نیازپرداختندو دیدگاه های مهمی را تدوین کردند از نظر روانشناسان، نیازکه در پاره ای ازنوشته ها آن را با انگیزه، خواست، تمایل و آرزو مترادف دانسته اند، به نیروی ذهنی اطلاق می شودکه موجب انگیزش و سرزدن رفتار خاصی ازآدمی می گرددتابه ارضای نیاز پدید آمده بیانجامد. از نظر موری در: مزلونیاز عبارت است ازنیرویی که ازذهنیات وادراک آدمی سرچشمه می گیردواندیشه وعمل را چنان تنظیم می کند که فرد به انجام رفتار می پردازد، تا وضع نامطلوبی رادرجهت معین تغییردهد وحالت نارضایتی را به رضایت و ارضای نیاز تبدیل کند. به اعتقاد وی رفتارکه زاده نیاز است تصادفی و خود بخودنیست ،بلکه انسان را به سوی هدفی رهنمون و متوجه می سازد. به اعتقاد موری نیازها ساختار های فرضی باپایه فیزیولوژیکی هستند که از فرایند های درونی یا رویداد های محیطی ناشی می شوند. نیازها سطحی ازتنش را بر می انگیزند که باید کاهش یابد؛ بنابراین، آنها به رفتار نیرو می بخشند وآن را هدایت می کنند. نیاز ها ممکن است اولیه باشند، که از فرایند های درونی بدن ناشی می شود، یاثانوی باشندکه به ارضای روانی و عاطفی مربوط هستند. (داورپناه ،1386)
فن هرمان در سال1832 واژه نیازرا چنین تعریف می کند: احساس کمبود همراه با کوشش درجهت برطرف کردن آن نیاز فاصله وخلاء بین واقعیت موجود و شرایط‌مطلوب‌است‌که‌با توجه‌به‌ارزشهای‌جامعه‌امکان‌ظهورمی‌یابدواگر امکان‌تغییر شرایط‌موجود برای‌ارضای‌آن‌وجودنداشته‌باشد به‌صورت‌بالقوه‌باقی‌می‌ماند. این‌تعریف‌از سه‌بخش‌تشکیل‌شده‌است: (بابایی،1386)
1 ـ فاصله‌بین‌شرایط‌موجود و واقعی‌ــتفاوتهایی‌که‌همیشه‌وجود دارد و افراد را به‌نیازمند و نیازمندتر تقسیم می‌کند ـ و شرایط‌مطلوب‌در جامعه‌باید مشهود باشد.
2 ــ این‌شکاف‌وخلاء باید به‌عنوان‌نیاز مورد پذیرش‌جامعه‌ـ اگر جامعه‌همگن‌باشد وهمه‌بخشهای‌آن‌از مجموعه‌واحدی‌ازارزشها تبعیت‌کنند و آنها را پاس‌بدارند ـ قرار گیرد و با ارزشها وپندارهای‌آن‌همخوانی‌داشته‌باشد.
3 ــ این‌شکاف‌وخلاء باید ازنظر امکان‌تغییر، قابل‌بررسی، و بطور بالقوه‌ارضاءشدنی‌باشد. اگر تغییر شرایط‌برای‌ارضای‌نیازممکن‌نباشد،بایدنیروی‌خودراصرف‌موقعیتی‌کردکه‌امکان‌تغییرآن‌برای‌نیل‌به‌رضایت‌وجوددارد.(بابایی، 1386)
برادشا4نیازها را به‌چهار دسته‌تقسیم‌می‌کند: (بابایی،1386)
1ـ نیازهای‌هنجاری:5 بر اساس‌استانداردهای‌وضع‌شده، بهره‌مندی‌از برخی‌خدمات‌و امکانات‌برای‌عموم‌الزامی می‌شود وازجمله‌نیازهای‌اصلی‌و اساسی‌قلمداد می‌گرددمانند: وجودتعداد مشخص‌تخت‌بیمارستانی‌به‌ازای‌درصدی‌از جمعیت.
2 ـ نیازتطبیقی:6 این‌نیاز در مقایسه‌وضعیت‌خود با دیگران‌و ارزیابی‌مقایسه‌ای‌پدید می‌آید؛ مانندمیزان‌درآمد، وضعیت‌محل‌سکونت، و امثال‌آن.
3 ـ نیاز احساس‌شده‌یا ذهنی7: این‌نوع نیاز براساس‌تجارب، پیشینه‌ذهنی‌و ادراکات‌فردی‌و گروهی‌جدید می‌آید و ممکن‌است‌با نیاز واقعی‌منطبق‌نباشد.
4 ـ نیاز اظهارشده :8همان‌نیاز احساس‌شده‌است‌که‌فعلیت‌می‌یابد ودر قالب‌تقاضا برای‌خدمات‌و امکانات‌مطرح‌می‌گردد .
یورک9 تعریف‌نیاز را به‌عنوان‌یک‌موضوع‌اجتماعی‌و در آمیخته‌با سیاست، و مک‌لیپ10 نیاز را داوری‌ارزشی‌افراد و گروهها درباره‌مشکلاتی‌می‌داند که‌باید راه‌حلی‌برای‌تامین‌آنها یافت‌شود. تلاش‌اندیشمندان‌برای‌تبیین‌نیازها منجر به‌ارائه‌نظریه‌های‌گوناگونی‌شده‌است، ازجمله‌نظریه‌بی‌عدالتی‌نسبی11 هوندریش12و فیلد تئوری13 لوین14 این‌تلاشها اگرچه‌ثمربخش‌بود ونتایج‌مطلوبی‌داشت، اما منجر به‌ارائه‌یک‌نظریه‌کاملا مناسب‌و بی‌نقص‌برای‌تبیین‌نیازهای‌خاص‌و محدود به‌شرایط‌زمانی‌و مکانی‌نگردید.سلسله‌مراتب‌نیازهارااعم‌ازاین‌که‌فردی‌یااجتماعی‌باشنداز نظر اولویت‌تامین‌آنها، می‌توان‌بدین‌گونه‌مرزبندی‌کرد.(بابایی،1386)
1-نیازهایی‌که‌تامین‌آنهاضروری‌است؛
2- یازهایی‌که‌تامین‌آنهابهتراست؛
3- نیازهایی‌که‌می‌توان‌آنها را تامین‌کرد.
نیازهایی‌که‌تامین‌آنها کاملاً ضروری‌است )مانند اطلاعاتی که حیاتی است(
نیازهایی‌که بهتر است‌‌آنها را
