ن ها ارکان “حل و فصل اختلاف” و “بررسی سیاستهای تجاری” را تحت عناوین جدا از رکن شورای عمومی بررسی می کنند. در حالی که به نظر می رسد زمانی که تمام اعضای شورای عمومی درجلسات این ارکان شرکت می کنند و در مورد مسائل مطرح شده تصمیم گیری می نمایند می توان اینگونه استنباط نمود که حل و فصل دعاوی و یا بررسی سیاستهای تجاری از جمله وظایف شورای عمومی است. در تقویت این دیدگاه در کتاب منتشر شده توسط سازمان تجارت جهانی22، شورای عمومی و رکن حل فصل دعاوی و رکن بررسی سیاستها و تدابیر تجاری را در حقیقت یک رکن می داند و همینطوراساسنامه سازمان به نحوی به این امر اشاره کرده است. طبق بند 3 و 4 ماده 4 اساسنامه23 بیان شده شورای عمومی برای ایفای نقش رکن حل و فصل اختلاف و رکن بررسی سیاستهای تجاری تشکیل جلسه خواهد داد.
ج: شوراهای تخصصی
شوراهای تخصصی جز ارکان فرعی سازمان هستند و طبق اساسنامه سازمان سه شورای تخصصی باید ایجاد شوند که تحت نظر شورای عمومی فعالیت کنند وهرکدام از آنها در یک حوزه تجاری فعال هستند. این شوراها عبارتند از:
• شورای تجارت کالا24: که به بررسی موافقتنامه ی تجارت کالا(گات) می پردازد.
• شورای تجارت خدمات25:که به بررسی موافقتنامه تجارت خدمات(گاتز) می پردازد.
• شورای جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری26: که به بررسی موافقتنامه تریپس می پردازد.
نکته حائز توجه این است که عضو بودن در این شوراها برای تمام اعضای سازمان تجارت جهانی آزاد است. این شورا نتایج جلساتش را که در مواقع ضروری تشکیل می شود به شورای عمومی گزارش می دهد. هر یک از این شوراها در صورت لزوم کمیته های تخصصی تشکیل می دهند. البته قابل ذکر است که شورای عمومی در صورتی که نیاز باشد می تواند کمیته های تخصصی دیگری نیز تاسیس کند و عملا هم تاکنون کمیته هایی مانند تجارت و محیط زیست و یا تجارت و توسعه توسط شورای عمومی ایجاد شده اند.
قابل ذکر است که کمیته کشاورزی، کمیته اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی و کمیته موانع فنی تجارت که بسیاری از موضوعات آنها مربوز به مسائل بهداشت عمومی هستند، زیر نظر شورای تجارت کالا(گات) فعالیت می کنند.
د: دبیرخانه
به موجب ماده 6 اساسنامه سازمان تجارت جهانی، دبیرخانه سازمان ایجاد شد و مقر آن در شهر ژنو قرار گرفت. مسئول امور اداری سازمان برعهده دبیرخانه می باشد. دبیرخانه تحت مدیریت دبیرکل می باشد که توسط کنفرانس وزیران تعیین می گردد. كنفرانس وزيران دبیركل را منصوب و مقررات تعيين‌كننده اختيارات،وظايف، شرايط خدمت و مدت تصدي مديركل را تصويب خواهد كرد. دبیركل، اعضاي تشكيلات دبيرخانه را منصوب و وظايف و شرايط خدمت آنها را طبق مقررات مصوب كنفرانس وزيران تعيين خواهد كرد.
مسؤليت‌هاي مديركل و كاركنان دبيرخانه داراي خصوصيتي منحصراً بين‌المللي خواهد بود. دبیر كل و كارمندان دبيرخانه در انجام وظايف خود از هيچ دولت يا مقامي ديگر در خارج از سازمان جهاني تجارت، دستوراتي را دريافت يا قبول نخواهند كرد. آنها از هر عملي كه ممكن است بر موقعيتشان به عنوان مقام بين‌المللي اثر سوء گذارد، خودداري خواهند ورزيد. عمده وظایف دبیرخانه ارائه کمک های فنی به کشورهای در حال توسعه ،مذاکرات الحاق اعضای جدید ،ارائه کمک های حقوقی برای حل و فصل اختلافات بین اعضا ، برآورد بودجه ی سازمان و همچنین همکاری با دبیرخانه های سازمان های بین المللی دیگر27 که یکی از نمونه های مهم آن همکاری با دبیرخانه سازمان بهداشت جهانی است که منجر به انتشار کتابی با عنوان توافقنامه های سازمان تجارت جهانی و بهداشت عمومی در سال 2002 شدکه در این کتاب ، موضوعات مشترکی که در این دو سازمان وجود دارد مورد بررسی قرار گرفته و هریک از موضوعات را در قالب هر یک از موافقتنامه های سازمان تجارت جهانی قرار داده است.
گفتار سوم: اهداف و وظایف سازمان تجارت جهانی
سازمان تجارت جهانی در همان ابتدای شکل گیری اهداف و وظایفی را برای خود ترسیم کرد که مهمترین این اهداف و وظایف را می توان ارتقای سطح زندگی، تامین اشتغال کامل در کشورهای عضو ،توسعه تولید و تجارت ،دستیابی به توسعه پایدار با بهره برداری بهینه از منابع جهانی، حفظ محیط زیست و افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته در تجارت بین الملل، نام برد.28 در راستای دستیابی به همین اهداف بود که اساسنامه سازمان در مواد 2 و 3 حوزه فعالیت سازمان وظایف سازمان را مشخص کرده است.
طبق ماده 2 اساسنامه،حوزه فعاليت سازمان جهاني تجارت مشخص شده است و براساس آن:
1) سازمان تجارت جهاني چارچوب نهادي مشتركي براي هدايت روابط تجاري اعضاي خود در خصوص مسائل مربوط به موافقت‌نامه‌ها و اسناد حقوقي پيوست مندرج در ضمائم موافقتنامه حاضر، به وجود مي‌آورد.
2) موافقت‌نامه‌ها و اسناد حقوقي پيوست، مندرج در ضمائم1،2و3 (كه از اين پس به عنوان «موافقت‌نامه‌هاي تجاري چند جانبه» خوانده مي‌شوند) اجزاء لاينفك موافقتنامه حاضر بوده و براي تمام اعضا الزام آور هستند.
3) موافقت‌نامه‌ها و اسناد حقوقي پيوست، مندرج در ضميمه4 (كه از اين پس به عنوان «موافقت‌نامه‌هاي تجاري ميان چند طرف» خوانده مي‌شود) در مورد اعضايي كه آنها را قبول كرده‌اند، همچنين جزء لاينفك موافقتنامه حاضر بوده و براي اعضاي مزبور الزام‌آور هستند. موافقت‌نامه‌هاي تجاري ميان چند طرف، براي اعضايي كه آنها را نپذيرفته‌اند، تعهدات يا حقوقي به وجود نمي‌آورند.
4) موافقتنامه عمومي تعرفه و تجارت 1994 آن‌گونه كه در ضميمه 1(الف) مشخص شده (كه از اين پس به عنوان «گات 1994» خوانده مي‌شود)، از لحاظ حقوقي از موافقتنامه موسوم به موافقتنامه عمومي تعرفه و تجارت مورخ 30 اكتبر 1947، منضم به سندنهايي تصويب شده در پايان دومين اجلاس كميته مقدماتي كنفرانس تجارت و اشتغال ملل متحد، به ترتيبي كه بعداً اصلاح شده يا تعديل و تغيير يافته است(كه از اين پس به عنوان«گات1947» خوانده مي‌شود)، متمايز مي‌باشد.29
و براساس ماده 3 وظایف سازمان تجارت جهانی برای دستیابی به اهداف ترسیم شده مشخص شده است.
1)سازمان تجارت جهاني اجرا، مديريت و عملكرد موافقتنامه حاضر و موافقت‌نامه‌هاي تجاري چند جانبه و پيشبرد هدف‌هاي آنها را تسهيل و همچنين چارچوب اجرا، مديريت و عملكرد موافقت‌نامه‌هاي تجاري ميان چند طرف [بدون الزام عضويت همه اعضاي گات] را تهيه خواهد كرد.
2) سازمان تجارت جهاني مجمعي براي مذاكرات ميان اعضايش در خصوص روابط تجاري چند جانبه آنها راجع به مسائل مورد بحث در موافقت‌نامه‌هاي مذكور در ضمائم اين موافقتنامه به وجود خواهد آورد. این سازمان همچنين مي‌تواند مجمعي براي مذاكرات بيشتر ميان اعضايش در خصوص روابط تجاري چند‌جانبه آنها و چارچوبي را براي اجراي نتايج چنين مذاكراتي كه ممكن است كنفرانس وزيران درباره آن تصميم بگيرد، به وجود آورد.
3) سازمان تجارت جهاني مديريت تفاهم‌نامه قواعد و رويه‌هاي حاكم بر حل اختلافات مذكور در ضميمه 2 موافقتنامه حاضر را بر عهده خواهد گرفت.
4) سازمان تجارت جهاني مديريت ساز و كار بررسي خط مشي تجاري مذكور در ضميمه 3 موافقتنامه حاضر را برعهده خواهد گرفت.
5) به منظور دستيابي به انسجام بيشتر در سياستگذاري اقتصادي در سطح جهاني، سازمان تجارت جهاني در صورت اقتضا، با صندوق بين‌المللي پول و بانك بين‌المللي ترميم و توسعه (بانك جهاني) و مؤسسات وابسته به آن، همكاري خواهد كرد.30
باتوجه به حوزه فعالیت و وظایف سازمان تا حدودی می توان دستیابی به اهداف سازمان تجارت جهانی را تسهیل نمود اما به نظر می رسد این موارد به تنهایی کافی نباشد و برای رسیدن به اهداف نیاز به یک سری اصول و قواعد ماهوی خاص است تا دستیابی به این اهداف به حد اعلاء خود برسد. قواعد ماهوی در سازمان تجارت جهانی در واقع تعهداتی هستند که اساس و زیربنای این سازمان را تشکیل می دهند و از طریق اجرای اینگونه تعهدات است که اهداف سازمان و اعضای آن به تحقق می پیوندد.این تعهدات اصولی هستند که رعایت آنها برای تمام اعضا الزامی است. در میان انبوه تعهدات دولتها در این سازمان، شش تعهد را می توان به عنوان مهمترین آنها برشمرد که در واقع زیربنای تعهدات دیگر هستند.31 این اصول عبارتند از: اصل دولت کامله الوداد،اصل رفتار ملی،اصل رفتار ویژه در قبال کشورهای کمتر توسعه یافته و در حال توسعه،اصل آزاد سازی تجاری(رفع موانع تجاری و کاهش تعرفه های گمرکی) ،اصل شفافیت مقررات تجاری و قابل پیش بینی بودن تجارت و اصل تجارت منصفانه (ضد دامپینگ).32
سازمان تجارت جهانی با اجرای وظایف خود طبق اساسنامه و اجرایی کردن اصول بنیادی خودد سعی کرده به اهداف خود دست پیدا کند و به نظر می رسد تا حد زیادی در این امر موفق بوده و می تواند الگویی مناسب برای سازمان های دیگر باشد.
بخش دوم: سازمان بهداشت جهانی33:
سازمان بهداشت جهانی یک سازمان تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است که توسط 61 دولت در سال 1948 به منظور همکاری میان خودشان و دیگر کشورها برای ارتقای سطح بهداشت بین تمامی مردم ایجاد شد.هم اکنون تعداد کشورهای عضو این سازمان به 194 کشور افزایش یافته است و نکته قابل توجه الحاق ایران در 23 نوامبر 1956 ( دوم آذر 1325) به این سازمان است که نشان دهنده ی این امر است که ایران تنها 9 سال بعد از تشکیل سازمان عضو آن شده و به عبارتی از اولین کشورهایی بوده که به این سازمان ملحق شده است و هم اکنون هم ایران عضو کمیته مدیترانه شرقی این سازمان می باشد.سازمان جهانی بهداشت با بیش از 184 سازمان غیر دولتی رابطه رسمی دارد و همینطور با مراکز تحقیقاتی ملی و نهادهای علمی برای رسیدن به اهداف بین المللی و حمایت از برنامه های سازمان در تمامی سطوح همکاری می کند.سازمان بهداشت جهانی به بهبود سلامت و توسعه استراتژی های بهداشتی و ترویج استراتژی هایی که بیماری را کنترل و از مبتلا شدن به آن جلوگیری می کند،مشغول است.34 از این سو برای آشنایی بیشتر با این سازمان ابتدا تاریخچه ی آن و سپس ساختار و اهداف آن را بررسی می کنیم.
گفتار اول: سیر تاریخی شکل گیری سازمان بهداشت جهانی
سازمان جهانی بهداشت ادامه دهنده وظایف دفتر بین المللی بهداشت عمومی است که این دفتر در پاریس و
