
(“تعداد دانشجویان هر دانشگاه÷ تعداد کل دانشجویان” × حجم نمونه) بدینصورت محاسبه گردید:
دانشگاه حکیم سبزواری: 230= 443×8916/(17173 )
دانشگاه آزاد اسلامی: 106= 443×4131/17173
دانشگاه علوم پزشکی: 37= 443×1426/17173
دانشگاه پیام نور: 443×2700/17173=70
3-5. روش نمونهگیری
انتخاب نمونه ها در گروه کتابداران به روش سرشماری میباشد. در روش سرشماری، دادههای همه واحدهای جامعه پژوهش که موضوع موردبررسی را تشکیل میدهند گردآوری میشود(کومار101،1390). و در گروه دانشجویان نمونه گیری تصادفی طبقهای متناسب با حجم است. در نمونهگیری طبقهای ابتدا جامعه پژوهش به چند گروه یا شاخه و رده تقسیم میشود و در مرحله بعد، بر اساس نمونهگیری تصادفی، از هر قسمت یا شاخه و رده، نمونهها انتخاب میشوند(کومار،1390).
درمجموع 4 دانشگاه 27 نفر کتابدار شاغل بودند. ازآنجاکه روش سرشماری استفاده شده است تمام کتابداران جهت شرکت در این پژوهش در نظر گرفته شدند ولی به دلیل همکاری نکردن یکی از کتابداران درنهایت 26 نفر حاضر به شرکت در پژوهش شدند.
طبق آمار بهدستآمده از آموزش دانشگاهها؛ در 4 دانشگاه سبزوار مجموعاً 17173 دانشجو مشغول به تحصیل میباشند که از این تعداد 8916 نفر در دانشگاه حکیم سبزواری، 4131 نفر در دانشگاه آزاد، 2700 نفر در دانشگاه پیام نور و 1426 نفر در دانشگاه علوم پزشکی اشتغال به تحصیل دارند. برای نمونهگیری هر یک از این چهار دانشگاه بهعنوان یک طبقه اختصاص داده شد، سپس با توجه به نسبت دانشجویان هر دانشگاه بهکل دانشجویان نمونهگیری به روش تصادفی در بین طبقهها انجام گرفت.
جدول3-1 نمونه آماری جامعه پژوهش گروه دانشجویان
دانشگاه
تعداد پرسشنامههای توزیعشده
پرسشنامههای برگشت دادهشده
حکیم سبزواری
230
218
آزاد اسلامی
106
105
علوم پزشکی
37
36
پیام نور
70
60
جمع کل
443
419
3-6. ابزار گردآوری دادهها
ابزار گردآوری دادهها در این پژوهش شامل 3 پرسشنامه است که قبلاً در پژوهشی توسط خانم رهنما(1391) استفادهشده است. یک پرسشنامه با عنوان رضایت دانشجویان از مهارتهای ارتباطی کتابداران در اختیار دانشجویان و دو پرسشنامه با عناوین عوامل مؤثر بر تعامل بن فردی کاربر و کتابدار و مهارتهای ارتباطی در اختیار کتابداران شاغل در کتابخانههای دانشگاههای شهرستان سبزوار، قرار گرفت.
3-6-1 پرسشنامه دانشجویان
پرسشنامه دانشجویان شامل بخشهای زیر میباشد.
اطلاعات جمعیت شناختی دانشجویان که هدف مراجعه به کتابخانه در زمینههای نیاز به کتابدار را بررسی میکند. و شامل 7 پرسش است.(سن، جنس، دانشگاه، مقطع، هدف از مراجعه به کتابخانه، میزان نیاز به کتابدار و زمینههای مراجعه به کتابدار)
بخش دوم شامل 35 پرسش در یک طیف 5 قسمتی در مقیاس لیکرت که مهمترین عوامل رضایتمندی دانشجو از نحوهی برخورد کتابدار و میزان تأثیر هر یک از عوامل را موردسنجش قرارمیدهد.
جدول3-2 مهمترین عوامل رضایتمندی دانشجویان در پرسشنامه
ردیف
مهمترین عوامل رضایتمندی
پرسشهای مربوطه در پرسشنامه
مراجعه پذیر بودن
4 پرسش(پرسشهای 1،2،5،10)
اشارات و حرکات
2 پرسش(3-4)
علاقهمندی به ارائه خدمات
6 پرسش(9-6،12،14)
اعلام آگاهی از حضور دیگران
1 پرسش(11)
لحن صدا
1 پرسش(21)
بازگویی یا نقل محتوا
3 پرسش(13،23،25)
اجتناب از کاربرد واژگان خاص
1 پرسش(15)
برقراری تماس چشمی
1 پرسش(16)
گوش دادن فعال
6 پرسش(9-6،12،14)
استفاده از پرسشهای باز
1 پرسش(20)،
اظهارنظر و ارائه پیشنهاد
5پرسش(19،24،28،30،32)
اجتناب از تشخیص پیش از موقع
1پرسش(31)
انعکاس کلامی احساسات مراجعهکننده
2 پرسش(27-26)
استفاده از مشوقها
1 پرسش(22)
تنظیم عواطف
1 پرسش(17)
برقراری ارتباط با کتابدار همجنس
1 پرسش(33)
پایان رضایتبخش به گفتگو
3 پرسش(29، 35-34)
3-6-2: پرسشنامه کتابداران:
*پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کتابداران شامل 34 پرسش در طیف 5 قسمتی در مقیاس لیکرت میباشد، که از دو بخش مهارتهای کلامی شامل 20 پرسش و مهارتهای غیرکلامی، شامل 14 پرسش تشکیلشده است.
جدول3-3 مؤلفههای پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کتابداران
مؤلفهها
پرسشها
مهارتهای کلامی
پرسشهای 8-6 ، 19-15 ، 24-22 ، 34-26
مهارتهای غیرکلامی
پرسشهای 5-1 ، 14-9 ، 20، 21 و 25
*پرسشنامه دیگری که در این پژوهش استفاده شد، پرسشنامه عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی کاربر و کتابدار است، که این عوامل در پرسشنامه به 4 دسته: عوامل فردی(18 پرسش)، عوامل سازمانی(9پرسش)، عوامل محیطی(5 پرسش) و عوامل فرهنگی (2پرسش)، تقسیمشدهاند.
جدول3-4 عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی در پرسشنامه کتابداران
ردیف
عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی
پرسشها
1
عوامل فردی
17-1 و 32
2
عوامل سازمانی
23-18 و31-29
3
عوامل محیطی
28-24
4
عوامل فرهنگی
34-33
3-7. روش نمرهگذاری:
پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کتابداران دارای 34 سؤال بوده و هدف آن سنجش میزان مهارت ارتباطی بین فردی درکتابداران مختلف است و پرسشنامه دانشجویان نیز دارای 35 سؤال است که هدف آن سنجش رضایتمندی دانشجویان از تعامل با کتابدار است. طیف پاسخگویی آن از نوع لیکرت پنج گزینهای بوده که امتیاز مربوط به هر گزینه در جدول 3-5 ارائه گردیده است:
جدول3-5 نمرهگذاری سؤالات مثبت پرسشنامهها
گزینه
همیشه
بیشتر اوقات
گهگاه
بهندرت
هرگز
امتیاز
5
4
3
2
1
در سؤالات منفی پرسشنامه نحوه نمرهگذاری برعکس نمرهگذاری بالا و بهصورت آورده شده در جدول3-6 میباشد.
جدول3-6 نمرهگذاری سؤالات منفی پرسشنامهها
گزینه
همیشه
بیشتر اوقات
گهگاه
بهندرت
هرگز
امتیاز
1
2
3
4
5
نمرههای بالاتر از 3 نشاندهنده مهارت ارتباط بین فردی بالاتر در شخص پاسخدهنده خواهند بود و برعکس. در مورد رضایت دانشجویان نیز نمرهگذاری به همین صورت میباشد.
3-8. روایی102 و پایایی103 ابزار گردآوری اطلاعات:
3-8-1. روایی:
روایی به این معناست که زمانی یک ابزار اندازهگیری را معتبر میدانند که دقیقاً آنچه را که قرار است اندازهگیری شود، اندازه بگیرد(کومار،1390). پرسشنامههای مورداستفاده در این تحقیق قبلاً در پژوهشی توسط خانم رهنما(1391) استفادهشده و روایی آن ثابت گردیده است. به نقل از خانم رهنما (1391) در طراحی پرسشنامه مورداستفاده در این تحقیق از مطالعه متون تخصصی، دیدگاههای نظری و نیز پژوهشهای مشابه که در حوزه تعامل بین فردی میان کاربر و کتابدار و عوامل تأثیرگذار بر آن انجامشده بودند استفاده گردید(ازجمله جنریش، کتز104…) برخی از گویه های مورداستفاده در پرسشنامهها بر اساس پرسشنامههای استاندارد موجود در پژوهشهای مشابه طراحی گردید که نمونه بارز آن آزمون مهارتهای ارتباطی کوئین دام105 میباشد. این آزمون آزمونی شناختهشده در سطح بینالملل بوده و روایی آن در پژوهشهای مشابه داخل کشور نیز مورد سنجش و تائید قرار گرفت است. افزون بر این بر اساس مطالعه متون و دیدگاههای نظری در قلمرو تعامل بین فردی در کتابخانه (ازجمله جنریش، کتز و…) پرسشنامههای محقق ساخته موردبازنگری قرار گرفت. در ادامه با مراجعه به رهنمودهای ارائه خدمات مرجع در وبسایت انجمن کتابداری آمریکا از جدیدترین نظریههای ارتباطی در قلمرو خدمات مرجع در سطح بینالملل بهره گرفته شد و بهاینترتیب اعتبار پرسشنامههای طراحیشده ارتقا یافت. از سوی دیگر برای کسب اطمینان از روایی محتوا، “پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کتابداران” و پرسشنامه کاربران در چند مرحله در اختیار افراد صاحبنظر قرار گرفت. برای این منظور ابتدا پرسشنامههای ذکرشده طبق نظر استادان راهنما و مشاور بررسی و اصلاح شد، سپس در اختیار تعدادی از کتابداران مرکز اطلاعرسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه و کتابخانه دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد قرار گرفت و بعد از جمعآوری نظرات و تغییرات ذکرشده، با تائید استاد راهنما و مشاور، پیشنهادات آنها جهت روایی بیشتر اعمال گردید. پرسشنامه”عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی” نیز پس از تائید استادان راهنما و مشاور در اختیار دو نفر از استادان گروه کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاه فردوسی مشهد قرار گرفت و بعد از گردآوری نظرات آنها و جمعبندی، تغییرات ذکرشده مورد بازبینی مجدد قرارگرفته و در پرسشنامه نهایی اعمال گردید(رهنما،1391).
سپس پژوهشگر برای اطمینان بیشتر پرسشنامهها را در اختیار اساتید راهنما و مشاور این پژوهش و تعدادی از متخصصین کتابداری و اطلاعرسانی شهرستان سبزوار، نیز قرارداد که بر اساس نظرات آنها نیز میتوان ادعا کرد که پرسشنامهها از روایی لازم برخوردارند.
3-8-2.پایایی:
منظور از پایایی این است که دادهها از ثبات، تکرارپذیری و دقت برخوردار باشند. روش علمی تحقیق باید بهگونهای باشد که چنانچه همان شرایط بار دیگر فراهم آید، نتیجهگیریهای یکسانی به دست آید(کومار،1390). براي تعيين پايايي پرسشنامه «مهارتهاي ارتباطي كتابداران» و پرسشنامه «عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی کاربر و کتابدار» تعداد 26پرسشنامه از هرکدام بین تمامی کتابداران موردمطالعه شاغل در شهرستان سبزوار توزيع گرديد. دادههاي بهدستآمده در نرمافزار SPSS وارد و ضرايب آلفاي كرونباخ106 به ترتیب 70/0و 85/0به دست آمد كه نشان از سطح بالاي پايايي اين پرسشنامهها است.
براي سنجش پايايي پرسشنامه «میزان رضایتمندی دانشجویان»، اين پرسشنامه در اختيار 30 نفر از دانشجويان شهرستان سبزوار قرار گرفت. ضريب آلفاي كرونباخ بهدستآمده، 74/0 بوده كه نشاندهنده هماهنگي دروني سؤالهاي پرسشنامه به ميزان مطلوب است.
جدول3-7 ضرایب آلفای کرونباخ پرسشنامهها
پرسشنامه
ضریب آلفای کرونباخ
مهارتهای ارتباطی کتابداران
70/0
عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی از نظر کتابداران
85/0
رضایتمندی دانشجویان از تعامل با کتابداران
74/0
3-9. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :
برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار spss20 و minitab17 استفادهشده است. با کمک آمار توصیفی(میانگین، میانه، انحراف معیار) و آزمون تحلیلی(لوین107 و ضریب همبستگی پیرسون108، فریدمن 109و من ویتنی110، کروسکال والیس111، تی تست112 ، آزمون علامت113، ولچ114، براون فورسیت115 ، دانت تی3116و کولموگروف-اسمیرنوف117) دادهها تجزیه و تحلیل شدند.
4-1.مقدمه:
در این فصل به تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات جمعآوریشده از اجرای مطالعه حاضر میپردازیم. ابتدا برای هر یک از متغیرهای کمی شاخصهای آماری از قبیل میانگین، انحراف استاندارد، حداکثر و حداقل و برای متغیرهای کیفی شاخصهای آماری از قبیل فراوانی و درصد فراوانی محاسبه میشود.
4-2.بخش اول-آمار توصیفی
با توجه به اینکه شناخت ویژگیهای جمعیت شناختی نمونه آماری میتواند در تعمیم نتایج به جوامع آماری دیگر با در نظر گرفتن تشابهات در ویژگیهای عمومی مفید باشد، در این قسمت به توصیف ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخدهندگان بر اساس دادههای جمعیت شناختی جمعآوریشده پرداخته میشود. بر این اساس وضعیت عمومی پاسخدهندگان از نظر سن، جنسیت،سابقهی کاری و میزان تحصیلات در قالب تعداد فراوانی، درصد، مورد توصیف و تجزیه و تحلیل خواهد شد.
4-2-1. توصیف آماری کتابداران مورد مطالعه:
جدول4-1 توزیع فراوانی کتابداران بر حسب جنسیت
درصد فراوانی
فراوانی
کتابداران
76/9
20
زن
1/23
6
مرد
100
26
جمع
براساس جنسیت 9/76%درصد کتابداران موردمطالعه را زنان و1/23%درصد را مردان تشکیل میدهند.
جدول4-2 توزیع فراوانی کتابداران برحسب دانشگاه محل اشتغال
درصد فراوانی
فراوانی
دانشگاه
8/30
8
حکیم
8/30
8
آزاد
6/34
9
علوم پزشکی
8/3
1
پیام نور
100
26
جمع
8/3% درصد کتابداران در دانشگاه پیام نور و30%در
